خانوادهی لاکپشتان گازگیر Chelydridae، خانوادهای از زیرراستهی نهانگردنسانیان، از راستهی لاکپشتسانان و از ردهی خزندگان هستند. به لاکپشتهایی که میتوانند سر و گردن خود را به زیر لاک بکشند، نهانگردن گفته میشود. از برجستهترین گونههای این خانواده میتوان لاکپشت گازگیر معمولی و لاکپشت گازگیر الیگاتور را نام برد. گونههای خانوادهی لاکپشتان گازگیر در سراسر آمریکای شمالی، شمال آمریکای جنوبی و جنوب شرقی قارهی آسیا زندگی میکنند. این جانوران پوستی کلفت و پولکدار، دستها و پاهایی کلفت، دُمی بسیار بلند و آروارههایی بسیار نیرومند دارند. سر و اندامهای گونههای خانوادهی لاکپشتان گازگیر بسیار بزرگ هستند، بهگونهای که بهدرستی در زیر لاک جای نمیگیرند. همچنین آنان ۵ انگشت پردهدار و پنجهدار در دستها و پاهایشان دارند. لاکپشت گازگیر آمریکای جنوبی با درازای ۲۰ تا ۳۰ سانتیمتر و لاکپشت گازگیر الیگاتور با وزن ۸ تا ۸۰ کیلوگرم و درازای ۳۵ تا ۸۰ سانتیمتر، کوچکترین و بزرگترین گونههای خانوادهی لاکپشتان گازگیر بهشمار میروند. از این خانواده تنها ۶ گونه بهجای مانده که در این نوشته با آنها آشنا میشویم.
چند نکته برای آشنایی بیشتر با لاکپشتها: لاکپشتها خزندگانی با لاک استخوانی یا غضروفی هستند. این لاک یا صدف، استخوانها و بخشهای نرم و آسیبپذیر بدن را میپوشاند. ستون مهرهها، دندهها و چند استخوان دیگر لاکپشت به رویهی درونی این لاک پیوند دارند. از همین روست که جانورانی کُندرو و کموبیش سنگینوزن هستند. آنان در هنگام ترس میتوانند سر، دست و پای خود را به درون لاک کشیده و پنهان شوند. لاک پشتی آنان پشتلاک و لاک زیرینشان زیرلاک نام دارند. در بیشتر لاکپشتها رویهی بیرونی لاک آنان، با پولکهای بزرگ، زبر و تیزی بهنام سپرچه پوشیده شده است. برخی دیگر از لاکپشتها همچون لاکپشتهای چرمی و لاکپشتهای نرملاک، لاکی چرمی و سبک دارند. سبکی لاک این لاکپشتها سرعت آنان را در شنا افزایش داده و از فرو رفتن آنان در آب جلوگیری میکند.
پوست بدن لاکپشتها کلفت و پولکدار است. پوست این جانوران در برابر خشکی، سرما، گرما و پرتو فرابنفش پایدار است و بدینگونه زندگی در آب و هواهای سخت را برای آنان آسان میکند. گونههای خشکیزی این جانوران دارای دستها و پاهایی با ۵ انگشت پنجهدار هستند، ولی گونههای آبزی دستها و پاهایی بالهمانند دارند. لاکپشتها آروارههایی نیرومند و بدون دندان دارند. در پیرامون این آروارهها، استخوانها و برآمدگیهای شاخمانندی جای دارد که در لاکپشتان گیاهخوار، پهن و در لاکپشتان گوشتخوار بسیار تیز هستند. لاکپشتان گیاهخوار با برآمدگیهای پهن خود گیاهان را میجوند و لاکپشتان گوشتخوار با برآمدگیهای تیز، شکار را تکهتکه میکنند. این جانوران بینایی و بویایی بسیار خوبی دارند، ولی از آنجا که گوش بیرونی ندارند، شنوایی آنان کمتوان است. گسترهی شنوایی لاکپشتها میان ۲۰۰ تا ۷۵۰ هرتز است، ولی گسترهی شنوایی آدمیان میان ۲۰ تا ۲۰۰۰۰ هرتز است.
سردهی گازگیرها Chelydra
نام: لاکپشت گازگیر آمریکای جنوبی South American snapping turtle
نام علمی: Chelydra acutirostris
پایندگی: گونهی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: رودها، باتلاقها و تالابهای کشورهای کلمبیا و اکوادور در شمال آمریکای جنوبی و بخشهایی از کشورهای هندوراس، نیکاراگوئه، کاستاریکا و پاناما در آمریکای مرکزی
اندازه: لاک به درازای ۲۰ تا ۳۰ (گاه ۴۱) سانتیمتر
نگاره: Naturgucker.de
نام: لاکپشت گازگیر آمریکای مرکزی Central American snapping turtle
نام علمی: Chelydra rossignonii
پایندگی: گونهی آسیبپذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: رودها، باتلاقها و تالابهای بخشهایی از کشورهای مکزیک، بلیز، گواتمالا و هندوراس در آمریکای مرکزی
اندازه: وزن ۲۰ کیلوگرم، لاک به درازای ۴۷ سانتیمتر
نگاره: Eugenio Padilla
نام: لاکپشت گازگیر معمولی Common snapping turtle
نام علمی: Chelydra serpentina
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: دریاچهها، آبگیرها، رودها، جویبارها، باتلاقها و مردابهای شمال، شمال شرقی و شرق کشور آمریکا و جنوب و جنوب شرقی کانادا در آمریکای شمالی
اندازه: وزن ۴/۵ تا ۱۶ کیلوگرم، لاک به درازای ۲۵ تا ۴۷ سانتیمتر، دُم برابر با درازای لاک
نگاره: Mike B
(آشنایی بیشتر با لاکپشت گازگیر معمولی)
سردهی سوسماریها Macrochelys
نام: لاکپشت گازگیر سوانی Suwannee snapping turtle
نام علمی: Macrochelys suwanniensis
پایندگی: گونهی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: رود سوانی در جنوب ایالت جورجیا در جنوب شرقی کشور آمریکا در آمریکای شمالی
اندازه: لاک به درازای ۴۵ سانتیمتر
نگاره: FWC Fish and Wildlife Research Institute
نام: لاکپشت گازگیر الیگاتور Alligator snapping turtle
نام علمی: Macrochelys temminckii
پایندگی: گونهی آسیبپذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: رودها، دریاچهها، کانالها و باتلاقهای جنوب شرقی کشور آمریکا در آمریکای شمالی
اندازه: وزن ۸/۴ تا ۸۰ (گاه ۱۱۳) کیلوگرم، لاک به درازای ۳۵ تا ۸۰/۸ سانتیمتر، دُم برابر با درازای لاک
نگاره: FWC Fish and Wildlife Research Institute
(آشنایی بیشتر با لاکپشت گازگیر الیگاتور)
نام: لاکپشت گازگیر آپالاچیکولا Apalachicola snapping turtle
نام علمی: Macrochelys apalachicolae
پایندگی: گونهی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: رود آپالاچیکولا در ایالتهای فلوریدا و جورجیا در جنوب شرقی کشور آمریکا در آمریکای شمالی
اندازه: لاک به درازای ۶۶ سانتیمتر
نگاره: Greg Brashear
بنمایگان: wikipedia - animaldiversity
گردآوری: فرتورچین