خانوادهی وزغهای زینپوش Brachycephalidae، خانوادهای از زیرراستهی نوغوکسانیان، از راستهی بیدُمسانان و از ردهی دوزیستان هستند. از برجستهترین گونههای این خانواده میتوان وزغهای کدو تنبل و کدو تنبل سرخ و قورباغهی رابر اشتاینداخنر را نام برد. گونههای خانوادهی وزغهای زینپوش تنها در شرق و جنوب کشور برزیل و شمال آرژانتین یافت میشوند. این جانوران بدنی کوتاه و بدون دُم، پوستی هموار، چشمانی درشت با مردمک افقی و دستهایی کوتاه و پاهایی بلند دارند. همچنین آنان تنها دو انگشت در دستها و سه انگشت در پاهایشان دارند. گونههای این خانواده همگی خشکیزی و روزگرد هستند. نوزادان این وزغها مرحلهی لاروی ندارند و همچون وزغ کامل، ولی کوچک سر از تخم بیرون میآورند. وزغ کک ایزکسون با درازای ۱ سانتیمتر و قورباغهی رابر اشتاینداخنر با درازای ۵ سانتیمتر، کوچکترین و بزرگترین گونههای خانوادهی وزغهای زینپوش بهشمار میروند. در این نوشته با ۲۶ گونهی این خانواده آشنا میشویم.
چند نکته برای آشنایی بیشتر با دوزیستان و قورباغهها: قورباغه یا غوک جانوری دوزیست از راستهی بیدُمسانان است. دوزیستان جانورانی خونسرد هستند که از دیدگاه فرگشتی میان ماهیان و خزندگان جای میگیرند. بیشتر دوزیستان تخمگذارند. نوزادی که از تخم بیرون میآید لارو نامیده میشود. لاروها گام به گام و با فرآیندی بهنام دگردیسی به جانوری بالغ دگرگون میشوند. دوزیستان نوزادی خود را در آب و بزرگسالی خود را در خشکی و آب زندگی میکنند. آنان بدنی برهنه و بدون پولک دارند. بیشتر دوزیستان از راه ششها و پوست خود دموبازدم انجام میدهند. پوست باید همیشه نمناک باشد تا بتواند اکسیژن را دریافت کند. اگر پوست آنان خشک شود، نمیتوانند دموبازدم انجام دهند، پس میمیرند. اکسیژن دریافت شده از راه پوست به درون رگهای خونی زیر پوست میرود و رگها نیز اکسیژن را به بخشهای گوناگون بدن میرسانند. دوزیستان دارای سه گونه غده به نامهای غدههای موکوسی، غدههای دانهدار و غدههای لولهای هستند. غدههای موکوسی پوست را نمناک نگاه میدارند. غدههای دانهدار از پوست زهر تراوش میکنند و غدههای لولهای از پوست مادهای چسبناک تراوش میکنند. مادهی چسبناک برای چسبیدن جانور نر به ماده در هنگام جفتگیری کاربرد دارد.
قورباغهها خونسرد هستند، بهگونهای که درجهی دمای بدن آنان، همانند درجهی دمای هوا یا آب پیرامون آنان است. زمانی که بدنشان سرد میشود، آفتاب میگیرند تا گرم شوند و زمانی که بدنشان بیش از اندازه گرم میشود، به درون آب میروند تا خنک شوند. قورباغهها در آب تخمگذاری میکنند. تخمهای آنان درون لایهای از مادهای ژلاتینی جای گرفتهاند. هنگامی که نوزاد سر از تخم بیرون میآورد، مانند ماهیان باله دارد. او میتواند با بالهها و دُم بلندش شنا کند. قورباغهی نابالغ از راه آبشش دموبازدم انجام میدهد و تا زمانی که به بلوغ نرسیده است از آب بیرون نمیآید. با رشد نوزاد قورباغه، نخست پاهای پشتی و پس از آن پاهای جلویی او رشد میکنند. سپس ششها بزرگ میشوند و قورباغهی جوان با نگه داشتن سر خود در بالای آب، میتواند دموبازدم انجام داده و کمکم از آب بیرون بیاید. رفته رفته دُم او کوتاهتر میشود تا اینکه قورباغهی جوان همانند قورباغههای بالغ میشود.
قورباغهها دارای بدنی کوتاه و بدون دُم هستند. آنان همچنین زبان چسبندهی درازی دارند. درازای این زبان کموبیش یک سوم درازای بدن آنهاست. زبان قورباغهها بهجای پشت در جلوی دهان آنان جای گرفته است. آنان زبان خود را به بیرون پرتاب میکنند و با آن حشرات را شکار میکنند. زبان نیرومند آنان میتواند با سرعت فراوانی به شکار رسیده و با گرفتن آن به سوی دهان بازگردد. قورباغهها دندانهایی بهنام وومرین دارند که در آروارهی بالا و در بخش جلویی دهان آنان جای گرفته است. دندانهای آروارهی بالایی کمتوانند، آروارهی پایینی نیز دندان ندارند. از همین روی قورباغهها نمیتوانند خوراک را بجوند. آنان این دندانها را برای گرفتن و نگه داشتن شکار بهکارگیری میکنند و سپس خوراک را یکجا فرو میبرند. قورباغهها گوش بیرونی ندارند. بهجای آن تمپانوم یا طبلگوش یا پردهگوش دارند که در دو سوی سر آنان جای دارد. موجهای صدا پردهگوش را میلرزاند، سپس پردهگوش موجها را به گوش میانی و گوش میانی موجها را به مغز میرساند.
قورباغههای نر دارای کیسههای صدای درونی در گلو یا دو سوی گردن هستند. با آنکه این کیسهها در درون بدن قورباغه جای دارند، ولی در زمانی که از هوا پُر میشوند، پوست نرم بیرونی بدن نیز باد کرده و برآمده میشود. بهکارگیری کیسهی صدا بدین گونه است که قورباغهی نر هوا را فرو برده و سوراخهای بینی و دهان خود را میبندد. سپس با فشار، هوا را میان دهان و ششهای خود پس و پیش میکند. زمانی صدا پدید میآید که هوا از روی تارهای آوایی گذر کند و آنها را بلرزاند. زمانی که قورباغه آواز میخواند، کیسههای صدا همانند یک تشدیدگر کار میکند و توان صدای قورباغه را افزایش میدهد.
قورباغهها و وزغها همانند یکدیگرند، ولی ناهمگونیهایی با یکدیگر دارند. بیشتر قورباغهها پوستی هموار، نرم و نمنک دارند و در نزدیکی آبها زندگی میکنند. ولی بیشتر وزغها پوستی ناهموار، خشک و زگیلمانند دارند و بیشتر خشکیزی هستند. قورباغهها دستهایی کوتاه و پاهایی بلند دارند، از همین روی بهجای راه رفتن، میجهند. ولی وزغها دستها و پاهایی هماندازه دارند، از همین روی بهجای پریدن، راه میروند. بیشتر قورباغهها انگشتانی پردهدار برای شنا کردن دارند، ولی وزغها دارای انگشتانی بدون پرده هستند.
برخی از قورباغهها درختی هستند و بسیار کم به روی زمین میآیند. برخی نیز دالانساز هستند و در زیر زمین زندگی میکنند و تنها برای زادآوری به روی زمین میآیند. گروهی از قورباغهها زهرآگین هستند، بهگونهای که برخی از آنان از زهرآگینترین جانوران خشکیزی زمین بهشمار میروند.
سردهی زینپوشها Brachycephalus
نام: وزغ کک پدرا د تارتاروگا Pedra da Tartaruga flea toad
نام علمی: Brachycephalus auroguttatus
پایندگی: گونهی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای ابر ایالت سانتا کاتارینا در جنوب کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۰/۹ تا ۱/۴ سانتیمتر
نگاره: Ribeiro LF
نام: وزغ کک موهو دو کشوهو Morro Do Cachorro flea toad
نام علمی: Brachycephalus boticario
پایندگی: گونهی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای ایالت سانتا کاتارینا در جنوب کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱ تا ۱/۳ سانتیمتر
نگاره: Ribeiro LF
نام: وزغ کک ایزکسون Izecksohn's flea toad
نام علمی: Brachycephalus didactylus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای ایالتهای ریو دو ژانیرو و اسپیریتو سانتو در جنوب شرقی کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۰/۸ تا ۱ سانتیمتر
نگاره: Farrukh
نام: وزغ کدو تنبل (وزغ زینپوش اسپیکس) Pumpkin toadlet
نام علمی: Brachycephalus ephippium
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای بارانی ایالتهای ریو دو ژانیرو، سائو پائولو و مینا ژرایس در جنوب شرقی کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱/۲ تا ۲ سانتیمتر
نگاره: Aisse Gaertner
نام: وزغ کک موهو دو باو Morro Do Bau flea toad
نام علمی: Brachycephalus fuscolineatus
پایندگی: گونهی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای ایالت سانتا کاتارینا در جنوب کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱ تا ۱/۳ سانتیمتر
نگاره: Ribeiro LF
نام: قورباغهی کک Flea-frog
نام علمی: Brachycephalus hermogenesi
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری ایالتهای ریو دو ژانیرو، سائو پائولو و پارانا در جنوب شرقی کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۰/۹ سانتیمتر برای نرها و ۱/۱ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Renato Gaiga
نام: وزغ کک پیکو کاراتوا Pico Caratuva flea toad
نام علمی: Brachycephalus izecksohni
پایندگی: گونهی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای کوهستانی نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری ایالت پارانا در جنوب کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱ تا ۱/۲ سانتیمتر برای نرها و ۱/۲ تا ۱/۳ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Ribeiro LF
نام: وزغ کک سرا دو آراساتوبا Serra Do Aracatuba flea toad
نام علمی: Brachycephalus leopardus
پایندگی: گونهی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای ایالت پارانا در جنوب کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱ تا ۱/۲ سانتیمتر
نگاره: Ribeiro LF
نام: وزغ کک سرا کیمادا Serra Queimada flea toad
نام علمی: Brachycephalus mariaeterezae
پایندگی: گونهی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای ایالت سانتا کاتارینا در جنوب کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱ تا ۱/۳ سانتیمتر
نگاره: Ribeiro LF
نام: وزغ کک سرا کانتاریرا Serra Cantareira flea toad
نام علمی: Brachycephalus nodoterga
پایندگی: گونهی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای بارانی ایالت سائو پائولو در جنوب شرقی کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱/۲ سانتیمتر برای نرها و ۱/۴ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Pedro Bernardo
نام: وزغ کک پشتزیتونی Olive-backed flea toad
نام علمی: Brachycephalus olivaceus
پایندگی: گونهی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای ایالت سانتا کاتارینا در جنوب کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱ تا ۱/۳ سانتیمتر
نگاره: Ribeiro LF
نام: وزغ کدو تنبل سرخ Red pumpkin toadlet
نام علمی: Brachycephalus pitanga
پایندگی: گونهی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای بارانی ایالت سائو پائولو در جنوب شرقی کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱/۱ تا ۱/۲ سانتیمتر برای نرها و ۱/۲ تا ۱/۴ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: João P. Burini
نام: -
نام علمی: Brachycephalus rotenbergae
پایندگی: گونهی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای ایالت سائو پائولو در جنوب شرقی کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱/۳ تا ۱/۶ سانتیمتر برای نرها و ۱/۶ تا ۱/۸ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Edson RobertoPotim
نام: وزغ کک مورو دا ترومبا Morro da Tromba flea toad
نام علمی: Brachycephalus verrucosus
پایندگی: گونهی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای ایالت سانتا کاتارینا در جنوب کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱ تا ۱/۳ سانتیمتر
نگاره: CriquetteAnne
سردهی Ischnocnema
نام: قورباغهی رابر ریو Rio robber frog
نام علمی: Ischnocnema bolbodactyla
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای ایالت ریو دو ژانیرو در جنوب شرقی کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: -
نگاره: Henry Miller Alexandre
نام: قورباغهی رابر اشتاینداخنر Steindachner's robber frog
نام علمی: Ischnocnema guentheri
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری ایالتهای مینا ژرایس، ریو دو ژانیرو، سائو پائولو و سانتا کاتارینا در جنوب شرقی کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱/۶ تا ۳/۲ سانتیمتر برای نرها و ۲/۶ تا ۵ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Luis Felipe Gomes Peixoto
نام: قورباغهی سربزرگ هنسل Hensel's big-headed frog
نام علمی: Ischnocnema henselii
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری ایالتهای سانتا کاتارینا و ریو گراندهی جنوبی در جنوب کشور برزیل و استان میسیونس در شمال شرقی آرژانتین در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۲/۳ سانتیمتر برای نرها و ۳/۵ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Micael De Bona
نام: قورباغهی رابر بیشه Holt's robber frog
نام علمی: Ischnocnema holti
پایندگی: گونهی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلها، تنگدرهها و سبزهزارهای ایالت ریو دو ژانیرو در جنوب شرقی کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱/۴ تا ۳/۲ سانتیمتر برای نرها و ۱/۸ تا ۳/۱ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Diogo Luiz
نام: قورباغهی رابر سوزاس Souzas robber frog
نام علمی: Ischnocnema juipoca
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: گرمدشتهای نمناک، درختچهزارهای نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری، سبزهزارهای دشت خشک گرمسیری یا نیمهگرمسیری، چراگاهها و باغهای روستایی ایالتهای مینا ژرایس و سائو پائولو در جنوب شرقی کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: -
نگاره: Renato Gaiga
نام: قورباغهی سربزرگ کوهگو گرانده Corrego Grande big-headed frog
نام علمی: Ischnocnema manezinho
پایندگی: گونهی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری ایالت سانتا کاتارینا در جنوب کشور برزیل
اندازه: -
نگاره: Vitor Carvalho-Rocha
نام: قورباغهی رابر تیزبینی Pointy-nosed robber frog
نام علمی: Ischnocnema nasuta
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری و کشتزارهای ایالتهای اسپیریتو سانتو، مینا ژرایس، ریو دو ژانیرو و سائو پائولو در جنوب شرقی کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۲/۵ تا ۴/۲ سانتیمتر برای نرها و ۳/۶ تا ۵/۴ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Mauro Teixeira Junior
نام: قورباغهی رابر اکتاویو Octavio's robber frog
نام علمی: Ischnocnema octavioi
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری ایالتهای اسپیریتو سانتو و ریو دو ژانیرو در جنوب شرقی کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: -
نگاره: Bárbara Vitorino
نام: قورباغهی رابر اسپیریتو سانتو Espirito Santo robber frog
نام علمی: Ischnocnema oea
پایندگی: گونهی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری ایالتهای اسپیریتو سانتو، مینا ژرایس و ریو دو ژانیرو در جنوب شرقی کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱/۷ تا ۱/۹ سانتیمتر
نگاره: Mauro Teixeira Junior
نام: قورباغهی رابر ژیرار Girard's robber frog
نام علمی: Ischnocnema parva
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری ایالتهای اسپیریتو سانتو، مینا ژرایس، ریو دو ژانیرو و سائو پائولو در جنوب شرقی کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: -
نگاره: Luis Felipe Gomes Peixoto
نام: قورباغهی رابر ونانسیو Venancio's robber frog
نام علمی: Ischnocnema venancioi
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری ایالتهای ریو دو ژانیرو و سائو پائولو در جنوب شرقی کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: -
نگاره: Sandra Lamberts
نام: قورباغهی سربزرگ برزیلی Brazilian big-headed frog
نام علمی: Ischnocnema verrucosa
پایندگی: گونهی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری ایالتهای اسپیریتو سانتو و مینا ژرایس در جنوب شرقی کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: -
نگاره: Renato Augusto Martins
بنمایگان: wikipedia - animaldiversity - amphibiaweb
گردآوری: فرتورچین