خانوادهی خشکدلان Craugastoridae، خانوادهای از زیرراستهی نوغوکسانیان، از راستهی بیدُمسانان و از ردهی دوزیستان هستند. از برجستهترین گونههای این خانواده میتوان قورباغههای رابر، بارانی، لاشبرگ، واقواقی و جویبار را نام برد. گونههای خانوادهی خشکدلان در جنوب غربی کشور آمریکا، مکزیک، آمریکای مرکزی، شمال غربی آمریکای جنوبی و جنوب شرقی برزیل زندگی میکنند. این جانوران بدنی کوتاه و بدون دُم، پوستی هموار، چشمانی درشت با مردمک افقی و دستهایی کوتاه و پاهایی بلند دارند. بیشتر گونههای این خانواده خشکیزی هستند، هرچند گونههای درختی نیز در میان آنان یافت میشود. قورباغهی رابر کوتوله با درازای ۱/۸ سانتیمتر و قورباغهی بارانی غولپیکر با درازای ۱۱ سانتیمتر، کوچکترین و بزرگترین گونههای خانوادهی خشکدلان بهشمار میروند. در این نوشته که به بخش نخست خانوادهی خشکدلان میپردازد با ۲۳ گونه (از ۴۶ گونه) آشنا میشویم.
چند نکته برای آشنایی بیشتر با دوزیستان و قورباغهها: قورباغه یا غوک جانوری دوزیست از راستهی بیدُمسانان است. دوزیستان جانورانی خونسرد هستند که از دیدگاه فرگشتی میان ماهیان و خزندگان جای میگیرند. بیشتر دوزیستان تخمگذارند. نوزادی که از تخم بیرون میآید لارو نامیده میشود. لاروها گام به گام و با فرآیندی بهنام دگردیسی به جانوری بالغ دگرگون میشوند. دوزیستان نوزادی خود را در آب و بزرگسالی خود را در خشکی و آب زندگی میکنند. آنان بدنی برهنه و بدون پولک دارند. بیشتر دوزیستان از راه ششها و پوست خود دموبازدم انجام میدهند. پوست باید همیشه نمناک باشد تا بتواند اکسیژن را دریافت کند. اگر پوست آنان خشک شود، نمیتوانند دموبازدم انجام دهند، پس میمیرند. اکسیژن دریافت شده از راه پوست به درون رگهای خونی زیر پوست میرود و رگها نیز اکسیژن را به بخشهای گوناگون بدن میرسانند. دوزیستان دارای سه گونه غده به نامهای غدههای موکوسی، غدههای دانهدار و غدههای لولهای هستند. غدههای موکوسی پوست را نمناک نگاه میدارند. غدههای دانهدار از پوست زهر تراوش میکنند و غدههای لولهای از پوست مادهای چسبناک تراوش میکنند. مادهی چسبناک برای چسبیدن جانور نر به ماده در هنگام جفتگیری کاربرد دارد.
قورباغهها خونسرد هستند، بهگونهای که درجهی دمای بدن آنان، همانند درجهی دمای هوا یا آب پیرامون آنان است. زمانی که بدنشان سرد میشود، آفتاب میگیرند تا گرم شوند و زمانی که بدنشان بیش از اندازه گرم میشود، به درون آب میروند تا خنک شوند. قورباغهها در آب تخمگذاری میکنند. تخمهای آنان درون لایهای از مادهای ژلاتینی جای گرفتهاند. هنگامی که نوزاد سر از تخم بیرون میآورد، مانند ماهیان باله دارد. او میتواند با بالهها و دُم بلندش شنا کند. قورباغهی نابالغ از راه آبشش دموبازدم انجام میدهد و تا زمانی که به بلوغ نرسیده است از آب بیرون نمیآید. با رشد نوزاد قورباغه، نخست پاهای پشتی و پس از آن پاهای جلویی او رشد میکنند. سپس ششها بزرگ میشوند و قورباغهی جوان با نگه داشتن سر خود در بالای آب، میتواند دموبازدم انجام داده و کمکم از آب بیرون بیاید. رفته رفته دُم او کوتاهتر میشود تا اینکه قورباغهی جوان همانند قورباغههای بالغ میشود.
قورباغهها دارای بدنی کوتاه و بدون دُم هستند. آنان همچنین زبان چسبندهی درازی دارند. درازای این زبان کموبیش یک سوم درازای بدن آنهاست. زبان قورباغهها بهجای پشت در جلوی دهان آنان جای گرفته است. آنان زبان خود را به بیرون پرتاب میکنند و با آن حشرات را شکار میکنند. زبان نیرومند آنان میتواند با سرعت فراوانی به شکار رسیده و با گرفتن آن به سوی دهان بازگردد. قورباغهها دندانهایی بهنام وومرین دارند که در آروارهی بالا و در بخش جلویی دهان آنان جای گرفته است. دندانهای آروارهی بالایی کمتوانند، آروارهی پایینی نیز دندان ندارند. از همین روی قورباغهها نمیتوانند خوراک را بجوند. آنان این دندانها را برای گرفتن و نگه داشتن شکار بهکارگیری میکنند و سپس خوراک را یکجا فرو میبرند. قورباغهها گوش بیرونی ندارند. بهجای آن تمپانوم یا طبلگوش یا پردهگوش دارند که در دو سوی سر آنان جای دارد. موجهای صدا پردهگوش را میلرزاند، سپس پردهگوش موجها را به گوش میانی و گوش میانی موجها را به مغز میرساند.
قورباغههای نر دارای کیسههای صدای درونی در گلو یا دو سوی گردن هستند. با آنکه این کیسهها در درون بدن قورباغه جای دارند، ولی در زمانی که از هوا پُر میشوند، پوست نرم بیرونی بدن نیز باد کرده و برآمده میشود. بهکارگیری کیسهی صدا بدین گونه است که قورباغهی نر هوا را فرو برده و سوراخهای بینی و دهان خود را میبندد. سپس با فشار، هوا را میان دهان و ششهای خود پس و پیش میکند. زمانی صدا پدید میآید که هوا از روی تارهای آوایی گذر کند و آنها را بلرزاند. زمانی که قورباغه آواز میخواند، کیسههای صدا همانند یک تشدیدگر کار میکند و توان صدای قورباغه را افزایش میدهد.
قورباغهها و وزغها همانند یکدیگرند، ولی ناهمگونیهایی با یکدیگر دارند. بیشتر قورباغهها پوستی هموار، نرم و نمنک دارند و در نزدیکی آبها زندگی میکنند. ولی بیشتر وزغها پوستی ناهموار، خشک و زگیلمانند دارند و بیشتر خشکیزی هستند. قورباغهها دستهایی کوتاه و پاهایی بلند دارند، از همین روی بهجای راه رفتن، میجهند. ولی وزغها دستها و پاهایی هماندازه دارند، از همین روی بهجای پریدن، راه میروند. بیشتر قورباغهها انگشتانی پردهدار برای شنا کردن دارند، ولی وزغها دارای انگشتانی بدون پرده هستند.
برخی از قورباغهها درختی هستند و بسیار کم به روی زمین میآیند. برخی نیز دالانساز هستند و در زیر زمین زندگی میکنند و تنها برای زادآوری به روی زمین میآیند. گروهی از قورباغهها زهرآگین هستند، بهگونهای که برخی از آنان از زهرآگینترین جانوران خشکیزی زمین بهشمار میروند.
سردهی خشکدلها Craugastor
نام: قورباغهی بارانی آلفرد Alfred's rain frog
نام علمی: Craugastor alfredi
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری ایالتهای وراکروز، تاباسکو و چیاپاس در جنوب مکزیک در آمریکای جنوبی و بخش پتن در شمال گواتمالا در آمریکای مرکزی
اندازه: بدن به درازای ۳/۶ سانتیمتر
نگاره: Scott Trageser
نام: قورباغهی واقواقی Barking frog
نام علمی: Craugastor augusti
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچهزارها و بیابانهای ایالتهای آریزونا، نیومکزیکو و تگزاس در جنوب غربی کشور آمریکا و ایالتهای سونورا و اوآخاکا در مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: بدن به درازای ۴/۷ تا ۹/۴ سانتیمتر
نگاره: Terry Hibbitts
نام: قورباغهی رابر ریو ویخو Rio Viejo robber frog
نام علمی: Craugastor aurilegulus
پایندگی: گونهی آسیبپذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری کشور هندوراس در آمریکای مرکزی
اندازه: بدن به درازای ۳/۱ تا ۴/۵ سانتیمتر برای نرها و ۶/۱ تا ۸/۱ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Joe Townsend
نام: قورباغهی رابر بوکورت Bocourt's robber frog
نام علمی: Craugastor bocourti
پایندگی: گونهی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای ابر بخشهای آلتا براپاس و ایزابال در کشور گواتمالا در آمریکای مرکزی
اندازه: -
نگاره: Laura Bok
نام: قورباغهی رابر برانسفورد Bransford's robber frog
نام علمی: Craugastor bransfordii
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری کشورهای کاستاریکا، نیکاراگوئه و پاناما در آمریکای مرکزی
اندازه: بدن به درازای ۲/۳ سانتیمتر برای نرها و ۲/۶ تا ۲/۸ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: John P Clare
نام: قورباغهی رابر ایزابال Izabal robber frog
نام علمی: Craugastor chac
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری، کشتزارها و جنگلهای پیشین ویران شدهی کشورهای بلیز، گواتمالا و هندوراس در آمریکای مرکزی
اندازه: بدن به درازای ۲ تا ۲/۷ سانتیمتر برای نرها و ۲/۹ تا ۳/۹ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Edward Evans
نام: قورباغهی رابر ایسلا بونیتا Isla Bonita robber frog
نام علمی: Craugastor crassidigitus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری، کشتزارها، چراگاهها و جنگلهای پیشین ویران شدهی بخش چوکو در غرب کشور کلمبیا و کشورهای کاستاریکا و پاناما در آمریکای مرکزی
اندازه: بدن به درازای ۲/۸ تا ۳/۱ سانتیمتر برای نرها و ۴/۲ تا ۴/۴ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Miguel Siu
نام: قورباغهی رابر فیتزینگر Fitzinger's robber frog
نام علمی: Craugastor fitzingeri
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت و کوهستانی نمناک شمال غربی کشور کلمبیا، پاناما، کاستاریکا، شرق نیکاراگوئه و شمال شرقی هندوراس در آمریکای مرکزی
اندازه: بدن به درازای ۲/۴ تا ۳/۵ سانتیمتر برای نرها و ۳/۵ تا ۵/۳ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Jason McCombe
نام: قورباغهی رابر همیشهسبز Evergreen robber frog
نام علمی: Craugastor gollmeri
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری، باغهای روستایی و جنگلهای پیشین ویران شدهی کشورهای کاستاریکا و پاناما در آمریکای مرکزی
اندازه: بدن به درازای ۴ سانتیمتر
نگاره: Brian Gratwicke
نام: قورباغهی کنارجویبار شورتی Chortis streamside frog
نام علمی: Craugastor laevissimus
پایندگی: گونهی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت و زیرکوهستانی نمناک کشورهای هندوراس و نیکاراگوئه در آمریکای مرکزی
اندازه: بدن به درازای ۳/۵ سانتیمتر
نگاره: Joe Townsend
نام: قورباغهی بارانی سرپهن Broad-headed rainfrog
نام علمی: Craugastor laticeps
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت و پیشکوهستانی گرمسیری و کشتزارهای ایالتهای وراکروز و چیاپاس در جنوب کشور مکزیک، گواتمالا، بلیز و شمال هندوراس در آمریکای مرکزی
اندازه: -
نگاره: Joe Townsend
نام: قورباغهی لاشبرگ ویلسون Wilson's litter frog
نام علمی: Craugastor lauraster
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری و جنگلهای پیشین ویران شدهی کشورهای هندوراس و نیکاراگوئه در آمریکای مرکزی
اندازه: بدن به درازای ۱/۵ تا ۲/۲ سانتیمتر برای نرها و ۱/۶ تا ۱/۷ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Milton Salazar
نام: قورباغهی رابر کوهستانی Montane robber frog
نام علمی: Craugastor lineatus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای همیشهسبز کوهستانی ایالتهای اوآخاکا و چیاپاس در جنوب کشور مکزیک و و گواتمالا در آمریکای مرکزی
اندازه: بدن به درازای ۲/۷ سانتیمتر
نگاره: -
نام: قورباغهی لاشبرگ معمولی Common leaf-litter frog
نام علمی: Craugastor loki
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری، کشتزارها و باغهای روستایی ایالتهای سن لوئیس پوتوسی، وراکروز، اوآخاکا، تاباسکو و چیاپاس کشور مکزیک، گواتمالا، بلیز، السالوادور و شمال غربی هندوراس در آمریکای مرکزی
اندازه: بدن به درازای ۳/۲ سانتیمتر
نگاره: Mike Pingleton
نام: قورباغهی رابر پوزهدراز Longsnout robber frog
نام علمی: Craugastor longirostris
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای بارانی دشت و زیرکوهستانی و گاهی جنگلهای خشک شرق کشور پاناما، غرب کلمبیا و غرب اکوادور در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۲/۹ تا ۳/۴ سانتیمتر برای نرها و ۴/۳ تا ۶ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Brian Gratwicke
نام: قورباغهی رابر خطسیاه Black-lined robber frog
نام علمی: Craugastor melanostictus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای کوهستانی نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری کشورهای پاناما و کاستاریکا در آمریکای مرکزی
اندازه: بدن به درازای ۴/۳ سانتیمتر برای نرها و ۵/۶ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Angel Solis
نام: قورباغهی لاشبرگ سرپهن Broad-headed leaf-litter frog
نام علمی: Craugastor megacephalus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری و جنگلهای پیشین ویران شدهی کشورهای کاستاریکا، هندوراس، نیکاراگوئه و پاناما در آمریکای مرکزی
اندازه: بدن به درازای ۳ تا ۴/۳ سانتیمتر برای نرها و ۵ تا ۷ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Donovan Loh
نام: قورباغهی رابر مکزیکی Mexican robber frog
نام علمی: Craugastor mexicanus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای نیمهبرگریز و نمناک گرمسیری، جنگلهای کوهستانی کاج-بلوط و جنگلهای ابر کوهستانی ایالتهای اوآخاکا، پوئبلا، ایدالگو و وراکروز در کشور مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: بدن به درازای ۳/۹ سانتیمتر
نگاره: Matthieu Berroneau
نام: قورباغهی رابر تیلاران Tilaran robber frog
نام علمی: Craugastor mimus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و پیشکوهستانی نمناک کشور کاستاریکا، شرق نیکاراگوئه و شرق هندوراس در آمریکای مرکزی
اندازه: بدن به درازای ۳ سانتیمتر برای نرها و ۵/۵ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Forman Rainforest
نام: قورباغهی رابر نوبل Noble's robber frog
نام علمی: Craugastor noblei
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری کشورهای کاستاریکا، هندوراس، نیکاراگوئه و پاناما در آمریکای مرکزی
اندازه: بدن به درازای ۶ سانتیمتر
نگاره: Angus McNab
نام: قورباغهی واقواقی تیلور Taylor's barking frog
نام علمی: Craugastor occidentalis
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای خشک گرمسیری یا نیمهگرمسیری ایالتهای ساکاتکاس، نایاریت، خالیسکو، کولیما و میچوآکان کشور مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: بدن به درازای ۳/۵ تا ۴/۵ سانتیمتر
نگاره: Scott Trageser
نام: -
نام علمی: Craugastor opimus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری کشور پاناما و بخشهای چوکو و بایه دل کائوکا در غرب کلمبیا در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۶/۹ سانتیمتر
نگاره: Daniel Vásquez-Restrepo
نام: قورباغهی بارانی غولپیکر Monstrous rainfrog
نام علمی: Craugastor pelorus
پایندگی: گونهی آسیبپذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری ایالت چیاپاس در جنوب کشور مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: بدن به درازای ۱۱ سانتیمتر
نگاره: Michael Tobler
گونههای خانوادهی خشکدلان (بخش نخست) - (بخش دوم)
بنمایگان: wikipedia - animaldiversity
گردآوری: فرتورچین