خانواده‌ی قورباغه‌های چمن‌زار Ptychadenidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی نوغوک‌سانیان، از راسته‌ی بی‌دُم‌سانان و از رده‌ی دوزیستان هستند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان قورباغه‌های چمن‌زار نوارپهن، پوزه‌دار و موزامبیک را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی قورباغه‌های چمن‌زار تنها در زیر صحرای بزرگ آفریقا یافت می‌شوند. این جانوران بدنی کوتاه و بدون دُم، پوستی هموار، چشمانی درشت با مردمک افقی و دست‌هایی کوتاه و پاهایی بلند دارند. بر پشت همه‌ی این قورباغه‌ها نوارها و برآمدگی‌های افقی دیده می‌شود. همچنین گونه‌های این خانواده همگی خشکی‌زی هستند. قورباغه‌ی چمنی کوتوله‌ی غربی با درازای ۳/۶ سانتی‌متر و قورباغه‌ی چمنی ماسکارین با درازای ۶/۸ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی قورباغه‌های چمن‌زار به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۱۲ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.
چند نکته برای آشنایی بیشتر با دوزیستان و قورباغه‌ها: قورباغه یا غوک جانوری دوزیست از راسته‌ی بی‌دُم‌سانان است. دوزیستان جانورانی خون‌سرد هستند که از دیدگاه فرگشتی میان ماهیان و خزندگان جای می‌گیرند. بیشتر دوزیستان تخم‌گذارند. نوزادی که از تخم بیرون می‌آید لارو نامیده می‌شود. لاروها گام به گام و با فرآیندی به‌نام دگردیسی به جانوری بالغ دگرگون می‌شوند. دوزیستان نوزادی خود را در آب و بزرگسالی خود را در خشکی و آب زندگی می‌کنند. آنان بدنی برهنه و بدون پولک دارند. بیشتر دوزیستان از راه شش‌ها و پوست خود دم‌وبازدم انجام می‌دهند. پوست باید همیشه نمناک باشد تا بتواند اکسیژن را دریافت کند. اگر پوست آنان خشک شود، نمی‌توانند دم‌وبازدم انجام دهند، پس می‌میرند. اکسیژن دریافت شده از راه پوست به درون رگ‌های خونی زیر پوست می‌رود و رگ‌ها نیز اکسیژن را به بخش‌های گوناگون بدن می‌رسانند. دوزیستان دارای سه گونه غده به نام‌های غده‌های موکوسی، غده‌های دانه‌دار و غده‌های لوله‌ای هستند. غده‌های موکوسی پوست را نمناک نگاه می‌دارند. غده‌های دانه‌دار از پوست زهر تراوش می‌کنند و غده‌های لوله‌ای از پوست ماده‌ای چسبناک تراوش می‌کنند. ماده‌ی چسبناک برای چسبیدن جانور نر به ماده در هنگام جفت‌گیری کاربرد دارد.
قورباغه‌ها خونسرد هستند، به‌گونه‌ای که درجه‌ی دمای بدن آنان، همانند درجه‌ی دمای هوا یا آب پیرامون آنان است. زمانی که بدن‌شان سرد می‌شود، آفتاب می‌گیرند تا گرم شوند و زمانی که بدن‌شان بیش از اندازه گرم می‌شود، به درون آب می‌روند تا خنک شوند. قورباغه‌ها در آب تخم‌گذاری می‌کنند. تخم‌های آنان درون لایه‌ای از ماده‌ای ژلاتینی جای گرفته‌اند. هنگامی که نوزاد سر از تخم بیرون می‌آورد، مانند ماهیان باله دارد. او می‌تواند با باله‌ها و دُم بلندش شنا کند. قورباغه‌ی نابالغ از راه آبشش دم‌وبازدم انجام می‌دهد و تا زمانی که به بلوغ نرسیده است از آب بیرون نمی‌آید. با رشد نوزاد قورباغه، نخست پاهای پشتی و پس از آن پاهای جلویی او رشد می‌کنند. سپس شش‌ها بزرگ می‌شوند و قورباغه‌ی جوان با نگه داشتن سر خود در بالای آب، می‌تواند دم‌وبازدم انجام داده و کم‌کم از آب بیرون بیاید. رفته رفته دُم او کوتاه‌تر می‌شود تا این‌که قورباغه‌ی جوان همانند قورباغه‌های بالغ می‌شود.
قورباغه‌ها دارای بدنی کوتاه و بدون دُم هستند. آنان همچنین زبان چسبنده‌ی درازی دارند. درازای این زبان کم‌وبیش یک سوم درازای بدن آن‌هاست. زبان قورباغه‌ها به‌جای پشت در جلوی دهان آنان جای گرفته است. آنان زبان خود را به بیرون پرتاب می‌کنند و با آن حشرات را شکار می‌کنند. زبان نیرومند آنان می‌تواند با سرعت فراوانی به شکار رسیده و با گرفتن آن به سوی دهان بازگردد. قورباغه‌ها دندان‌هایی به‌نام وومرین دارند که در آرواره‌ی بالا و در بخش جلویی دهان آنان جای گرفته است. دندان‌های آرواره‌ی بالایی کم‌توانند، آرواره‌ی پایینی نیز دندان ندارند. از همین روی قورباغه‌ها نمی‌توانند خوراک را بجوند. آنان این دندان‌ها را برای گرفتن و نگه داشتن شکار به‌کارگیری می‌کنند و سپس خوراک را یک‌جا فرو می‌برند. قورباغه‌ها گوش بیرونی ندارند. به‌جای آن تمپانوم یا طبل‌گوش یا پرده‌گوش دارند که در دو سوی سر آنان جای دارد. موج‌های صدا پرده‌گوش را می‌لرزاند، سپس پرده‌گوش موج‌ها را به گوش میانی و گوش میانی موج‌ها را به مغز می‌رساند.
قورباغه‌های نر دارای کیسه‌های صدای درونی در گلو یا دو سوی گردن هستند. با آن‌که این کیسه‌ها در درون بدن قورباغه جای دارند، ولی در زمانی که از هوا پُر می‌شوند، پوست نرم بیرونی بدن نیز باد کرده و برآمده می‌شود. به‌کارگیری کیسه‌ی صدا بدین گونه است که قورباغه‌ی نر هوا را فرو برده و سوراخ‌های بینی و دهان خود را می‌بندد. سپس با فشار، هوا را میان دهان و شش‌های خود پس و پیش می‌کند. زمانی صدا پدید می‌آید که هوا از روی تارهای آوایی گذر کند و آن‌ها را بلرزاند. زمانی که قورباغه آواز می‌خواند، کیسه‌های صدا همانند یک تشدیدگر کار می‌کند و توان صدای قورباغه را افزایش می‌دهد. 
قورباغه‌ها و وزغ‌ها همانند یکدیگرند، ولی ناهمگونی‌هایی با یکدیگر دارند. بیشتر قورباغه‌ها پوستی هموار، نرم و نمنک دارند و در نزدیکی آب‌ها زندگی می‌کنند. ولی بیشتر وزغ‌ها پوستی ناهموار، خشک و زگیل‌مانند دارند و بیشتر خشکی‌زی هستند. قورباغه‌ها دست‌هایی کوتاه و پاهایی بلند دارند، از همین روی به‌جای راه رفتن، می‌جهند. ولی وزغ‌ها دست‌ها و پاهایی هم‌اندازه دارند، از همین روی به‌جای پریدن، راه می‌روند. بیشتر قورباغه‌ها انگشتانی پرده‌دار برای شنا کردن دارند، ولی وزغ‌ها دارای انگشتانی بدون پرده هستند.
برخی از قورباغه‌ها درختی هستند و بسیار کم به روی زمین می‌آیند. برخی نیز دالان‌ساز هستند و در زیر زمین زندگی می‌کنند و تنها برای زادآوری به روی زمین می‌آیند. گروهی از قورباغه‌ها زهرآگین هستند، به‌گونه‌ای که برخی از آنان از زهرآگین‌ترین جانوران خشکی‌زی زمین به‌شمار می‌روند.

سرده‌ی Hildebrandtia

نام: قورباغه‌ی آراسته‌ی معمولی Common Ornate Frog
نام علمی: Hildebrandtia ornata
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: گرم‌دشت‌های خشک و نمناک کشورهای آفریقای جنوبی، آنگولا، بنین، بوتسوانا، کامرون، ساحل عاج، گامبیا، غنا، کنیا، مالاوی، مالی، موزامبیک، نامیبیا، نیجریه، اوگاندا، جمهوری آفریقای مرکزی، جمهوری دموکراتیک کنگو، سنگال، سوازیلند، تانزانیا، توگو، زامبیا و زیمبابوه در زیر صحرای بزرگ آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۶/۵ سانتی‌متر
نگاره: Bart Wursten

سرده‌ی قورباغه‌های چمن‌زار یا شیاردار Ptychadena

نام: قورباغه‌ی چمنی آنچیتا Anchieta's grass frog
نام علمی: Ptychadena anchietae
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک و کوهستانی نمناک گرمسیری یا نیمه‌گرمسیری، گرم‌دشت‌های خشک و نمناک، درختچه‌زارها، چمن‌زارها، رودها، مرداب‌های آب شیرین، آبگیرها، بیابان‌های گرم، باغ‌های روستایی و منطقه‌های شهری کشورهای آفریقای جنوبی، آنگولا، بوتسوانا، جیبوتی، اریتره، اتیوپی، کنیا، مالاوی، موزامبیک، نامیبیا، اوگاندا، سومالی، سودان، سودان جنوبی، جمهوری کنگو، جمهوری دموکراتیک کنگو، سوازیلند، تانزانیا، زامبیا و زیمبابوه در زیر صحرای بزرگ آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۴ تا ۵ سانتی‌متر
نگاره: Matthieu Berroneau

نام: قورباغه‌ی چمن‌زار نوارپهن Broad-banded grassland frog
نام علمی: Ptychadena bibroni
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: گرم‌دشت‌های خشک و نمناک، مرداب‌های آب شیرین، باغ‌های روستایی و جنگل‌های پیشین ویران شده‌ی کشورهای بنین، بورکینافاسو، کامرون، ساحل عاج، گامبیا، غنا، گینه، لیبریا، مالی، نیجریه، جمهوری آفریقای مرکزی، جمهوری دموکراتیک کنگو، سنگال، سیرالئون، چاد و توگو در غرب و مرکز قاره‌ی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۳/۴ تا ۴/۴ سانتی‌متر برای نرها و ۳/۴ تا ۵/۵ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Alberto Sanchez Vialas

نام: قورباغه‌ی چمن‌زار پوزه‌دار Snouted grassland frog
نام علمی: Ptychadena longirostris
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک گرمسیری یا نیمه‌گرمسیری، مرداب‌های آب شیرین، کانال‌ها و جوی‌های کشور  سیرالئون، جنوب گینه، لیبریا، جنوب ساحل عاج، جنوب غنا و جنوب غربی نیجریه در غرب قاره‌ی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۴/۳ تا ۵ سانتی‌متر برای نرها و ۵/۱ تا ۵/۶ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Matthieu Berroneau

نام: قورباغه‌ی چمنی ماسکارین Mascarene grass frog
نام علمی: Ptychadena mascareniensis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌ها، درختچه‌زارها، چمن‌زارها، رودها، باتلاق‌ها، دریاچه‌ها و مرداب‌های آب شیرین، کرانه‌های شنی، باغ‌های روستایی و منطقه‌های شهری کشورهای آفریقای جنوبی، آنگولا، بوتسوانا، کامرون، ساحل عاج، مصر، اتیوپی، گابن، غنا، گینه، گینه‌ی استوایی، گینه‌ی بیسائو، کنیا، لیبریا، ماداگاسکار، مالاوی، موریتانی، موزامبیک، نامیبیا، نیجریه، جمهوری آفریقای مرکزی، جمهوری دموکراتیک کنگو، جمهوری کنگو، رواندا، سنگال، سیرالئون، سودان، سودان جنوبی، تانزانیا، زامبیا و زیمبابوه در قاره‌ی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۴/۳ تا ۵/۷ سانتی‌متر برای نرها و ۴/۳ تا ۶/۸ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Matthieu Berroneau

نام: قورباغه‌ی چمن‌زار موزامبیک Mozambique grassland frog
نام علمی: Ptychadena mossambica
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: چمن‌زارهای دشت تندابی یا نمناک موسمی گرمسیری یا نیمه‌گرمسیری، باتلاق‌ها، دریاچه‌ها و مرداب‌های آب شیرین، جنگل‌های خشک گرمسیری یا نیمه‌گرمسیری، درختچه‌زارهای خشک و نمناک گرمسیری یا نیمه‌گرمسیری، کشت‌زارها، چراگاه‌ها و منطقه‌های ذخیره‌ی آب کشورهای آفریقای جنوبی، شرق بوتسوانا، کنیا، مالاوی، موزامبیک، نامیبیا، سوازیلند، تانزانیا، زامبیا و زیمبابوه در جنوب شرقی قاره‌ی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۴/۵ تا ۵/۳ سانتی‌متر
نگاره: Tyrone James Ping

نام: قورباغه‌ی چمن‌زار نویمان Neumann's grassland frog
نام علمی: Ptychadena neumanni
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌ها، درختچه‌زارها، چمن‌زارها، رودها، باتلاق‌ها، مرداب‌های آب شیرین، کشت‌زارها و باغ‌های روستایی مرکز کشور اتیوپی در شرق قاره‌ی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۳/۵ تا ۴/۵ سانتی‌متر
نگاره: Tomas Mazuch

نام: قورباغه‌ی چمنی نیل Nile grass frog
نام علمی: Ptychadena nilotica
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: تالاب‌های نزدیک رودها، دریاچه‌های بزرگ، باتلاق‌ها، مرداب‌ها و چشمه‌های آب شیرین، گرم‌دشت‌های خشک، درختچه‌زارهای خشک گرمسیری یا نیمه‌گرمسیری و کشت‌زارهای کشورهای مصر، اوگاندا، بوروندی، رواندا، کنیا و تانزانیا در شمال شرقی و شرق قاره‌ی آفریقا
اندازه: -
نگاره: Tyrone James Ping

نام: قورباغه‌ی بینی‌تیز آفریقای جنوبی South African sharp-nosed frog
نام علمی: Ptychadena oxyrhynchus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های خشک گرمسیری یا نیمه‌گرمسیری، گرم‌دشت‌های خشک و نمناک، درختچه‌زارهای نمناک گرمسیری یا نیمه‌گرمسیری، باتلاق‌ها، مرداب‌های آب شیرین، کشت‌زارها، چراگاه‌ها، باغ‌های روستایی و جنگل‌های پیشین ویران شده‌ی کشورهای آفریقای جنوبی، آنگولا، بنین، بوتسوانا، کامرون، ساحل عاج، گامبیا، غنا، گینه، گینه‌ی بیسائو، کنیا، مالاوی، مالی، موزامبیک، نامیبیا، نیجریه، اوگاندا، جمهوری آفریقای مرکزی، جمهوری کنگو، جمهوری دموکراتیک کنگو، سنگال، سوازیلند، تانزانیا، توگو، زامبیا و زیمبابوه در زیر صحرای بزرگ آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۴ تا ۵/۳ سانتی‌متر برای نرها و ۵/۱ تا ۶/۴ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Nick Evans

نام: قورباغه‌ی چمن‌زار اتیوپی Ethiopia grassland frog
نام علمی: Ptychadena porosissima
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های معتدل، جنگل‌های کوهستانی نمناک گرمسیری یا نیمه‌گرمسیری، گرم‌دشت‌های نمناک، درختچه‌زارها، چمن‌زارها، باغ‌های روستایی و جنگل‌های پیشین ویران شده‌ی کشورهای آفریقای جنوبی، آنگولا، اتیوپی، کنیا، مالاوی، اوگاندا، جمهوری دموکراتیک کنگو، رواندا، سوازیلند، تانزانیا، زامبیا و زیمبابوه در مرکز، شرق و جنوب قاره‌ی آفریقا
اندازه: -
نگاره: Tyrone James Ping

نام: قورباغه‌ی چمنی کوتوله‌ی غربی Western dwarf grass frog
نام علمی: Ptychadena pumilio
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک گرمسیری یا نیمه‌گرمسیری، گرم‌دشت‌های خشک و نمناک، چمن‌زارها، رودها، مرداب‌های آب شیرین، چراگاه‌ها و باغ‌های روستایی کشورهای بنین، بورکینافاسو، کامرون، ساحل عاج، اتیوپی، مالی، نیجریه، جمهوری آفریقای مرکزی، جمهوری دموکراتیک کنگو، سنگال و سیرالئون در غرب و مرکز قاره‌ی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۲/۵ تا ۳/۲ سانتی‌متر برای نرها و ۲/۶ تا ۳/۶ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: -

نام: قورباغه‌ی چمن‌زار داکار Dakar grassland frog
نام علمی: Ptychadena trinodis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: گرم‌دشت‌های خشک و نمناک کشورهای بنین، کامرون، ساحل عاج، گامبیا، غنا، گینه، مالی، موریتانی، نیجریه، جمهوری آفریقای مرکزی، جمهوری دموکراتیک کنگو، سنگال، چاد و توگو در غرب و مرکز قاره‌ی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۴/۲ تا ۵/۲ سانتی‌متر برای نرها و ۴/۷ تا ۵/۷ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Alberto Sanchez Vialas

بن‌مایگان: wikipedia - amphibiaweb
گردآوری: فرتورچین