خانوادهی کرکسهای جهان نو یا کرکسهای آمریکایی Cathartidae، خانوادهای از راستهی بازسانان و از ردهی پرندگان هستند. این خانواده دربرگیرندهی ۷ گونه است که در ۵ سرده دستهبندی شدهاند. تاکنون ۱۸ گونه از خانوادهی کرکسهای جهان نو نابود شده و از میان رفتهاند. از برجستهترین گونههای این خانواده میتوان کرکس بوقلمونی، کرکس سیاه و شاهکرکس را نام برد. گونههای خانوادهی کرکسهای جهان نو تنها در قارهی آمریکا یافت میشوند. کرکسهای جهان نو با کرکسهای جهان دیرین ناهمسانند و بهوارون آنها حس بویایی نیرومندی دارند. کرکسهای جهان نو لاشهی جانوران را با بویایی نیرومند خود مییابند، ولی کرکسهای جهان دیرین که حس بویایی پُرتوانی ندارند، لاشهی جانوران را با بینایی نیرومند خود پیدا میکنند. کرکسهای جهان دیرین زیرخانوادهای از خانوادهی بازان هستند و در قارههای اروپا، آسیا و آفریقا یافت میشوند.
کرکسها بالهایی بزرگ و پهن، نوکی خمیده و قلابمانند و چشمانی درشت دارند. نوک خمیده و پاهای پنجهدار کرکسها در سنجش با دیگر پرندگان شکاری کمتوان هستند. نوک این پرنده تنها توان پاره کردن گوشت پوسیدهی لاشهی جانوران را دارد. کرکسها پرندگانی لاشهخوار و بسیار سودمندند. آنان با خوردن لاشهی جانوران، زمین را از بیماری و گندیدگی پاکسازی میکنند. همچنین آنان اسید معدهی بسیار نیرومندی دارند که میتواند میکروبهای لاشه را از میان بردارد. سر این پرندگان تاس است و پَر ندارد. چرایی بیپَر بودن سر کرکسها این است که هم دمای بدنشان را پایین نگاه میدارد و هم در زمان لاشهخواری آلوده نمیشود. همچنین با تابش نور خورشید به سر بیپَر کرکسها، میکروبهای سر این پرنده نابود میشوند.
گونههای این خانواده بر روی پاهای خود مدفوع میکنند. اسید اوریک مدفوع این پرندگان، باکتریهایی را که از لاشهی جانوران به پاهایشان راه مییابند را از میان برمیدارد. همچنین با بخار شدن آب مدفوع، پاها و رگهای خونی آنها خنک میشوند. کرکسهای جهان نو سوتَک ندارند، از همین روی توانایی تولید آواهای بسیار کمی را دارند. آنان بیشتر آرام و خاموش هستند و تنها گاهی آواهای کوتاهی مانند خِرخِر و خِشخِش تولید میکنند. سوتَک یا خشکنای زیرین، نام اندام آوازی پرندگان است. کرکس سرزرد کوچک با وزن ۹۰۰ تا ۱۵۰۰ گرم و درازای ۵۳ تا ۶۶ سانتیمتر و رخکرکس کالیفرنیا با وزن ۷ تا ۱۴ کیلوگرم و درازای ۱۰۹ تا ۱۴۰ سانتیمتر، کوچکترین و بزرگترین گونههای خانوادهی کرکسهای جهان نو بهشمار میروند. در این نوشته با ۷ گونهی این خانواده آشنا میشویم.
سردهی پاکیزهگرها Cathartes
نام: کرکس بوقلمونی (کلاغ مردار) Turkey vulture
نام علمی: Cathartes aura
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای معتدل، جنگلهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، درختچهزارهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، سبزهزارهای تندابی یا نمناک موسمی نیمهگرمسیری یا گرمسیری، بیابانهای داغ، چراگاهها و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری قارهی آمریکا بهجز شمال کشور کانادا (آمریکای شمالی، آمریکای مرکزی، آمریکای جنوبی و جزیرههای دریای کارائیب)
اندازه: وزن ۰/۸ تا ۲/۴ کیلوگرم، بدن به درازای ۶۲ تا ۸۱ سانتیمتر، بازهی میان دو سر بالها ۱۶۰ تا ۱۸۳ سانتیمتر
نگاره: Alex Pareja
(آشنایی بیشتر با کرکس بوقلمونی)
نام: کرکس سرزرد کوچک (کرکس گرمدشت) Lesser yellow-headed vulture
نام علمی: Cathartes burrovianus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دارای پوشش گیاهی مانگرو نیمهگرمسیری یا گرمسیری بالاتر از تراز کشندی، گرمدشتهای نمناک، سبزهزارهای تندابی یا نمناک موسمی نیمهگرمسیری یا گرمسیری، خلاشها، مردابها، باتلاقها، پودابها و پودهزارها، زمینهای کشتپذیر و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری جنوب کشور مکزیک در جنوب آمریکای شمالی، بخشهایی از آمریکای مرکزی و شمال و شرق آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۹۵۰ تا ۱۵۵۰ گرم، بدن به درازای ۵۳ تا ۶۶ سانتیمتر، بازهی میان دو سر بالها ۱۵۰ تا ۱۶۵ سانتیمتر
نگاره: Denis FAURE
نام: کرکس سرزرد بزرگ (کرکس جنگلی) Greater yellow-headed vulture
نام علمی: Cathartes melambrotus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری جنوب شرقی کشور کلمبیا، جنوب و شرق ونزوئلا، گویان، گویان فرانسه، سورینام، شمال و غرب برزیل، شمال بولیوی، شرق پرو و شرق اکوادور در شمال آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۱.۶۵ کیلوگرم، بدن به درازای ۶۴ تا ۷۵ سانتیمتر، بازهی میان دو سر بالها ۱۶۶ تا ۱۷۸ سانتیمتر
نگاره: Hector Bottai
سردهی دالهای کلاغی Coragyps
نام: کرکس سیاه Black vulture
نام علمی: Coragyps atratus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای معتدل، جنگلهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، درختچهزارهای معتدل، درختچهزارهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، سبزهزارهای معتدل، سبزهزارهای تندابی یا نمناک موسمی نیمهگرمسیری یا گرمسیری، چراگاهها، منطقههای شهری و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری قارهی آمریکا بهجز کشور کانادا و شمال کشور آمریکا (جنوب کشور آمریکا و سراسر کشور مکزیک در آمریکای شمالی، آمریکای مرکزی، آمریکای جنوبی و جزیرههای دریای کارائیب)
اندازه: وزن ۱/۶ تا ۳ کیلوگرم، بدن به درازای ۵۶ تا ۷۴ سانتیمتر، بازهی میان دو سر بالها ۱۳۳ تا ۱۶۷ سانتیمتر
نگاره: Roy Lowry
(آشنایی بیشتر با کرکس سیاه)
سردهی برهنهکرکسها Gymnogyps
نام: رخکرکس کالیفرنیا California condor
نام علمی: Gymnogyps californianus
پایندگی: گونهی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای معتدل، گرمدشتهای خشک و درختچهزارهای معتدل ایالت کالیفرنیا در جنوب غربی کشور آمریکا در آمریکای شمالی
اندازه: وزن ۷ تا ۱۴/۱ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۰۹ تا ۱۴۰ سانتیمتر، بازهی میان دو سر بالها ۲۵۰ تا ۳۰۰ سانتیمتر
نگاره: Whitney Tsai
(آشنایی بیشتر با رخکرکس کالیفرنیا)
سردهی گوشتیمنقارها Sarcoramphus
نام: شاهکرکس (کرکس شاهی) King vulture
نام علمی: Sarcoramphus papa
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای دشت نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، گرمدشتهای خشک، سبزهزارهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، سبزهزارهای تندابی یا نمناک موسمی نیمهگرمسیری یا گرمسیری و چراگاههای جنوب کشور مکزیک در جنوب آمریکای شمالی، سراسر آمریکای مرکزی و شمال، شرق و مرکز آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۲/۷ تا ۴/۵ کیلوگرم، بدن به درازای ۶۷ تا ۸۱ سانتیمتر، بازهی میان دو سر بالها ۱۲۰ تا ۲۰۰ سانتیمتر
نگاره: Vivek Khanzodé
(آشنایی بیشتر با شاهکرکس)
سردهی مردهخوارها Vultur
نام: رخکرکس آند Andean condor
نام علمی: Vultur gryphus
پایندگی: گونهی آسیبپذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچهزارهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، درختچهزارهای بلندیهای نیمهگرمسیری یا گرمسیری، سبزهزارهای معتدل، سبزهزارهای بلندیهای نیمهگرمسیری یا گرمسیری، بیابانهای داغ، کرانههای صخرهای، شنی و سنگریزهای رشتهکوههای سانتا مارتا و آند در کشورهای ونزوئلا، کلمبیا، اکوادور، پرو، شیلی، بولیوی و غرب آرژانتین در غرب آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۷/۷ تا ۱۵ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۰۰ تا ۱۳۰ سانتیمتر، بازهی میان دو سر بالها ۲۸۰ تا ۳۳۰ سانتیمتر
نگاره: Colombian Wild Birds
(آشنایی بیشتر با رخکرکس آند)
بنمایگان: wikipedia - animaldiversity
گردآوری: فرتورچین