خانواده‌ی دهان‌بالایان Anostomidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی تتراسانیان، از راسته‌ی تتراسانان و از رده‌ی پرتوبالگان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۱۶۲ گونه است که در ۱۵ سرده دسته‌بندی شده‌اند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان سرپایین مرمری، سرپایین راه‌راه و لپورینوس نواری را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی دهان‌بالایان تنها در آمریکای جنوبی یافت می‌شوند. آنان در زیستگاه‌های آب شیرین همچون رودها و دریاچه‌های منطقه‌های گرمسیری و نیمه‌گرمسیری زندگی می‌کنند. بیشتر آنان در حوضه‌ی رود آمازون و شمار اندکی در غرب رشته‌کوه آند یافت می‌شوند.
این جانوران بدنی دراز، دوکی‌مانند، کم‌وبیش فشرده و پوشیده از پولک دارند. همچنین آنان سری دراز و مخروطی و چشمانی درشت دارند. گونه‌های خانواده‌ی دهان‌بالایان دارای آرواره‌ی پایینی کم‌وبیش کوتاه و دهانی کوچک و رو به بالا هستند. همچنین همه‌ی آنان دارای باله‌ی چربی هستند. بسیاری از گونه‌های این خانواده سر به پایین شنا می‌کنند. خوراک بیشتر آنان گیاهان نزدیک به کف آب است. برخی نیز پوده‌ها و بی‌مهرگان کف رودها و دریاچه‌ها را می‌خورند. همچنین این ماهیان تخم‌ها را تا زمان زاده شدن نوزادان نگهداری می‌کنند. Leporinus aripuanaensis با درازای ۹/۳ سانتی‌متر و لپورینوس سه‌خال با درازای ۴۰ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی دهان‌بالایان به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۲۳ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.

سرده‌ی Abramites

نام: سرپایین مرمری Marbled headstander
نام علمی: Abramites hypselonotus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رودهای اورینوکو، آمازون، پاراگوئه و پارانا در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱۴ سانتی‌متر
نگاره: J.Picard

سرده‌ی Hypomasticus

نام: -
نام علمی: Hypomasticus megalepis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود اسکیبو در کشور گویان در شمال آمریکای جنوبی (گزارش شده از کشور سورینام)
اندازه: بدن به درازای ۱۰/۷ سانتی‌متر
نگاره: Aqua-imports

سرده‌ی لپورینوس‌ها Leporinus

نام: -
نام علمی: Leporinus affinis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود آمازون در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۳۰ سانتی‌متر
نگاره: -

نام: -
نام علمی: Leporinus aripuanaensis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رود آریپوانا در کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۹/۳ سانتی‌متر
نگاره: Scott Smith & Fritz Rhode

نام: -
نام علمی: Leporinus brunneus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودهای اورینوکو و نگرو در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۲۵/۶ سانتی‌متر
نگاره: Mike Tuccinardi

نام: لپورینوس نواری Banded leporinus
نام علمی: Leporinus fasciatus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود آمازون در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۳۷ سانتی‌متر
نگاره: Arunee Rodloy

نام: -
نام علمی: Leporinus octomaculatus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رود آرینوس در کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱۲/۹ سانتی‌متر
نگاره: Estalens

نام: لپورینوس سه‌خال Threespot leporinus
نام علمی: Leporinus friderici
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری حوضه‌ی رود آمازون و رود سورینام در آمریکای جنوبی (گزارش شده از کشور آرژانتین)
اندازه: بدن به درازای ۴۰ سانتی‌متر
نگاره: J. Schmidt

نام: -
نام علمی: Leporinus multifasciatus
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود آمازون در آمریکای جنوبی
اندازه: -
نگاره: Aqualog.de

نام: -
نام علمی: Leporinus yophorus
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رودهای متا و اورینوکو در آمریکای جنوبی (گزارش شده از حوضه‌ی رود آمازون)
اندازه: بدن به درازای ۱۱/۸ سانتی‌متر
نگاره: Stuart Oswald

نام: -
نام علمی: Leporinus nijsseni
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودهای ساراماکا و سورینام در کشور سورینام در شمال آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱۷ سانتی‌متر
نگاره: Aquadiction

نام: -
نام علمی: Leporinus granti
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود مانا در گویان فرانسه در شمال آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۲۰ سانتی‌متر برای نرها و ۲۵ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Aquadiction

نام: لپورینوس رژ لب Lipstick leporinus
نام علمی: Leporinus arcus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودهای کرانه‌ای کشورهای سورینام، گویان، گویان فرانسه و ونزوئلا و همچنین حوضه‌ی رود آمازون در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۴۰ سانتی‌متر
نگاره: J. de Lange

نام: -
نام علمی: Leporinus moralesi
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود آمازون در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۳۰ سانتی‌متر
نگاره: Natasha Khardina

سرده‌ی Rhytiodus

نام: -
نام علمی: Rhytiodus microlepis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود آمازون در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۳۳/۲ سانتی‌متر
نگاره: Prazer.jp

سرده‌ی Schizodon

نام: -
نام علمی: Schizodon fasciatus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رودهای کرانه‌ای گویان فرانسه و رود آمازون در آمریکای جنوبی، میان مدارهای ۸ درجه‌ی شمالی تا ۸ درجه‌ی جنوبی و ۷۲ درجه‌ی غربی تا ۵۰ درجه‌ی غربی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۴۰ سانتی‌متر
نگاره: Klaus Rudloff

سرده‌ی Anostomus

نام: سرپایین راه‌راه Striped headstander
نام علمی: Anostomus anostomus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رودهای آمازون و اورینوکو در آمریکای جنوبی (گزارش شده از کشور سورینام)
اندازه: بدن به درازای ۱۶ سانتی‌متر
نگاره: Aquadiction

نام: -
نام علمی: Anostomus brevior
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود اویاپوک در گویان فرانسه در شمال آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱۲ سانتی‌متر
نگاره: P-Y Le Bail

نام: -
نام علمی: Anostomus ternetzi
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رودهای اورینوکو، ارگوایا و آمازون و رودهای کرانه‌ای منطقه‌ی گویان در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱۲ سانتی‌متر
نگاره: Robert Beke

سرده‌ی Pseudanos

نام: -
نام علمی: Pseudanos gracilis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رودهای گواپوره، نگرو و اورینوکو در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱۸/۱ سانتی‌متر
نگاره: Karsten_s

نام: -
نام علمی: Pseudanos varii
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رود نگرو در کشور برزیل و رودهای سیاپا و آتاباپو در کشور ونزوئلا در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۲۱ سانتی‌متر
نگاره: Mike Tuccinardi

نام: -
نام علمی: Pseudanos winterbottomi
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودهای تاپاژوس و اورینوکو در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱۵/۲ سانتی‌متر
نگاره: Aqua-imports

سرده‌ی Synaptolaemus

نام: -
نام علمی: Synaptolaemus latofasciatus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود اورینوکو  در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۹/۴ سانتی‌متر
نگاره: Aquadiction

بن‌مایگان: wikipedia - fishbase
گردآوری: فرتورچین