خانواده‌ی تاس‌ماهیان یا ماهیان خاویاری یا استورژن Acipenseridae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی تاس‌ماهی‌سانیان، از راسته‌ی تاس‌ماهی‌سانان و از رده‌ی پرتوبالگان هستند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان تاس‌ماهی‌های سیبری، دریاچه‌ای، روسی، استرلیاد، ستاره‌ای (اوزون‌برون)، دریایی اروپایی، ایرانی و فیل‌ماهی را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی تاس‌ماهیان در زیستگاه‌های آب شیرین همچون رودها و دریاچه‌های منطقه‌های نیمه‌گرمسیری، معتدل و زیرشمالگانی و همچنین کرانه‌های دریاهای قاره‌های آسیا و اروپا و آمریکای شمالی (در نیمه‌کره‌ی شمالی) زندگی می‌کنند.
این جانوران بدنی دراز، دوکی‌مانند و بدون پولک دارند. همچنین آنان دهانی زیرین و ۴ سبیلک در زیر پوزه‌ی‌شان دارند. تاس‌ماهی‌ها می‌توانند با این سبیلک‌ها خوراک خود را در آب‌های تیره و کدر و همچنین در شن‌ها و ماسه‌ها پیدا کنند. این ماهی‌ها همانند کوسه‌ها دارای باله‌ی دُمی دگرباله‌ای یا هتروسرکال (ناهمسان) هستند. تاس‌ماهی‌ها بر روی بدن‌شان ۵ ردیف سپرچه‌ی استخوانی، دربرگیرنده‌ی یک ردیف پشتی، دو ردیف پهلویی و دو ردیف شکمی دارند. 
تاس‌ماهی‌ها زندگانی دراز و بلوغ دیررس دارند. میانگین سال‌های زندگی آنان ۵۰ تا ۶۰ سال و بلوغ آنان ۱۵ تا ۲۰ سالگی است. همچنین بیشترین درازای زندگانی در میان تاس‌ماهیان، از آنِ تاس‌ماهی دریاچه‌ای با ۱۵۲ سال است. گونه‌های خانواده‌ی تاس‌ماهیان در پای‌رودها به شکار بی‌مهرگانی همانند صدف‌ها و سخت‌پوستان و همچنین ماهیان کوچک می‌پردازند و برای تخم‌ریزی نیز به رودخانه‌ها کوچ می‌کنند. بیشتر گونه‌های این خانواده در آب شیرین زندگی می‌کنند، ولی در میان آنان گونه‌های آب شور (دریازی) و آب لب‌شور نیز یافت می‌شود. تاس‌ماهی پوزه‌بیلچه‌ای با درازای ۱۰۸ سانتی‌متر و فیل‌ماهی با درازای ۷۲۰ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی تاس‌ماهیان به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۱۷ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.

سرده‌ی تاس‌ماهی‌های بنیادین Acipenser

نام: تاس‌ماهی سیبری Siberian sturgeon
نام علمی: Acipenser baerii
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۲۰۰ متری (بیشتر ۱ تا ۸ متری) آب‌های معتدل رودها و دریاچه‌های منطقه‌ی سیبری همچون رودهای اُب، ایرتیش، ینی‌سئی، لنا، کولیما، خاتانگا، پیاسینا، آنابار، اولنیوک، یانا و دریاچه‌ی بایکال در کشورهای روسیه، قزاقستان و چین در شمال قاره‌ی آسیا
اندازه: وزن ۲۱۰ (بیشتر ۶۵) کیلوگرم، بدن به درازای ۲۰۰ (بیشتر ۸۰ تا ۱۴۰) سانتی‌متر
نگاره: Craig Turp-Balazs
(آشنایی بیشتر با تاس‌ماهی سیبری)

نام: تاس‌ماهی بینی‌کوتاه Shortnose sturgeon
نام علمی: Acipenser brevirostrum
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۶ تا ۵۳ متری (بیشتر ۶ تا ۳۴ متری) آب‌های نیمه‌گرمسیری ۴۱ رود و شاخاب کرانه‌های شرقی کشورهای کانادا و آمریکا از رود سنت جان در استان نیوبرانزویک در شرق کشور کانادا تا رود ایندیان در ایالت فلوریدا در جنوب شرقی کشور آمریکا در آمریکای شمالی
اندازه: وزن ۲۳ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۴۳ (بیشتر ۵۰) سانتی‌متر
نگاره: -
(آشنایی بیشتر با تاس‌ماهی بینی‌کوتاه)

نام: تاس‌ماهی دابری Dabry's sturgeon
نام علمی: Acipenser dabryanus
پایندگی: گونه‌ی نابود شده در طبیعت (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۸ تا ۱۰ متری آب‌های معتدل رود یانگ‌تسه در کشور چین در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۲۵۰ سانتی‌متر
نگاره: -

نام: تاس‌ماهی دریاچه‌ای Lake sturgeon
نام علمی: Acipenser fulvescens
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۵ تا ۹ متری آب‌های معتدل رودهای می‌سی‌سی‌پی، دیترویت، سن‌لوران، ساسکاچوان شمالی و ساسکاچوان جنوبی و دریاچه‌های گریت لیکس (دریاچه‌های بزرگ)، وینیپگ و چمپلین در کشورهای کانادا و آمریکا در آمریکای شمالی
اندازه: وزن ۱۲۵ (بیشتر ۹۰) کیلوگرم، بدن به درازای ۲۷۴ (بیشتر ۱۸۰) سانتی‌متر
نگاره: -

نام: تاس‌ماهی روسی (تاس‌ماهی دانوب یا تاس‌ماهی الماس) Russian sturgeon
نام علمی: Acipenser gueldenstaedtii
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۲ تا ۱۰۰ متری (بیشتر ۱۰ تا ۲۵ متری ) آب‌های معتدل کرانه‌های کشورهای پیرامون دریاهای سیاه، آزوف و خزر
اندازه: وزن ۱۱۵ کیلوگرم، بدن به درازای ۲۳۶ (بیشتر ۱۴۵) سانتی‌متر
نگاره: Dirkimages

نام: تاس‌ماهی آدریاتیک Adriatic sturgeon
نام علمی: Acipenser naccarii
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱۰ تا ۴۰ متری آب‌های معتدل دریای آدریاتیک و رودهای پیرامون آن در کشورهای آلبانی، یونان، ایتالیا، مونته‌نگرو، کرواسی، بوسنی و هرزگوین و اسلوونی در قاره‌ی اروپا
اندازه: وزن ۲۵ کیلوگرم، بدن به درازای ۲۰۰ سانتی‌متر
نگاره: Jasper @Rzubio

نام: تاس‌ماهی اطلس Atlantic sturgeon
نام علمی: Acipenser oxyrinchus
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۴۶ متری آب‌های نیمه‌گرمسیری رودها و شاخاب‌های کرانه‌های شرقی کشورهای کانادا و آمریکا از استان نیوبرانزویک در شرق کشور کانادا تا ایالت فلوریدا در جنوب شرقی کشور آمریکا در آمریکای شمالی، همچنین کرانه‌های کشورهای دریای بالتیک در قاره‌ی اروپا
اندازه: وزن ۳۶۰ (بیشتر ۱۴۰) کیلوگرم، بدن به درازای ۴۳۰ (بیشتر ۱۸۰ تا ۲۴۰) سانتی‌متر
نگاره: Brian Reynolds

نام: تاس‌ماهی استرلیاد Sterlet sturgeon
نام علمی: Acipenser ruthenus
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل رودهای ریزنده به دریاهای سیاه، آزوف و خزر و همچنین رودهای منطقه‌ی سیبری از رود اُب تا رود ینی‌سئی در قاره‌های اروپا و آسیا
اندازه: وزن ۱۶ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۲۵ (بیشتر ۴۰ تا ۹۰) سانتی‌متر
نگاره: Redbookrf

نام: تاس‌ماهی ستاره‌ای (اوزون‌برون) Starry sturgeon
نام علمی: Acipenser stellatus
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱۰ تا ۱۰۰ متری آب‌های معتدل کرانه‌های کشورهای پیرامون دریاهای سیاه، آزوف، اژه و خزر و رودهای ریزنده به آن‌ها
اندازه: وزن ۸۰ کیلوگرم، بدن به درازای ۲۵۰ (بیشتر ۱۲۵) سانتی‌متر
نگاره: Clemens Ratschan
(آشنایی بیشتر با تاس‌ماهی ستاره‌ای (اوزون‌برون))

نام: تاس‌ماهی دریایی اروپایی (بالتیکی) European sea sturgeon
نام علمی: Acipenser sturio
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۴ تا ۹۳ متری (بیشتر ۵ تا ۶۰ متری) آب‌های معتدل شرق اقیانوس اطلس (در کرانه‌های کشورهای غرب قاره‌ی اروپا، همچنین کرانه‌های کشورهای پیرامون دریای شمال، شمال دریای مدیترانه، غرب و جنوب دریای سیاه و رودهای ریزنده به آن‌ها در قاره‌ی اروپا)
اندازه: وزن ۴۰۰ (بیشتر ۳۰۰) کیلوگرم، بدن به درازای ۶۰۰ سانتی‌متر (بیشتر ۱۲۵ تا ۱۵۰ سانتی‌متر برای نرها و ۲۵۰ تا ۳۵۰ سانتی‌متر برای ماده‌ها)
نگاره: Johannes Pfleiderer
(آشنایی بیشتر با تاس‌ماهی دریایی اروپایی (بالتیکی))

نام: تاس‌ماهی سفید White sturgeon
نام علمی: Acipenser transmontanus
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۱۲۲ متری آب‌های معتدل شرق اقیانوس آرام (در کرانه‌های ایالت آلاسکا در شاخاب آلاسکا تا ایالت کالیفرنیای کشور آمریکا در شرق آمریکای شمالی، همچنین رود کلمبیا و دریاچه‌ی شستا)
اندازه: وزن ۸۱۶ (بیشتر ۶۳۰) کیلوگرم، بدن به درازای ۶۱۰ (بیشتر ۲۱۰) سانتی‌متر
نگاره: Thesupermat

نام: تاس‌ماهی چینی Chinese sturgeon
نام علمی: Acipenser sinensis
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل شمال غربی اقیانوس آرام (در کرانه‌های کشورهای چین و ژاپن و شبه‌جزیره‌ی کره در دریای چین در شرق قاره‌ی آسیا)
اندازه: وزن ۶۰۰ کیلوگرم، بدن به درازای ۳۴۶ سانتی‌متر
نگاره: Kjell Fohrman

نام: تاس‌ماهی ایرانی (قره برون) Persian sturgeon
نام علمی: Acipenser persicus
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل جنوب دریای خزر و کمی دریای سیاه و رودهای ریزنده به آن‌ها همچون ولگا، کورا، ارس و اورال
اندازه: وزن ۷۰ کیلوگرم، بدن به درازای ۲۵۵ سانتی‌متر
نگاره: Blondinrikard Fröberg

سرده‌ی فیل‌ماهی‌ها Huso

نام: فیل‌ماهی (تاس‌ماهی بلوگا) Beluga sturgeon
نام علمی: Huso huso
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۷۰ تا ۱۸۰ متری آب‌های معتدل کرانه‌های کشورهای پیرامون دریاهای خزر، سیاه و آزوف
اندازه: وزن ۱۵۷۱ (بیشتر ۱۹ تا ۲۶۴) کیلوگرم، بدن به درازای ۷۲۰ (بیشتر ۱۴۲ تا ۳۲۸) سانتی‌متر (ماده‌ها کم‌وبیش ۲۰ درصد بزرگ‌ترند.)
نگاره: Mick Rush
(آشنایی بیشتر با فیل‌ماهی (تاس‌ماهی بلوگا))

نام: فیل‌ماهی رودخانه‌ای (کالوگا) Kaluga
نام علمی: Huso dauricus
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۵۰ متری آب‌های معتدل رود آمور و دریاچه‌ی آرال در در شمال قاره‌ی آسیا
اندازه: وزن ۱۰۰۰ (بیشتر ۲۵۰) کیلوگرم، بدن به درازای ۵۶۰ (بیشتر ۳۵۰) سانتی‌متر
نگاره: Moscouvite

سرده‌ی پوزه‌بیلچه‌ای‌ها Scaphirhynchus

نام: تاس‌ماهی رنگ‌پریده Pallid sturgeon
نام علمی: Scaphirhynchus albus
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری رودهای میزوری و می‌سی‌سی‌پی در کشور آمریکا در آمریکای شمالی
اندازه: وزن ۱۳۰ (بیشتر ۳۹) کیلوگرم، بدن به درازای ۲۰۰ (بیشتر ۷۶ تا ۱۵۲) سانتی‌متر
نگاره: USFWS Mountain-Prairie

نام: تاس‌ماهی پوزه‌بیلچه‌ای Shovelnose sturgeon
نام علمی: Scaphirhynchus platorynchus
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل رودهای میزوری و می‌سی‌سی‌پی در کشور آمریکا در آمریکای شمالی
اندازه: وزن ۴/۹ (بیشتر ۲/۵) کیلوگرم، بدن به درازای ۱۰۸ (بیشتر ۵۰ تا ۸۵) سانتی‌متر
نگاره: Andrea Izzotti

بن‌مایگان: wikipedia - animaldiversity - fishbase
گردآوری: فرتورچین