خانواده‌ی تاس‌ماهیان یا ماهیان خاویاری یا استورژن Acipenseridae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی تاس‌ماهی‌سانیان، از راسته‌ی تاس‌ماهی‌سانان و از رده‌ی پرتوبالگان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۲۵ گونه است که در ۴ سرده دسته‌بندی شده‌اند. تاکنون ۸ سرده از خانواده‌ی تاس‌ماهیان نابود شده و از میان رفته‌اند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان تاس‌ماهی‌های سیبری، دریاچه‌ای، روسی، استرلیاد، ستاره‌ای (اوزون‌برون)، دریایی اروپایی، ایرانی و فیل‌ماهی را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی تاس‌ماهیان در آب‌های سرد تا معتدل نیمکره‌ی شمالی زمین یافت می‌شوند. آنان در زیستگاه‌های آب شیرین همچون رودها و دریاچه‌ها و همچنین کرانه‌های دریاهای قاره‌های آسیا و اروپا و آمریکای شمالی زندگی می‌کنند. بیشتر گونه‌های این خانواده در آب شیرین زندگی می‌کنند، ولی در میان آنان گونه‌های آب شور (دریازی) و آب لب‌شور نیز یافت می‌شود. گونه‌های خانواده‌ی تاس‌ماهیان در پای‌رودها به شکار بی‌مهرگانی همانند صدف‌ها و سخت‌پوستان و همچنین ماهیان کوچک می‌پردازند و برای تخم‌ریزی نیز به رودخانه‌ها کوچ می‌کنند. 
این جانوران بدنی دراز، دوکی‌مانند و بدون پولک دارند. همچنین آنان دهانی زیرین و ۴ سبیلک در زیر پوزه‌ی‌شان دارند. تاس‌ماهیان می‌توانند با این سبیلک‌ها خوراک خود را در آب‌های تیره و کدر و همچنین در شن‌ها و ماسه‌ها پیدا کنند. ماهیان بالغ این خانواده بر روی آرواره‌های‌شان دندان ندارند، ولی نوزادان دارای دندان هستند. تاس‌ماهیان همانند کوسه‌ها دارای باله‌ی دُمی دگرباله‌ای یا هتروسرکال (ناهمسان) هستند. این ماهیان بر روی بدن‌شان ۵ ردیف سپرچه‌ی استخوانی، دربرگیرنده‌ی یک ردیف پشتی، دو ردیف پهلویی و دو ردیف شکمی دارند. همچنین آنان بادکنک شناوری بزرگ دارند. تاس‌ماهیان زندگانی دراز و بلوغ دیررس دارند. میانگین سال‌های زندگی آنان ۵۰ تا ۶۰ سال و بلوغ آنان ۱۵ تا ۲۰ سالگی است. همچنین بیشترین درازای زندگانی در میان تاس‌ماهیان، از آنِ تاس‌ماهی دریاچه‌ای با ۱۵۲ سال است. تاس‌ماهی کوتوله Pseudoscaphirhynchus hermanni (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۲۷/۵ سانتی‌متر و فیل‌ماهی با درازای ۸۰۰ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی تاس‌ماهیان به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۱۷ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.

سرده‌ی تاس‌ماهی‌های بنیادین Acipenser

نام: تاس‌ماهی سیبری Siberian sturgeon
نام علمی: Acipenser baerii
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۲۰۰ (بیشتر ۱ تا ۸) متری آب‌های معتدل رودها و دریاچه‌های قاره‌ی آسیا، میان مدارهای ۷۴ درجه‌ی شمالی تا ۴۶ درجه‌ی شمالی و ۶۴ درجه‌ی شرقی تا ۱۶۲ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (منطقه‌ی سیبری، رودهای اب، ایرتیش، ینی‌سئی، لنا، کولیما، خاتانگا، پیاسینا، آنابار، اولنیوک، یانا و دریاچه‌ی بایکال)
اندازه: وزن ۲۱۰ کیلوگرم، بدن به درازای ۲۰۰ سانتی‌متر
نگاره: Craig Turp-Balazs
(آشنایی بیشتر با تاس‌ماهی سیبری)

نام: تاس‌ماهی بینی‌کوتاه Shortnose sturgeon
نام علمی: Acipenser brevirostrum
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۶ تا ۵۳ (بیشتر ۶ تا ۳۴) متری آب‌های نیمه‌گرمسیری رودها، دریاچه‌ها، پای‌رودها و شاخاب‌های آمریکای شمالی، میان مدارهای ۴۹ درجه‌ی شمالی تا ۲۸ درجه‌ی شمالی و ۸۲ درجه‌ی غربی تا ۶۵ درجه‌ی غربی از عرض جغرافیایی (از رود سنت جان در استان نیوبرانزویک در شرق کشور کانادا تا رود سنت جان در ایالت فلوریدا در جنوب شرقی کشور آمریکا)
اندازه: وزن ۲۳ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۴۳ سانتی‌متر
نگاره: -
(آشنایی بیشتر با تاس‌ماهی بینی‌کوتاه)

نام: تاس‌ماهی دابری Dabry's sturgeon
نام علمی: Acipenser dabryanus
پایندگی: گونه‌ی نابود شده در طبیعت (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۸ تا ۱۰ متری آب‌های معتدل رود یانگ‌تسه در کشور چین و شبه‌جزیره‌ی کره در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۲۵۰ سانتی‌متر
نگاره: -

نام: تاس‌ماهی دریاچه‌ای Lake sturgeon
نام علمی: Acipenser fulvescens
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۵ تا ۹ متری آب‌های معتدل دریاچه‌های گریت لیکس (دریاچه‌های بزرگ)، شاخاب هادسون و حوضه‌ی رود می‌سی‌سی‌پی در کشورهای کانادا و آمریکا در آمریکای شمالی، میان مدارهای ۶۰ درجه‌ی شمالی تا ۳۰ درجه‌ی شمالی و ۱۰۰ درجه‌ی غربی تا ۷۱ درجه‌ی غربی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۱۲۵ کیلوگرم، بدن به درازای ۲۷۴ سانتی‌متر
نگاره: -

نام: تاس‌ماهی روسی (تاس‌ماهی دانوب یا تاس‌ماهی الماس) Russian sturgeon
نام علمی: Acipenser gueldenstaedtii
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۲ تا ۱۰۰ (بیشتر ۱۰ تا ۲۵) متری آب‌های معتدل قاره‌های اروپا و آسیا، میان مدارهای ۶۱ درجه‌ی شمالی تا ۳۵ درجه‌ی شمالی و ۲۶ درجه‌ی شرقی تا ۵۴ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (دریای سیاه، دریای آزوف و دریای خزر)
اندازه: وزن ۱۱۵ کیلوگرم، بدن به درازای ۲۳۶ سانتی‌متر
نگاره: Dirkimages

نام: تاس‌ماهی آدریاتیک Adriatic sturgeon
نام علمی: Acipenser naccarii
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱۰ تا ۴۰ متری آب‌های معتدل قاره‌ی اروپا، میان مدارهای ۴۶ درجه‌ی شمالی تا ۳۷ درجه‌ی شمالی و ۱۰ درجه‌ی شرقی تا ۲۰ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (دریای آدریاتیک و شاخه‌های آن میان زهکشی‌های رود پو در کشور ایتالیا تا رود بونا در کشور آلبانی)
اندازه: وزن ۲۵ کیلوگرم، بدن به درازای ۲۰۰ سانتی‌متر
نگاره: Jasper @Rzubio

نام: تاس‌ماهی اطلس Atlantic sturgeon
نام علمی: Acipenser oxyrinchus
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۴۶ متری آب‌های نیمه‌گرمسیری غرب اقیانوس اطلس و رودها و دریاچه‌های قاره‌ی اروپا و آمریکای شمالی، میان مدارهای ۵۶ درجه‌ی شمالی تا ۱۰ درجه‌ی جنوبی و ۱۰۲ درجه‌ی غربی تا ۳۳ درجه‌ی غربی از عرض جغرافیایی (قاره‌ی اروپا: دریای بالتیک؛ آمریکای شمالی: از استان نیوفاندلند و لابرادور کشور کانادا تا شمال شرقی ایالت فلوریدای کشور آمریکا؛ همچنین شمال شاخاب مکزیک)
اندازه: وزن ۳۶۰ کیلوگرم، بدن به درازای ۴۰۳ سانتی‌متر برای نرها و ۴۳۰ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Brian Reynolds

نام: تاس‌ماهی استرلیاد Sterlet sturgeon
نام علمی: Acipenser ruthenus
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل رودها و دریاچه‌های قاره‌های اروپا و آسیا، میان مدارهای ۷۱ درجه‌ی شمالی تا ۳۶ درجه‌ی شمالی و ۱۱ درجه‌ی شرقی تا ۱۱۱ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (رودهای ریزنده به دریای سیاه، دریای آزوف و دریای خزر، همچنین رودهای منطقه‌ی سیبری از رود اب به‌سوی شرق تا زهکشی‌های رود ینی‌سئی)
اندازه: وزن ۱۶ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۲۵ سانتی‌متر
نگاره: Redbookrf

نام: تاس‌ماهی ستاره‌ای (اوزون‌برون) Starry sturgeon
نام علمی: Acipenser stellatus
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱۰ تا ۱۰۰ متری آب‌های معتدل رودها و دریاچه‌های قاره‌های اروپا و آسیا، میان مدارهای ۶۱ درجه‌ی شمالی تا ۳۶ درجه‌ی شمالی و ۱۳ درجه‌ی شرقی تا ۵۴ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (دریای سیاه، دریای آزوف،دریای اژه و دریای خزر و رودهای ریزنده به آن‌ها)
اندازه: وزن ۸۰ کیلوگرم، بدن به درازای ۲۵۰ سانتی‌متر
نگاره: Clemens Ratschan
(آشنایی بیشتر با تاس‌ماهی ستاره‌ای (اوزون‌برون))

نام: تاس‌ماهی دریایی اروپایی (بالتیکی) European sea sturgeon
نام علمی: Acipenser sturio
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۴ تا ۹۳ (بیشتر ۵ تا ۶۰) متری آب‌های معتدل شرق اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۷۱ درجه‌ی شمالی تا ۳۴ درجه‌ی شمالی و ۲۵ درجه‌ی غربی تا ۴۲ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (از کشور نروژ تا شاخاب بیسکی در غرب قاره‌ی اروپا، همچون دریای شمال، کرانه‌های اروپایی اقیانوس اطلس، شمال دریای مدیترانه، به‌سوی شرق تا جزیره‌ی ردس وابسته به کشور یونان، غرب و جنوب دریای سیاه و رودهای ریزنده به آن‌ها)
اندازه: وزن ۴۰۰ کیلوگرم، بدن به درازای ۶۰۰ سانتی‌متر
نگاره: Johannes Pfleiderer
(آشنایی بیشتر با تاس‌ماهی دریایی اروپایی (بالتیکی))

نام: تاس‌ماهی سفید White sturgeon
نام علمی: Acipenser transmontanus
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۱۲۲ متری آب‌های معتدل شرق اقیانوس آرام، میان مدارهای ۵۸ درجه‌ی شمالی تا ۲۴ درجه‌ی شمالی و ۱۶۳ درجه‌ی غربی تا ۱۰۷ درجه‌ی غربی از عرض جغرافیایی (از شاخاب آلاسکا تا ایالت کالیفرنیای کشور آمریکا در شرق آمریکای شمالی؛ همچنین زهکشی رود کلمبیا و دریاچه‌ی شستا؛ گزارش شده از شمال ایالت باخا کالیفرنیای کشور مکزیک)
اندازه: وزن ۸۱۶ کیلوگرم، بدن به درازای ۶۱۰ سانتی‌متر
نگاره: Thesupermat

نام: تاس‌ماهی چینی Chinese sturgeon
نام علمی: Acipenser sinensis
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل شمال غربی اقیانوس آرام، میان مدارهای ۳۵ درجه‌ی شمالی تا ۲ درجه‌ی جنوبی و ۹۷ درجه‌ی غربی تا ۱۳۲ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (کرانه‌های کشورهای چین و ژاپن (شاخاب ساگامی)، رود مروارید و دریای چین در شرق قاره‌ی آسیا؛ گزارش شده از شبه‌جزیره‌ی کره)
اندازه: وزن ۶۰۰ کیلوگرم، بدن به درازای ۳۴۶ سانتی‌متر
نگاره: Kjell Fohrman

نام: تاس‌ماهی ایرانی (قره برون) Persian sturgeon
نام علمی: Acipenser persicus
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل جنوب قاره‌های اروپا و آسیا، میان مدارهای ۵۲ درجه‌ی شمالی تا ۳۶ درجه‌ی شمالی و ۳۸ درجه‌ی شرقی تا ۵۴ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (حوضه‌ی دریای خزر (بیشترین فراوانی در بخش جنوبی) و راستای شرقی دریای سیاه و رودهای ریزنده به آن‌ها همچون ولگا، کورا، ارس و اورال)
اندازه: وزن ۷۰ کیلوگرم، بدن به درازای ۲۵۵ سانتی‌متر
نگاره: Blondinrikard Fröberg

سرده‌ی فیل‌ماهی‌ها Huso

نام: فیل‌ماهی (تاس‌ماهی بلوگا) Beluga sturgeon
نام علمی: Huso huso
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۷۰ تا ۱۸۰ متری آب‌های معتدل قاره‌های اروپا و آسیا، میان مدارهای ۵۷ درجه‌ی شمالی تا ۳۵ درجه‌ی شمالی و ۱۳ درجه‌ی شرقی تا ۶۰ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (حوضه‌ی دریاهای خزر، سیاه، آزوف و آدریاتیک)
اندازه: وزن ۳۲۰۰ کیلوگرم، بدن به درازای ۸۰۰ سانتی‌متر (ماده‌ها کم‌وبیش ۲۰ درصد بزرگ‌ترند.)
نگاره: Mick Rush
(آشنایی بیشتر با فیل‌ماهی (تاس‌ماهی بلوگا))

نام: فیل‌ماهی رودخانه‌ای (کالوگا) Kaluga
نام علمی: Huso dauricus
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۵۰ متری آب‌های معتدل رودها و دریاچه‌های قاره‌ی آسیا، میان مدارهای ۵۵ درجه‌ی شمالی تا ۴۳ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی (حوضه‌ی رود آمور، دریاچه‌ی آرال و آب‌های کرانه‌ای دریای اختسک و دریای ژاپن)
اندازه: وزن ۱۰۰۰ کیلوگرم، بدن به درازای ۵۶۰ سانتی‌متر
نگاره: Moscouvite

سرده‌ی پوزه‌بیلچه‌ای‌ها Scaphirhynchus

نام: تاس‌ماهی رنگ‌پریده Pallid sturgeon
نام علمی: Scaphirhynchus albus
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری رودها و دریاچه‌های آمریکای شمالی، میان مدارهای ۴۴ درجه‌ی شمالی تا ۳۰ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی (رودهای میزوری و می‌سی‌سی‌پی در کشور آمریکا)
اندازه: وزن ۱۳۰ کیلوگرم، بدن به درازای ۲۰۰ سانتی‌متر
نگاره: USFWS Mountain-Prairie

نام: تاس‌ماهی پوزه‌بیلچه‌ای Shovelnose sturgeon
نام علمی: Scaphirhynchus platorynchus
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل رودها و دریاچه‌های آمریکای شمالی، میان مدارهای ۵۰ درجه‌ی شمالی تا ۳۰ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی (حوضه‌ی رود می‌سی‌سی‌پی، زهکشی شاخاب موبایل و رود ریو گرانده بالایی در کشور آمریکا)
اندازه: وزن ۴/۹ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۰۸ سانتی‌متر
نگاره: Andrea Izzotti

بن‌مایگان: wikipedia - animaldiversity - fishbase
گردآوری: فرتورچین