خانواده‌ی گربه‌ماهیان تیان Amphiliidae، خانواده‌ای از راسته‌ی گربه‌ماهی‌سانان و از رده‌ی پرتوبالگان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۱۰۲ گونه است که در ۱۳ سرده دسته‌بندی شده‌اند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان گربه‌ماهی کوهی و گربه‌ماهی کوهی مرمری را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی گربه‌ماهیان تیان در زیستگاه‌های آب شیرین منطقه‌های گرمسیری قاره‌ی آفریقا زندگی می‌کنند. بیشتر آنان در رودها و جویبارهای پُرشتاب کوهستان‌ها یافت می‌شوند. بسیاری از گونه‌های این خانواده می‌توانند در آب‌های پُرشتاب به سنگ‌ها بچسبند.
این جانوران بدنی کشیده، استوانه‌ای و بدون پولک دارند. همچنین آنان چشمانی کوچک و ۳ جفت سبیلک در نزدیکی دهان‌شان دارند. این ماهیان می‌توانند با این سبیلک‌ها خوراک خود را در آب‌های تیره و کدر و همچنین در شن‌ها و ماسه‌ها پیدا کنند. گونه‌های خانواده‌ی گربه‌ماهیان تندابی دارای باله‌ی چربی و باله‌ی دُمی دو شاخه هستند. باله‌های سینه‌ای و شکمی آنان بزرگ هستند و پرتو نخست هر کدام پهن، نرمش‌پذیر و رشته‌ای است. باله‌ی پشتی و باله‌های سینه‌ای این ماهیان دارای پایه‌ای کوتاه هستند. همچنین این باله‌ها یا بدون خار هستند یا خاری سست و کم‌توان دارند. Tetracamphilius clandestinus (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۲ سانتی‌متر و Doumea typica (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۲۲ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی گربه‌ماهیان تیان به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۱۳ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.

زیرخانواده‌ی Amphiliinae
سرده‌ی Amphilius

نام: -
نام علمی: Amphilius atesuensis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودهای غرب قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۱۳ درجه‌ی شمالی تا ۴ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی (از رود سنت جان در کشور لیبریا تا رود مونو در کشور توگو؛ ثبت شده در رود لوفا بالایی در کشور گینه، رود کراس در کشور نیجریه و رود بائوله در حوضه‌ی رود نیجر بالایی در کشور مالی)
اندازه: بدن به درازای ۹/۳ سانتی‌متر
نگاره: Aqualog.de

نام: -
نام علمی: Amphilius chalei
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری دریاچه‌ی مالاوی، زهکشی‌های رود روهوهو، رود کوچک رواها در زهکشی رود روفیجی در کشور تانزانیا در شرق قاره‌ی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۷ سانتی‌متر
نگاره: Dr. Lothar Seegers

نام: گربه‌ماهی کوهی مرمری Marbled mountain catfish
نام علمی: Amphilius jacksonii
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودها و دریاچه‌های کشورهای بوروندی، کنیا، تانزانیا و اوگاندا در شرق قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۵ درجه‌ی شمالی تا ۳ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی (زهکشی دریاچه‌ی ادوارد، زهکشی دریاچه‌ی جورج و زهکشی رود کاگرا، بخشی از حوضه‌ی دریاچه‌ی ویکتوریا؛ همچنین حوضه‌ی رود روفیجی، رود روگوفو و رود روسیزی)
اندازه: بدن به درازای ۱۵ سانتی‌متر
نگاره: Martin Grimm

نام: -
نام علمی: Amphilius krefftii
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود آتی-گالانا-ساباکی در کشور کنیا؛ همچنین حوضه‌ی رود زیگی، حوضه‌ی رود پانگانی و حوضه‌ی دریاچه‌ی جیپ در کشور تانزانیا در شرق قاره‌ی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۲۰/۸ سانتی‌متر
نگاره: Martin Grimm

نام: -
نام علمی: Amphilius longirostris
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود ساناگا تا حوضه‌ی رود اوگوئه در کشورهای کامرون، گینه‌ی استوایی و گابن در غرب قاره‌ی آفریقا و رود کوئیلو-نیاری در کشور جمهوری کنگو در مرکز قاره‌ی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۸/۲ سانتی‌متر
نگاره: Russellbriantate

نام: گربه‌ماهی کوهی ناتال Natal mountain catfish
نام علمی: Amphilius natalensis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارها و رودهای جنوب قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۱۵ درجه‌ی جنوبی تا ۲۹ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی (جویبارهای رود زامبزی در بلندی‌های شرقی کشور زیمبابوه تا رود اومکوازی در استان کوازولو-ناتال کشور آفریقای جنوبی؛ همچنین رود رو شاخه‌ای از رود زامبزی در کشور مالاوی)
اندازه: بدن به درازای ۱۲/۵ سانتی‌متر
نگاره: Matthew Burnett

نام: باربل کوهی Mountain barbel
نام علمی: Amphilius platychir
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رودهای سنگال، نیجر، گامبیا، کوروبال، کونکوره، لوفا، سنت پل و کاوالا در غرب قاره‌ی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۹/۲ سانتی‌متر
نگاره: Aquaticrepublic

نام: گربه‌ماهی کوهی Mountain catfish
نام علمی: Amphilius uranoscopus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رودهای شرق و مرکز قاره‌ی آفریقا تا کشور آفریقای جنوبی در جنوب قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۰ درجه‌ی جنوبی تا ۳۰ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی 
اندازه: بدن به درازای ۱۹/۵ سانتی‌متر
نگاره: Pieter Kotze

زیرخانواده‌ی Leptoglanidinae
سرده‌ی Zaireichthys

نام: گربه‌ماهی شنی شرقی Eastern sand catlet
نام علمی: Zaireichthys monomotapa
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری شاخه‌های رود زامبزی میانی و پایینی، شاخه‌های دریاچه‌ی مالاوی و رودهای پونگوه، بوزی و سیو در شرق قاره‌ی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۳/۸ سانتی‌متر
نگاره: Mahomed Desai

زیرخانواده‌ی Doumeinae
سرده‌ی Belonoglanis

نام: -
نام علمی: Belonoglanis tenuis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود کنگو در کشورهای جمهوری دموکراتیک کنگو و جمهوری آفریقای مرکزی در مرکز قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۳ درجه‌ی جنوبی تا ۱۰ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی 
اندازه: بدن به درازای ۱۷/۲ سانتی‌متر
نگاره: John P. Friel Ph.D

سرده‌ی Congoglanis

نام: -
نام علمی: Congoglanis alula
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود کنگو در کشورهای آنگولا، جمهوری دموکراتیک کنگو و زامبیا در شرق و مرکز قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۳ درجه‌ی شمالی تا ۱۰ درجه‌ی جنوبی و ۱۴ درجه‌ی شرقی تا ۳۰ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۱۴/۱ سانتی‌متر
نگاره: Andrew Husted

سرده‌ی Phractura

نام: گربه‌ماهی دم‌تازیانه‌ای آفریقایی African whiptailed catfish
نام علمی: Phractura ansorgii
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رود نیجر، دلتای نیجر و رود اوشون در کشور نیجریه در غرب قاره‌ی آفریقا؛ همچنین گزارش شده از حوضه‌ی رود مونو در توگو، میان مدارهای ۸ درجه‌ی شمالی تا ۴ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۹ سانتی‌متر
نگاره: Aqualog.de

نام: -
نام علمی: Phractura brevicauda
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رودهای اوگوئه، لومه، لوبی، کریبی و کنگو در غرب و مرکز قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۶ درجه‌ی شمالی تا ۵ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۸/۵ سانتی‌متر
نگاره: -

بن‌مایگان: wikipedia - fishbase
گردآوری: فرتورچین