خانواده‌ی دست‌ماهیان Brachionichthyidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی قورباغه‌ماهی‌سانیان، از راسته‌ی قلابچه‌ماهی‌سانان یا ماهیگیرماهی‌سانان و از رده‌ی پرتوبالگان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۱۴ گونه است که در ۵ سرده دسته‌بندی شده‌اند. تاکنون ۱ سرده از خانواده‌ی دست‌ماهیان نابود شده و از میان رفته است. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان دست‌ماهی خال‌دار را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی دست‌ماهیان در آب‌های کرانه‌ای شرق و جنوب کشور استرالیا به‌ویژه پیرامون جزیره‌ی تاسمانی زندگی می‌کنند. آنان کف‌زی هستند و در آب‌های کرانه‌ای تا ژرفای ۶۰ متر یافت می‌شوند. این جانوران بدنی کشیده و پوشیده از پولک‌های دندان‌مانند دارند. همچنین آنان باله‌ی پشتی دراز، باله‌های مخرجی و دُمی بزرگ و باله‌های سینه‌ای دست‌مانند دارند. گونه‌های این خانواده ماهیانی کُند و کم‌جنبش هستند و به‌جای شنا کردن با باله‌های سینه‌ای دست‌مانندشان در بستر آب راه می روند. اگرچه گاهی به‌جای راه رفتن شنا هم می‌کنند. 
گونه‌های خانواده‌ی دست‌ماهیان همچون قورباغه‌ماهیان دارای اندام «دام» هستند. هرچند این اندام کوتاه است و گمان نمی‌رود که آنان با این ابزار شکار کنند. «دام» میله یا خاری همانند چوب ماهی‌گیری است که در نوک آن ساختاری گوشت‌مانند جای گرفته است. این میله از نخستین باله‌ی پشتی به جلو افراشته شده است. همه‌ی گونه‌های این خانواده دریازی هستند و خوراک‌شان سخت‌پوستان کوچک و ماهیان کوچک است. دست‌ماهی درازباله Pezichthys macropinnis (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۲/۱ سانتی‌متر و دست‌ماهی خال‌دار با درازای ۱۵ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی دست‌ماهیان به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۶ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.

سرده‌ی دست‌ماهی‌ها Brachionichthys

نام: دست‌ماهی خال‌دار استرالیایی Australian spotted handfish
نام علمی: Brachionichthys australis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱۸ تا ۲۷۷ (بیشتر ۴۰ تا ۱۵۰) متری آب‌های نیمه‌گرمسیری جنوب غربی اقیانوس آرام، میان مدارهای ۳۳ درجه‌ی جنوبی تا ۴۳ درجه‌ی جنوبی و ۱۲۸ درجه‌ی شرقی تا ۱۵۰ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (کرانه‌های جزیره‌ی تاسمانی در جنوب شرقی کشور استرالیا در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به دازای ۶/۴ سانتی‌متر
نگاره: Rudie H. Kuiter

نام: دست‌ماهی خال‌دار Spotted handfish
نام علمی: Brachionichthys hirsutus
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۶۰ (بیشتر ۵ تا ۱۵) متری آب‌های معتدل جنوب غربی اقیانوس آرام، میان مدارهای ۴۱ درجه‌ی جنوبی تا ۴۴ درجه‌ی جنوبی و ۱۴۷ درجه‌ی شرقی تا ۱۴۹ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (کرانه‌های جزیره‌ی تاسمانی در جنوب شرقی کشور استرالیا در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به دازای ۱۵ سانتی‌متر
نگاره: Matty Testoni

سرده‌ی Brachiopsilus

نام: دست‌ماهی صورتی Pink handfish
نام علمی: Brachiopsilus dianthus
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ؟ تا ۳۸ متری آب‌های معتدل شرق اقیانوس هند، میان مدارهای ۴۳ درجه‌ی جنوبی تا ۴۴ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی (کرانه‌های جزیره‌ی تاسمانی در جنوب شرقی کشور استرالیا در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به دازای ۱۰ سانتی‌متر
نگاره: Gabriella Commisso

نام: دست‌ماهی زیبل Ziebell's handfish
نام علمی: Brachiopsilus ziebelli
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱۰ تا ۲۰ متری آب‌های معتدل شرق اقیانوس هند، میان مدارهای ۴۳ درجه‌ی جنوبی تا ۴۴ درجه‌ی جنوبی و ۱۴۶ درجه‌ی شرقی تا ۱۴۸ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (کرانه‌های شرقی و جنوبی جزیره‌ی تاسمانی در جنوب شرقی کشور استرالیا در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به دازای ۱۱/۷ سانتی‌متر
نگاره: Andrew Green

سرده‌ی Thymichthys

نام: دست‌ماهی سرخ Red handfish
نام علمی: Thymichthys politus
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل جنوب غربی اقیانوس آرام (کرانه‌های جزیره‌ی تاسمانی در جنوب شرقی کشور استرالیا در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به دازای ۹ سانتی‌متر
نگاره: Rick Stuart-Smith

نام: دست‌ماهی زگیل‌دار Warty handfish
نام علمی: Thymichthys verrucosus
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل شرق اقیانوس هند (کرانه‌های جنوبی کشور استرالیا در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به دازای ۹/۳ سانتی‌متر
نگاره: Rudie H. Kuiter

بن‌مایگان: wikipedia - fishbase
گردآوری: فرتورچین