خانواده‌ی سرماریان راستین Channidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی سرمارسانیان، از راسته‌ی مازماهی‌سانان و از رده‌ی پرتوبالگان هستند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان سرماری‌های کوتوله، بزرگ، غول‌پیکر و راه‌راه را نام برد. ۳ گونه‌ی خانواده‌ی سرماریان راستین در منطقه‌های گرمسیری قاره‌ی آفریقا و دیگر گونه‌ها در جنوب و جنوب شرقی قاره‌ی آسیا زندگی می‌کنند. بیشتر گونه‌های این خانواده در زیستگاه‌های آب شیرین همچون رودها و دریاچه‌ها زندگی می‌کنند، ولی در میان آنان گونه‌های آب شور (دریازی) و آب لب‌شور نیز یافت می‌شوند. این جانوران بدنی دراز و پوشیده از پولک دارند. همچنین آنان سری همانند سر مار، دهانی بزرگ، آرواره‌ی پایینی بیرون زده و باله‌های پشتی و مخرجی دراز دارند. برخی از این ماهیان دارای باله‌های شکمی بسیار کوچک یا بدون باله‌های شکمی هستند. گونه‌های خانواده‌ی سرماریان راستین در سرشان اندام و ساختاری مازمانند یا هزارتومانند همچون شش دارند. آنان با این اندام در آب‌های دارای کمبود اکسیژن، از راه هوای بیرون از آب دم‌وبازدم انجام می‌دهند. این ماهی‌ها بیشتر سرگرم فرو دادن هوا در لبه‌ی آب دیده می‌شوند. سرماریان راستین این توانایی را دارند که برای زمانی کوتاه در بیرون از آب زنده بمانند. اگر بدن و زیستگاه پیرامون آنان نمناک باشد، زنده ماندن آنان می‌تواند تا ۴ روز به درازا بکشد. همچنین آنان می‌توانند در زمانی که زیستگاه‌شان رو به خشک شدن است، تا ۴۰۰ متر بر روی زمین نمناک حرکت کرده و به دیگر آب‌ها کوچ کنند. بسیاری از گونه‌های خانواده‌ی سرماریان راستین از تخم‌های خود نگهداری می‌کنند. ماهی نر تخم‌ها را تا زمان زاده شدن نوزادان، در دهان خود نگهداری می‌کند. پس از زاده شدن نیز، شاید ماهی نر یا ماده، نوزادها را در دهان خود پنهان کنند. خوراک گونه‌های این خانواده در کوچکی پلانکتون‌ها، حشرات آبزی و نرم‌تنان و در بزرگسالی ماهیانی همچون کپورماهیان، قورباغه‌ها و گاهی جوندگان کوچک همانند موش است. سرماری پوتائو با درازای ۸ سانتی‌متر و سرماری بزرگ با درازای ۱۸۳ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌ی خانواده‌ی سرماریان راستین به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۳۲ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.

سرده‌ی سرماری‌های نمادین Channa

نام: سرماری خال‌سرخ Redspotted snakehead
نام علمی: Channa andrao
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودها و جویبارهای کشور هند در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۱۴/۲ سانتی‌متر
نگاره: Reg Wilson

نام: سرماری شمالی Northern snakehead
نام علمی: Channa argus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری رود آمور در کشورهای روسیه، چین، کره‌ی شمالی و کره‌ی جنوبی در شرق قاره‌ی آسیا، میان مدارهای ۵۴ درجه‌ی شمالی تا ۲۵ درجه‌ی شمالی و ۱۱۱ درجه‌ی شرقی تا ۱۴۱ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی سرماری شمالی به کشورهای آمریکا و ژاپن نیز برده شده و جانور بومی این سرزمین‌ها به‌شمار نمی‌رود.)
اندازه: وزن ۸ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۰۰ سانتی‌متر
نگاره: Brian Gratwicke

نام: -
نام علمی: Channa aristonei
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارهای ایالت مگالایا در شمال شرقی کشور هند در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۱۵/۵ سانتی‌متر
نگاره: Freechild_Aquarium

نام: سرماری کوچک Small snakehead
نام علمی: Channa asiatica
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودهای کشورهای چین، ژاپن، تایوان، ویتنام و سری‌لانکا در قاره‌ی آسیا
اندازه: وزن ۱۱۳ گرم، بدن به درازای ۲۳/۵ سانتی‌متر
نگاره: Aristoheliam

نام: سرماری خال‌نارنجی Orange-spotted snakehead
نام علمی: Channa aurantimaculata
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود برهماپوترا در ایالت آسام در شمال شرقی کشور هند در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: وزن ۴۴۳ گرم، بدن به درازای ۳۶/۲ سانتی‌متر
نگاره: Aravind_Manoj

نام: سرماری بانگکا Bangka snakehead
نام علمی: Channa bankanensis
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودهای کشورهای اندونزی و مالزی در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۲۳/۵ سانتی‌متر
نگاره: Joel Sartore

نام: سرماری براکا Barca snakehead
نام علمی: Channa barca
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود برهماپوترا در کشورهای هند و بنگلادش در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۱۰۵ سانتی‌متر
نگاره: Vajiramandravi

نام: سرماری رنگین‌کمانی Rainbow snakehead
نام علمی: Channa bleheri
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود برهماپوترا در ایالت‌های آسام و آروناچال پرادش کشور هند در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: وزن ۲۶ گرم، بدن به درازای ۱۴/۴ سانتی‌متر
نگاره: Zoobox.de

نام: -
نام علمی: Channa brunnea
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری باتلاق‌های کشور هند در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۱۱ سانتی‌متر
نگاره: Zoobox.de

نام: سرماری پوتائو Putao snakehead
نام علمی: Channa burmanica
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودهای شمال کشور میانمار در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۸ سانتی‌متر
نگاره: Harris Aquatic

نام: سرماری خال‌آبی Bluespotted snakehead
نام علمی: Channa cyanospilos
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودهای جزیره‌ی سولاوسی کشور اندونزی در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۱۷/۶ سانتی‌متر
نگاره: Manny

نام: سرماری مالابار Malabar snakehead
نام علمی: Channa diplogramma
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودهای جنوب رشته‌کوه گهات غربی کشور هند در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۶۰ سانتی‌متر
نگاره: Marulioides.Blogspot

نام: سرماری کوتوله Dwarf snakehead
نام علمی: Channa gachua
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودها، جویبارها و کانال‌های کشورهای ایران، افغانستان، پاکستان، نپال، هند، سری‌لانکا، بنگلادش، بوتان، چین، میانمار، تایلند، لائوس، کامبوج، ویتنام، مالزی، اندونزی و سنگاپور در قاره‌ی آسیا
اندازه: وزن ۲۸۶ گرم، بدن به درازای ۳۲/۹ سانتی‌متر
نگاره: Gayan Nadeela Hirimuthugoda

نام: سرماری برمه‌ای Burmese snakehead
نام علمی: Channa harcourtbutleri
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری دریاچه‌ی اینل در کشور میانمار در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۲۵ سانتی‌متر
نگاره: Aristoheliam

نام: -
نام علمی: Channa kelaartii
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودها و جویبارهای کشورهای هند و سری‌لانکا در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۱۲/۸ سانتی‌متر
نگاره: Dileepa Rajagurua

نام: سرماری جنگلی Forest snakehead
نام علمی: Channa lucius
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارهای جنگلی کشورهای جنوب شرقی قاره‌ی آسیا و بخش‌هایی از کشور چین در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۵۳ سانتی‌متر
نگاره: Klaus Rudloff

نام: سرماری لکه‌دار Blotched snakehead
نام علمی: Channa maculata
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودها، آبگیرها و دریاچه‌های کشورهای ژاپن، جنوب چین، ویتنام، تایوان و فیلیپین در شرق و جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۲۰ سانتی‌متر
نگاره: Joel Sartore

نام: سرماری امپراتور Emperor snakehead
نام علمی: Channa marulioides
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری باتلاق‌های جنگلی کشورهای اندونزی و مالزی در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۲۷ سانتی‌متر
نگاره: Eric Er

نام: سرماری بزرگ (سرماری چشم‌گاوی) Great snakehead
نام علمی: Channa marulius
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری کانال‌ها، دریاچه‌ها و مرداب‌های کشورهای پاکستان و هند تا چین و به‌سوی جنوب تا تایلند و کامبوج در جنوب و جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: وزن ۳۰ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۸۳ سانتی‌متر
نگاره: Meenkaran

نام: سرماری سیاه Black snakehead
نام علمی: Channa melasoma
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودهای کشورهای تایلند، اندونزی، مالزی، فیلیپین و سنگاپور در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا، میان مدارهای ۲۰ درجه‌ی شمالی تا ۱۵ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۳۰ سانتی‌متر
نگاره: Aiman Azmi

نام: سرماری غول‌پیکر (سرماری اندونزیایی) Giant snakehead
نام علمی: Channa micropeltes
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱۰۰ تا ؟ متری آب‌های گرمسیری رودها، باتلاق‌ها، جویبارهای بزرگ و کانال‌های کشورهای جنوب شرقی قاره‌ی آسیا، میان مدارهای ۱۰ درجه‌ی شمالی تا ۱ درجه‌ی شمالی و ۹۵ درجه‌ی شرقی تا ۱۴۱ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۲۰ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۳۰ سانتی‌متر
نگاره: Bigjom Jom

نام: سرماری سیلان Ceylon snakehead
نام علمی: Channa orientalis
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودها و جویبارهای جنوب غربی کشور سری‌لانکا در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۳۳ سانتی‌متر
نگاره: Geeth Gunasekara

نام: سرماری آراسته Ornate snakehead
نام علمی: Channa ornatipinnis
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارهای ایالت راخین کشور میانمار در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۲۰/۵ سانتی‌متر
نگاره: Aiman Azmi

نام: سرماری خال‌سیاه Blackspotted snakehead
نام علمی: Channa panaw
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود ایراوادی در کشور میانمار در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۱۷/۱ سانتی‌متر
نگاره: Aristoheliam

نام: سرماری پلنگی Leopard snakehead
نام علمی: Channa pardalis
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارهای تپه‌های کاسی در ایالت مگالایا در شمال شرقی کشور هند در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۱۴/۱ سانتی‌متر
نگاره: Meenkaran

نام: سرماری خال‌چشمی Ocellated snakehead
نام علمی: Channa pleurophthalma
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودها و جویبارهای جزیره‌ی بورنئو و جزیره‌ی سوماترای کشور اندونزی در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۴۰ سانتی‌متر
نگاره: Haplochromis

نام: سرماری رنگین Colored snakehead
نام علمی: Channa pulchra
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارهای ایالت راخین کشور میانمار در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۳۰ سانتی‌متر
نگاره: Bijaksana41

نام: سرماری خال‌دار Spotted snakehead
نام علمی: Channa punctata
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری مرداب‌ها و آبگیرهای کشورهای افغانستان، پاکستان، هند، سری‌لانکا، نپال، بنگلادش، میانمار و استان یوننان چین در قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۳۱ سانتی‌متر
نگاره: Nilanjan Mukherjee

نام: سرماری آسامی Assamese snakehead
نام علمی: Channa stewartii
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری آبگیرها و جویبارهای کشور نپال و ایالت‌های آروناچال پرادش، آسام، مانیپور، مگالایا، ناگالند و تریپورا در کشور هند در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: وزن ۳۱۴ گرم، بدن به درازای ۲۹/۷ سانتی‌متر
نگاره: S1nick

نام: سرماری راه‌راه (سرماری معمولی) Striped snakehead
نام علمی: Channa striata
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۱۰ (بیشتر ۱ تا ۲) متری آب‌های گرمسیری آبگیرها، جویبارها و رودهای کشور پاکستان تا تایلند و جنوب چین در جنوب و جنوب شرقی قاره‌ی آسیا، میان مدارهای ۳۵ درجه‌ی شمالی تا ۱۸ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۳ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۰۰ سانتی‌متر
نگاره: A. Hartl

سرده‌ی پیراسرماری‌ها Parachanna

نام: سرماری آفریقایی African snakehead
نام علمی: Parachanna africana
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودها، مرداب‌ها و دریاچه‌های جنوب کشور بنین تا جنوب کشور نیجریه در غرب مرکز قاره‌ی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۳۲ سانتی‌متر
نگاره: Einrichtungsbeispiele

نام: سرماری تیره Obscure snakehead
نام علمی: Parachanna obscura
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودها، آبگیرها، جویبارها، دریاچه‌ها، مرداب‌ها، باتلاق‌ها، کولاب‌ها و دشت‌های تندابی مرکز و غرب قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۱۴ درجه‌ی شمالی تا ۳ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۱ کیلوگرم، بدن به درازای ۵۰ سانتی‌متر
نگاره: Marco Vaccari

بن‌مایگان: wikipedia - fishbase
گردآوری: فرتورچین