خانواده‌ی گربه‌ماهیان نفس‌کش Clariidae، خانواده‌ای از راسته‌ی گربه‌ماهی‌سانان و از رده‌ی پرتوبالگان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۱۱۷ گونه است که در ۱۶ سرده دسته‌بندی شده‌اند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان گربه‌ماهی‌های مارماهی، راه‌رونده، تیزدندان آفریقایی و ووندو را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی گربه‌ماهیان نفس‌کش در زیستگاه‌های آب شیرین منطقه‌های گرمسیری قاره‌ی آفریقا و کشورهای هند و سوریه، جنوب کشور ترکیه و کشورهای جنوب شرقی قاره‌ی آسیا زندگی می‌کنند. بیشتر گونه‌های این خانواده در زیستگاه‌های آب شیرین زندگی می‌کنند، ولی در میان آنان گونه‌های آب لب‌شور نیز یافت می‌شوند.
این جانوران بدنی دراز، استوانه‌ای و بدون پولک دارند. بدن آنان به ریخت‌های گوناگونی از دوکی‌مانند تا مارمانند است. گربه‌ماهیان نفس‌کش ۴ جفت سبیلک در نزدیکی دهان‌شان دارند. این ماهیان می‌توانند با این سبیلک‌ها خوراک خود را در آب‌های تیره و کدر و همچنین در شن‌ها و ماسه‌ها پیدا کنند. برخی از گربه‌ماهیان نفس‌کش دارای چشمانی کوچک هستند؛ برخی نیز نابینا هستند. این ماهیان باله‌های پشتی و مخرجی دراز و باله‌ی دُمی گِرد دارند. در برخی گونه‌ها، باله‌های پشتی و مخرجی به باله‌ی دُمی پیوستگی پیدا کرده‌اند. برخی از این ماهیان دارای باله‌های سینه‌ای و شکمی بسیار کوچک یا بدون باله‌های سینه‌ای و شکمی هستند.
برخی از گونه‌های خانواده‌ی گربه‌ماهیان نفس‌کش در سرشان اندام و ساختاری مازمانند یا هزارتومانند همچون شش دارند. آنان با این اندام در آب‌های دارای کمبود اکسیژن، از راه هوای بیرون از آب دم‌وبازدم انجام می‌دهند. همچنین برخی از آنان می‌توانند در زمانی که زیستگاه‌شان رو به خشک شدن است، بر روی زمین حرکت کرده و به دیگر آب‌ها کوچ کنند. Horaglanis abdulkalami (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۳/۸ سانتی‌متر و Dinotopterus cunningtoni (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۱۷۵ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی گربه‌ماهیان نفس‌کش به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۱۳ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.

سرده‌ی Channallabes

نام: گربه‌ماهی مارماهی Eel catfish
نام علمی: Channallabes apus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارهای جنگلی و مرداب‌های کشورهای جمهوری کنگو، جمهوری دموکراتیک کنگو و آنگولا در مرکز قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۳ درجه‌ی شمالی تا ۱۰ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی 
اندازه: بدن به درازای ۴۱/۶ سانتی‌متر
نگاره: Mikael Hakansson

سرده‌ی Clarias

نام: گربه‌ماهی آلو Alluaud's catfish
نام علمی: Clarias alluaudi
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری دریاچه‌های ویکتوریا، کیوگا، ادوارد، روکوا و تانگانیکا، همچنین رودهای مالاگاراسی و روسیزی در شرق قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۳ درجه‌ی شمالی تا ۹ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۲۳ سانتی‌متر
نگاره: Shane Linder

نام: ماهی گلی Mudfish
نام علمی: Clarias anguillaris
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ؟ متری آب‌های گرمسیری رودها و دریاچه‌های قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۳۲ درجه‌ی شمالی تا ۵ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی (حوضه‌ی رودهای نیل پایینی و میانی، چاد، نیجر، بنوه، گامبیا و سنگال پایینی؛ همچنین رودهای کشورهای بنین، توگو، غنا، ساحل عاج، نیجریه، موریتانی و جنوب الجزایر)
اندازه: وزن ۷ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۰۰ سانتی‌متر
نگاره: Radioaktive

نام: گربه‌ماهی راه‌رونده Walking catfish
نام علمی: Clarias batrachus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ؟ متری آب‌های گرمسیری رودها، جویبارها، آبگیرها، باتلاق‌ها، خندق‌ها، شالیزارهای برنج، استخرها، کانال‌ها و کشت‌زارهای آب‌گرفته‌ی جزیره‌ی جاوه وابسته به کشور اندونزی در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا، میان مدارهای ۲۹ درجه‌ی شمالی تا ۷ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۱/۲ کیلوگرم، بدن به درازای ۴۷ سانتی‌متر
نگاره: Frank Teigler / Hippocampus Bildarchiv

نام: گربه‌ماهی راه‌رونده‌ی سری‌لانکایی Sri Lankan walking catfish
نام علمی: Clarias brachysoma
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودها و جویبارهای کشور سری‌لانکا در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: وزن ۳/۶ کیلوگرم، بدن به درازای ۵۰ سانتی‌متر
نگاره: Sakuna Nethraja Gamage

نام: -
نام علمی: Clarias buettikoferi
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودهای کشورهای گامبیا، گینه‌ی بیسائو، گینه، سیرالئون، لیبریا، ساحل عاج و غنا در غرب قاره‌ی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۱۹/۲ سانتی‌متر
نگاره: Gina Walsh

نام: گربه‌ماهی غاری Cave catfish
نام علمی: Clarias cavernicola
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری غار آیگاماس در منطقه‌ی اوتجوزوندجوپا در کشور نامبیبیا در جنوب غربی قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۱۸ درجه‌ی جنوبی تا ۲۰ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۱۶/۱ سانتی‌متر
نگاره: Francois and Gerhard Jacobs

نام: گربه‌ماهی هنگ کنگ Hong Kong catfish
نام علمی: Clarias fuscus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۳ تا ؟ متری آب‌های نیمه‌گرمسیری جویبارها، آبگیرها، خندق‌ها و مخزن‌های کشورهای چین، تایوان، فیلیپین و ویتنام در شرق و جنوب شرقی قاره‌ی آسیا؛ همچنین گروه‌جزیره‌ی هاوایی در قاره‌ی اقیانوسیه، میان مدارهای ۲۶ درجه‌ی شمالی تا ۱۷ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۲۴/۵ سانتی‌متر
نگاره: Tse Chung Yi

نام: گربه‌ماهی تیزدندان آفریقایی African sharptooth catfish
نام علمی: Clarias gariepinus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۸۰ متری آب‌های نیمه‌گرمسیری رودها، دریاچه‌ها، باتلاق‌ها، استخرها، کانال‌ها و فاضلاب‌های قاره‌ی آفریقا و منطقه‌ی خاورمیانه همچون کشورهای اردن، اسرائیل، لبنان، سوریه و جنوب ترکیه، میان مدارهای ۴۲ درجه‌ی شمالی تا ۲۸ درجه‌ی جنوبی و ۱۷ درجه‌ی غربی تا ۵۱ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۶۰ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۷۰ سانتی‌متر
نگاره: Klaus Rudloff

نام: گربه‌ماهی راه‌رونده‌ی جنگلی Forest walking catfish
نام علمی: Clarias leiacanthus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودها و دریاچه‌های جزیره‌های سوماترا و بورنئو در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا؛ گزارش شده از کشور تایلند
اندازه: بدن به درازای ۳۳ سانتی‌متر
نگاره: Lumin Ong

نام: گربه‌ماهی راه‌رونده‌ی باریک Slender walking catfish
نام علمی: Clarias nieuhofii
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودها و دریاچه‌های کشورهای ویتنام، کامبوج، تایلند، اندونزی، مالزی و فیلیپین در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۵۰ سانتی‌متر
نگاره: Irfan Nurarifin

سرده‌ی Gymnallabes

نام: -
نام علمی: Gymnallabes typus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری دلتای رود نیجر، حوضه‌ی رود کراس و رودهای اوئمه و اوسه در کشورهای نیجریه، کامرون و بنین در در غرب قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۱۷ درجه‌ی شمالی تا ۲ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۲۹/۷ سانتی‌متر
نگاره: Mark Smith

سرده‌ی Heterobranchus

نام: ووندو (سامپا) Vundu
نام علمی: Heterobranchus longifilis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱۰ تا ؟ متری آب‌های گرمسیری رودهای نیل، کنگو، زامبزی، گامبیا، سنگال، اومو، نیجر، بنوئه، ولتا، کراس، ساناگا، اوگووه و دریاچه‌های روکوا، تانگانیکا، ادوارد، چاد و کاریبا در قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۲۵ درجه‌ی شمالی تا ۲۲ درجه‌ی جنوبی و ۱۶ درجه‌ی غربی تا ۴۰ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۵۵ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۵۰ سانتی‌متر
نگاره: B. Kao

بن‌مایگان: wikipedia - fishbase
گردآوری: فرتورچین