خانواده‌ی جیک‌ماهیان Mochokidae، خانواده‌ای از راسته‌ی گربه‌ماهی‌سانان و از رده‌ی پرتوبالگان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۲۲۸ گونه است که در ۹ سرده دسته‌بندی شده‌اند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان جیک‌ماهی خال‌خالی، گربه‌ماهی وارونه و جیک‌ماهی دریاچه‌ی ویکتوریا را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی جیک‌ماهیان در زیستگاه‌های آب شیرین منطقه‌های گرمسیری قاره‌ی آفریقا زندگی می‌کنند، اگرچه در میان آنان گونه‌های آب لب‌شور نیز یافت می‌شوند. این جانوران بدنی کشیده، استوانه‌ای و بدون پولک دارند. همچنین آنان ۳ جفت سبیلک در نزدیکی دهان‌شان دارند. این ماهیان می‌توانند با این سبیلک‌ها خوراک خود را در آب‌های تیره و کدر و همچنین در شن‌ها و ماسه‌ها پیدا کنند. باله‌ی پشتی و باله‌ی چربی، بزرگ هستند. همچنین باله‌ی پشتی و سینه‌ای دارای یک خار نیرومند و دندانه‌دار هستند. برخی از گونه‌های خانواده‌ی جیک‌ماهیان وارونه شنا می‌کنند. همچنین لب‌ها در گونه‌های سرده‌های Atopochilus، Chiloglanis و Euchilichthys به دهانی مکنده دگرگون شده‌اند. Chiloglanis kolente (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۲/۶ سانتی‌متر و Synodontis xiphias (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۶۷/۵ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی جیک‌ماهیان به‌شمار می‌روند. در این نوشته که به بخش نخست خانواده‌ی جیک‌ماهیان می‌پردازد با ۲۴ گونه (از ۷۱ گونه) آشنا می‌شویم.

سرده‌ی Chiloglanis

نام: مکنده‌دهان دم‌پرچمی Pennant-tailed suckermouth
نام علمی: Chiloglanis anoterus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری رودهای کشورهای موزامبیک، آفریقای جنوبی و اسواتینی در جنوب قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۲۳ درجه‌ی جنوبی تا ۲۷ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۹ سانتی‌متر
نگاره: Pieter Kotze

نام: -
نام علمی: Chiloglanis congicus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود کنگو در کشور جمهوری دموکراتیک کنگو در مرکز قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۱ درجه‌ی شمالی تا ۵ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۷/۵ سانتی‌متر
نگاره: Birger Kamprath

نام: مکنده‌دهان خارکوتاه Shortspine suckermouth
نام علمی: Chiloglanis polypogon
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رودهای لیمپوپو، کوماتی، زامبزی، پونگوه و بوزی در کشورهای اسواتینی، موزامبیک، آفریقای جنوبی و زیمبابوه در جنوب قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۱۳ درجه‌ی جنوبی تا ۲۶ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۶/۵ سانتی‌متر
نگاره: Jp le Roux

سرده‌ی Euchilichthys

نام: -
نام علمی: Euchilichthys guentheri
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود کنگو در کشورهای جمهوری دموکراتیک کنگو، جمهوری کنگو و زامبیا در مرکز قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۳ درجه‌ی شمالی تا ۱۲ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۱۹ سانتی‌متر
نگاره: Petteri Palviainen

سرده‌ی Microsynodontis

نام: -
نام علمی: Microsynodontis batesii
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رودهای کشورهای کامرون و گابن در غرب قاره‌ی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۸/۵ سانتی‌متر
نگاره: Frank Schafer

نام: -
نام علمی: Microsynodontis polli
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رودهای کشورهای گینه و لیبریا در غرب قاره‌ی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۴/۱ سانتی‌متر
نگاره: Michael Persson

سرده‌ی Mochokiella

نام: -
نام علمی: Mochokiella paynei
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود جونگ پامپانا در جنگل کاساوه در کشور سیرالئون در غرب قاره‌ی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۳/۶ سانتی‌متر
نگاره: Russell Tate

سرده‌ی هم‌رسته‌دندان‌ها Synodontis

نام: -
نام علمی: Synodontis acanthomias
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود کنگو در کشورهای کامرون، جمهوری آفریقای مرکزی، جمهوری دموکراتیک کنگو و جمهوری کنگو در مرکز قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۳ درجه‌ی شمالی تا ۱۰ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۵۹ سانتی‌متر
نگاره: Petteri Palviainen

نام: جیک‌ماهی ویکتوریا فیشر Fischer's Victoria squeaker
نام علمی: Synodontis afrofischeri
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۷۰ (بیشتر ۰ تا ۳۰) متری آب‌های گرمسیری دریاچه‌های ویکتوریا، ناگوباگو، ویکتوریا نیل، کیوگا و ایهما و رودهای کاگرا، مالاگاراسی و کینگانی در کشورهای کنیا، رواندا، تانزانیا و اوگاندا در شرق قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۳ درجه‌ی شمالی تا ۵ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۱۷/۷ سانتی‌متر
نگاره: Mark Smith

نام: جیک‌ماهی درشت‌چشم Bigeye squeaker
نام علمی: Synodontis alberti
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود کنگو در کشورهای کامرون، جمهوری دموکراتیک کنگو، جمهوری کنگو و جمهوری آفریقای مرکزی در مرکز قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۳ درجه‌ی شمالی تا ۱۰ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۲۰/۳ سانتی‌متر
نگاره: Vladislav_Bagnyuk

نام: جیک‌ماهی خردلی Mustard squeaker
نام علمی: Synodontis albolineatus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودهای انتم و ایویندو در کشورهای کامرون و گابن در غرب قاره‌ی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۱۷/۲ سانتی‌متر
نگاره: Aquariumfishindia

نام: جیک‌ماهی خال‌خالی (جیک‌ماهی فرشته) Polkadot squeaker
نام علمی: Synodontis angelicus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود کنگو در کشورهای جمهوری دموکراتیک کنگو و جمهوری کنگو در مرکز قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۳ درجه‌ی شمالی تا ۱۰ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۵۵ سانتی‌متر
نگاره: Fishkeeper.co.uk

نام: -
نام علمی: Synodontis ansorgii
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودهای کشورهای گینه، گینه‌ی بیسائو و سیرالئون در غرب قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۱۳ درجه‌ی شمالی تا ۷ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۲۷/۶ سانتی‌متر
نگاره: Birger Kamprath

نام: جیک‌ماهی شبکه‌ای Network synodontis
نام علمی: Synodontis aterrimus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود کنگو در کشور جمهوری دموکراتیک کنگو در مرکز قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۳ درجه‌ی شمالی تا ۱۰ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۱۱/۵ سانتی‌متر
نگاره: David Sands

نام: گربه‌ماهی وارونه Upsidedown catfish
نام علمی: Synodontis batensoda
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رودهای نیل، سنگال، گامبیا، ولتای بالایی، اوگون، اوسه، نیجر و چاد در قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۳۵ درجه‌ی شمالی تا ۴ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۱/۵ کیلوگرم، بدن به درازای ۲۸/۶ سانتی‌متر
نگاره: Mag.Ribdom

نام: -
نام علمی: Synodontis batesii
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رودهای کشورهای کامرون، جمهوری دموکراتیک کنگو، گینه‌ی استوایی و گابن در قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۵ درجه‌ی شمالی تا ۱۰ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۱۱/۵ سانتی‌متر
نگاره: Brian Sidlauskas

نام: جیک‌ماهی بریچارد Brichard's synodontis
نام علمی: Synodontis brichardi
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود کنگو پایینی در کشور جمهوری دموکراتیک کنگو در مرکز قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۴ درجه‌ی جنوبی تا ۶ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۱۵ سانتی‌متر
نگاره: Cheilinus Aquarium Photography

نام: جیک‌ماهی باجت Budgett's synodontis
نام علمی: Synodontis budgetti
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود نیجر در غرب قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۱۰ درجه‌ی شمالی تا ۴ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۴۰ سانتی‌متر
نگاره: Aqualog.de

نام: جیک‌ماهی زرافه‌ای Giraffe synodontis
نام علمی: Synodontis camelopardalis
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود کنگو میانی در کشور جمهوری دموکراتیک کنگو در مرکز قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۳ درجه‌ی شمالی تا ۱۰ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۱۸ سانتی‌متر
نگاره: Petteri Palviainen

نام: جیک‌ماهی دم‌رشته‌ای Filament tailed synodontis
نام علمی: Synodontis caudalis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود کنگو پایینی در کشور جمهوری دموکراتیک کنگو در مرکز قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۴ درجه‌ی جنوبی تا ۶ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۲۰/۴ سانتی‌متر
نگاره: David Sands

نام: جیک‌ماهی دم‌سرخ Red tailed synodontis
نام علمی: Synodontis clarias
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رودهای نیل، سنگال، گامبیا، ولتا، نیجر و چاد در قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۳۵ درجه‌ی شمالی تا ۴ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۳۶ سانتی‌متر
نگاره: David Sands

نام: -
نام علمی: Synodontis congicus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود کنگو میانی و بالایی در کشورهای جمهوری دموکراتیک کنگو و جمهوری کنگو در مرکز قاره‌ی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۲۰/۲ سانتی‌متر
نگاره: John P Friel

نام: جیک‌ماهی چشم‌حشره‌ای Bugeye squeaker
نام علمی: Synodontis contractus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود کنگو میانی در کشورهای جمهوری دموکراتیک کنگو و جمهوری کنگو در مرکز قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۳ درجه‌ی شمالی تا ۱۰ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۹/۷ سانتی‌متر
نگاره: Zierfische.de

نام: -
نام علمی: Synodontis cuangoanus
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری زهکشی رود کوانگو در کشورهای آنگولا و جمهوری دموکراتیک کنگو در مرکز قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۳ درجه‌ی شمالی تا ۱۸ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۲۶/۸ سانتی‌متر
نگاره: Petteri Palviainen

گونه‌های خانواده‌ی جیک‌ماهیان (بخش نخست) - (بخش دوم) - (بخش سوم)

بن‌مایگان: wikipedia - fishbase
گردآوری: فرتورچین