خانواده‌ی سه‌پاماهیان ژرفازی Ipnopidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی سبزچشم‌سانیان، از راسته‌ی لوله‌سانان و از رده‌ی پرتوبالگان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۳۱ گونه است که در ۶ سرده دسته‌بندی شده‌اند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان ماهی عنکبوتی سه‌پایه و ماهی چشم‌شبکه‌ای را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی سه‌پاماهیان ژرفازی در آب‌های ژرف معتدل و گرمسیری اقیانوس‌های اطلس، هند و آرام زندگی می‌کنند. این جانوران بدنی کشیده، باریک و پوشیده از پولک دارند. همچنین آنان باله‌های سینه‌ای، شکمی و دُمی دراز دارند. درازای پرتوهای این باله‌ها در برخی گونه‌ها تا ۳ برابر درازای بدن‌شان است. برخی از گونه‌ها به‌ویژه گونه‌های سرده‌ی Bathypterois، می‌توانند بر روی باله‌های شکمی و باله‌ی دُمی خود در کف دریا بایستند؛ از همین روی به آنان ماهی سه‌پا گفته می‌شود. آرواره‌ی پایینی این ماهیان کشیده‌تر از آرواره‌ی بالایی آنان است. برخی از گونه‌های این خانواده چشمانی بسیار کوچک و برخی  چشمانی بسیار بزرگ دارند. آنان بینایی کم‌توان و کم‌سویی دارند، چرا که دارای چشمانی بدون عدسی هستند. همچنین گونه‌های سرده‌ی Ipnops، به‌جای چشم، در بالای جمجمه‌ی خود پوسته‌ای استخوانی و تخت دارند، که این صفحه‌ها حساس به نور هستند. Bathymicrops brevianalis (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۱۱/۴ سانتی‌متر و ماهی عنکبوتی سه‌پایه با درازای ۴۳/۴ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی سه‌پاماهیان ژرفازی به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۱۰ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.

سرده‌ی Bathypterois

نام: ماهی عنکبوتی نازک Attenuated spider fish
نام علمی: Bathypterois atricolor
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۲۵۰ تا ۵۱۵۰ متری آب‌های ژرف همه‌ی اقیانوس‌های جهان، میان مدارهای ۳۲ درجه‌ی شمالی تا ۳۲ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی (به‌جز اقیانوس اطلس غربی و اقیانوس اطلس شرقی: از کشور لیبریا تا کشور نیجریه)
اندازه: بدن به درازای ۲۰/۴ سانتی‌متر
نگاره: ZUMA Press

نام: -
نام علمی: Bathypterois bigelowi
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۳۷۷ تا ۹۸۶ متری آب‌های ژرف غرب مرکز اقیانوس اطلس (کرانه‌های شرقی ایالت فلوریدای کشور آمریکا، تنگه‌ی فلوریدا و شاخاب مکزیک در شرق آمریکای شمالی و همچنین دریای کارائیب)
اندازه: بدن به درازای ۱۳ سانتی‌متر
نگاره: NOAA

نام: ماهی عنکبوتی مدیترانه‌ای Mediterranean spiderfish
نام علمی: Bathypterois dubius
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۷۵۰ تا ۱۹۴۱ متری آب‌های ژرف شمال اقیانوس اطلس و دریای مدیترانه
اندازه: بدن به درازای ۲۰/۵ سانتی‌متر
نگاره: Oceana Europe

نام: ماهی عنکبوتی سه‌پایه Tripod spiderfish
نام علمی: Bathypterois grallator
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۸۷۸ تا ۴۷۲۰ متری آب‌های ژرف اقیانوس‌های اطلس و هند و غرب مرکز اقیانوس آرام، میان مدارهای ۴۵ درجه‌ی شمالی تا ۲۷ درجه‌ی جنوبی و ۹۸ درجه‌ی غربی تا ۵۲ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۴۳/۴ سانتی‌متر
نگاره: NOAA

نام: -
نام علمی: Bathypterois guentheri
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۸۰۰ تا ۱۵۰۰ متری آب‌های ژرف اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام (از کرانه‌های شرقی قاره‌ی آفریقا (میان مدارهای ۲۲ درجه‌ی جنوبی تا ۳۳ درجه‌ی جنوبی) تا شمال شرقی اقیانوس هند و جنوب کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۲۶ سانتی‌متر
نگاره: Amelia Graves

نام: ماهی عنکبوتی سیاه‌باله Blackfin spiderfish
نام علمی: Bathypterois phenax
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۸۰۰ تا ۲۶۵۷ (بیشتر ۱۲۰۰ تا ۲۰۰۰) متری آب‌های ژرف اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۴۰ درجه‌ی شمالی تا ۳۵ درجه‌ی جنوبی و ۹۸ درجه‌ی غربی تا ۳۰ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (شرق اقیانوس اطلس: از کشورهای سیرالئون و لیبریا تا کشور آفریقای جنوبی در غرب قاره‌ی آفریقا؛ غرب اقیانوس اطلس: میان مدارهای ۴۰ درجه‌ی شمالی تا ۵ درجه‌ی شمالی، همچون شاخاب مکزیک، دریای کارائیب و جنوب کشور برزیل)
اندازه: بدن به درازای ۱۸ سانتی‌متر
نگاره: NOAA

نام: -
نام علمی: Bathypterois viridensis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۴۷۶ تا ۱۴۷۷ متری آب‌های ژرف اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۴۵ درجه‌ی شمالی تا ۵ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی (شرق اقیانوس اطلس: کرانه‌های کشورهای کیپ ورد و لیبریا؛ غرب اقیانوس اطلس: دریای کارائیب)
اندازه: بدن به درازای ۲۲/۲ سانتی‌متر
نگاره: NOAA

سرده‌ی Bathytyphlops

نام: ماهی عنکبوتی ماریون Marion's spiderfish
نام علمی: Bathytyphlops marionae
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۱۹۲۰ متری آب‌های ژرف اقیانوس‌های اطلس و هند، میان مدارهای ۴۰ درجه‌ی شمالی تا ۲۵ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی (شرق اقیانوس اطلس: نزدیکی غرب قاره‌ی آفریقا در مدار ۹ درجه‌ی شمالی؛ غرب اقیانوس اطلس: از ایالت ویرجینیای کشور آمریکا در شرق آمریکای شمالی تا منطقه‌ی گویان در شمال شرقی آمریکای جنوبی، دربرگیرنده‌ی شاخاب مکزیک و دریای کارائیب؛ اقیانوس هند: کانال موزامبیک)
اندازه: بدن به درازای ۳۸ سانتی‌متر
نگاره: NOAA

سرده‌ی Ipnops

نام: ماهی چشم‌شبکه‌ای Grideye fish
نام علمی: Ipnops agassizii
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱۳۹۲ تا ۴۱۶۳ متری آب‌های ژرف اقیانوس‌های اطلس، هند و آرام، میان مدارهای ۶ درجه‌ی شمالی تا ۲۲ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۱۶/۵ سانتی‌متر
نگاره: NOAA

نام: -
نام علمی: Ipnops murrayi
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱۷۸۹ تا ۳۴۷۷ متری آب‌های ژرف اقیانوس‌های اطلس، هند و آرام
اندازه: بدن به درازای ۱۳/۲ سانتی‌متر
نگاره: NOAA

بن‌مایگان: wikipedia - fishbase
گردآوری: فرتورچین