خانوادهی سوسمارماهیان یا کیجارماهیان یا کاریچونماهیان یا حسونماهیان Synodontidae، خانوادهای از زیرراستهی سوسمارماهیسانیان، از راستهی لولهسانان و از ردهی پرتوبالگان هستند. این خانواده دربرگیرندهی ۸۱ گونه است که در ۴ سرده دستهبندی شدهاند. تاکنون ۱ سرده از خانوادهی سوسمارماهیان نابود شده و از میان رفتهاند. از برجستهترین گونههای این خانواده میتوان سوسمارماهیهای باریک، ابری، دوخال، فانوس دریایی، اطلس و الماسی را نام برد. گونههای خانوادهی سوسمارماهیان در آبهای گرمسیری و نیمهگرمسیری اقیانوسهای اطلس، هند و آرام زندگی میکنند. این ماهیان کفزی هستند و بیشتر در پیرامون منطقههای صخرهای مرجانی و منطقههای باز دریایی تا ژرفای ۵۰۰ متر دیده میشوند. بیشتر گونههای این خانواده دریازی هستند، ولی در میان آنان گونههای آب لبشور نیز یافت میشوند.
این جانوران بدنی کشیده، باریک، استوانهای و پوشیده از پولک دارند. همچنین آنان سری مارمولکمانند، چشمانی کوچک، دهانی بزرگ و دندانهای کوچک تیز دارند. روی زبان این ماهیان نیز دندان جای گرفته است. دندانها هنگام بسته بودن دهان نیز دیده میشوند. گونههای خانوادهی سوسمارماهیان دارای خط کناری سرراست و بالهی چربی کوچک هستند. همچنین آنان بدون بادکنک شناوری هستند. بالهی پشتی در میانهی پشت بدن این ماهیان جای گرفته است. بالهی دُمی دوشاخه، بالههای شکمی دراز و بالههای سینهای در پایان گِرد هستند. همچنین همهی بالههای گونههای این خانواده بدون خار هستند. پیرامون سر این ماهیان پوشیده از پولک است، ولی در میانهی روی سر، بدون پولک است. گونههای خانوادهی سوسمارماهیان گوشتخوار هستند و خوراک آنان ماهیان کوچک است. همچنین آنان روزگرد هستند و بیشتر بدن خود را در بستر پنهان میکنند. Synodus macrocephalus (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۷/۸ سانتیمتر و Harpadon translucens (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۷۰ سانتیمتر، کوچکترین و بزرگترین گونههای خانوادهی سوسمارماهیان بهشمار میروند. در این نوشته با ۲۲ گونهی این خانواده آشنا میشویم.
سردهی Saurida
نام: سوسمارماهی دهاننارنجی Orangemouth lizardfish
نام علمی: Saurida flamma
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۵ تا ۳۰ متری آبهای گرمسیری شرق مرکز اقیانوس آرام (کرانههای گروهجزیرهی هاوایی و جزیرههای پیتکرن (از سرزمینهای فرادریایی بریتانیا) در قارهی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۳۰/۵ سانتیمتر
نگاره: Randall Spangler
نام: سوسمارماهی باریک Gracile lizardfish
نام علمی: Saurida gracilis
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۱۳۵ (بیشتر ۱ تا ۱۲) متری آبهای گرمسیری اقیانوسهای هند و آرام، میان مدارهای ۳۸ درجهی شمالی تا ۳۶ درجهی جنوبی و ۱۹ درجهی شرقی تا ۱۲۴ درجهی غربی از عرض جغرافیایی (از دریای سرخ و شرق قارهی آفریقا تا گروهجزیرهی هاوایی، جزیرههای مارکیز وابسته به پلینزی فرانسه (از سرزمینهای فرادریایی فرانسه) و جزیرههای پیتکرن (از سرزمینهای فرادریایی بریتانیا) در قارهی اقیانوسیه؛ شمال تا جزیرههای ریوکیو و گروهجزیرهی بونین وابسته به کشور ژاپن در شرق قارهی آسیا و جنوب تا دیوارهی بزرگ مرجانی در کرانههای شمال شرقی کشور استرالیا، جزیرهی لرد هاوو وابسته به کشور استرالیا و جزیرهی راپا وابسته به پلینزی فرانسه (از سرزمینهای فرادریایی فرانسه) در قارهی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۳۲ سانتیمتر
نگاره: Erik Schlogl
نام: سوسمارماهی ابری Clouded lizardfish
نام علمی: Saurida nebulosa
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۱۰۰ (بیشتر ۲ تا ۶۰) متری آبهای گرمسیری اقیانوسهای هند و آرام، میان مدارهای ۲۸ درجهی شمالی تا ۲۸ درجهی جنوبی از عرض جغرافیایی (از کشور جزیرهای موریس در شرق قارهی آفریقا تا گروهجزیرهی انجمن وابسته به پلینزی فرانسه (از سرزمینهای فرادریایی فرانسه) در قارهی اقیانوسیه؛ شمال تا گروهجزیرهی هاوایی و جنوب تا بندر سیدنی در ایالت نیو ساوت ولز کشور استرالیا در قارهی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۱۶/۵ سانتیمتر
نگاره: Jim Greenfield
نام: سوسمارماهی مشکوک Suspicious lizardfish
نام علمی: Saurida suspicio
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای گرمسیری غرب اقیانوس اطلس (پیرامون کشور جزیرهای باهاما و دریای کارائیب)
اندازه: بدن به درازای ۹ سانتیمتر
نگاره: Frank Krasovec
نام: سوسمارماهی دندانمسواکی Brushtooth lizardfish
نام علمی: Saurida undosquamis
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۳۵۰ متری آبهای نیمهگرمسیری شرق اقیانوس هند، میان مدارهای ۴۵ درجهی شمالی تا ۴۴ درجهی جنوبی و ۸۹ درجهی شرقی تا ۱۵۴ درجهی شرقی از عرض جغرافیایی (کرانههای شبهجزیرهی مالایی، جنوب کشور فیلیپین، شمال جزیرهی جاوه وابسته به کشور اندونزی، دریای آرافورا، گروهجزیرهی لوئیسیاد وابسته به کشور پاپوآ گینهی نو و شمال و شمال غربی کشور استرالیا در قارهی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۵۰ سانتیمتر
نگاره: Michal
سردهی Synodus
نام: سوسمارماهی دوخال Two-spot lizardfish
نام علمی: Synodus binotatus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۸۸ (بیشتر ۱ تا ۱۰) متری آبهای گرمسیری اقیانوسهای هند و آرام، میان مدارهای ۲۶ درجهی شمالی تا ۲۴ درجهی جنوبی از عرض جغرافیایی (از شاخاب عدن و شرق قارهی آفریقا تا گروهجزیرهی هاوایی و گروهجزیرهی گامبیر وابسته به پلینزی فرانسه (از سرزمینهای فرادریایی فرانسه) در قارهی اقیانوسیه؛ شمال تا گروهجزیرهی بونین وابسته به کشور ژاپن در شرق قارهی آسیا و جنوب تا دیوارهی بزرگ مرجانی در کرانههای شمال شرقی کشور استرالیا در قارهی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۱۸ سانتیمتر
نگاره: Rickard Zerpe
نام: سوسمارماهی برج جدی (سوسمارماهی بزغاله) Capricorn lizardfish
نام علمی: Synodus capricornis
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۲۰ تا ۸۸ متری آبهای نیمهگرمسیری اقیانوس آرام (کرانههای جزیرهی تایوان، کشور جزیرهای تونگا، گروهجزیرهی هاوایی، جزیرهی ایستر وابسته به کشور شیلی و جزیرههای پیتکرن (از سرزمینهای فرادریایی بریتانیا) در قارهی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۲۱ سانتیمتر
نگاره: Jeyre
نام: سوسمارماهی شنی Sand lizardfish
نام علمی: Synodus dermatogenys
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۹۱ متری آبهای گرمسیری اقیانوسهای هند و آرام، میان مدارهای ۳۰ درجهی شمالی تا ۳۲ درجهی جنوبی از عرض جغرافیایی (از دریای سرخ در شرق قارهی آفریقا تا گروهجزیرهی هاوایی، جزیرههای لاین، جزیرههای مارکیز و گروهجزیرهی توآموتو وابسته به پلینزی فرانسه (از سرزمینهای فرادریایی فرانسه) در قارهی اقیانوسیه؛ شمال تا جزیرههای ریوکیوی کشور ژاپن در شرق قارهی آسیا و جنوب تا جزیرهی لرد هاوو وابسته به کشور استرالیا در قارهی اقیانوسیه؛ دربرگیرندهی جزیرههای میکرونزی)
اندازه: بدن به درازای ۲۴ سانتیمتر
نگاره: Erik Schlogl
نام: سوسمارماهی دندانپیکانی Arrowtooth lizardfish
نام علمی: Synodus doaki
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۹ تا ۲۶۰ متری آبهای معتدل اقیانوسهای هند و آرام (کرانههای شرقی قارهی آفریقا، کشور ژاپن، گروهجزیرهی چسترفیلد از گروهجزیرهی کالدونیای نو (از سرزمینهای فرادریایی فرانسه)، شرق کشور استرالیا، شمال کشور نیوزیلند، گروهجزیرهی هاوایی، استان نازکا در کشور پرو و جزیرهی سالای گومز وابسته کشور شیلی)
اندازه: بدن به درازای ۲۸ سانتیمتر
نگاره: Pcaiger
نام: -
نام علمی: Synodus fasciapelvicus
پایندگی: گونهی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۲۶ تا ۲۹ متری آبهای گرمسیری غرب اقیانوس آرام (کرانههای کشورهای اندونزی و فیلیپین در جنوب شرقی قارهی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۹/۷ سانتیمتر
نگاره: Barthazes
نام: سوسمارماهی پیشکرانهای Inshore lizardfish
نام علمی: Synodus foetens
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۲۰۰ متری آبهای گرمسیری غرب اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۴۳ درجهی شمالی تا ۲۹ درجهی جنوبی و ۹۸ درجهی غربی تا ۳۴ درجهی غربی از عرض جغرافیایی (از ایالت ماساچوست کشور آمریکا و شمال شاخاب مکزیک در شرق آمریکای شمالی تا کشور برزیل در شرق آمریکای جنوبی)
اندازه: وزن ۹۰۰ گرم، بدن به درازای ۵۳/۸ سانتیمتر
نگاره: Kevin Bryant
نام: ماسهران معمولی Common sand diver
نام علمی: Synodus intermedius
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۳ تا ۳۲۰ (بیشتر ؟ تا ۶۰) متری آبهای نیمهگرمسیری غرب اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۳۷ درجهی شمالی تا ۳۰ درجهی جنوبی و ۹۵ درجهی غربی تا ۳۴ درجهی غربی از عرض جغرافیایی (از گروهجزیرهی برمودا (از سرزمینهای فرادریایی بریتانیا)، ایالت کارولینای کشور آمریکا و شمال شاخاب مکزیک در شرق آمریکای شمالی تا ایالت سانتا کاتارینای کشور برزیل در شرق آمریکای جنوبی)
اندازه: وزن ۱ کیلوگرم، بدن به درازای ۴۶ سانتیمتر
نگاره: Kevin Bryant
نام: سوسمارماهی فانوس دریایی Lighthouse lizardfish
نام علمی: Synodus jaculum
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۲ تا ۱۰۰ متری آبهای گرمسیری اقیانوسهای هند و آرام، میان مدارهای ۳۳ درجهی شمالی تا ۳۲ درجهی جنوبی از عرض جغرافیایی (از شرق قارهی آفریقا تا جزیرههای لاین، جزیرههای مارکیز و گروهجزیرهی انجمن وابسته به پلینزی فرانسه (از سرزمینهای فرادریایی فرانسه) در قارهی اقیانوسیه؛ شمال تا گروهجزیرهی ایزو وابسته به کشور ژاپن در شرق قارهی آسیا و جنوب تا ایالت نیو ساوت ولز کشور استرالیا در قارهی اقیانوسیه؛ دربرگیرندهی کشور جزیرهای پالائو تا جزیرهی کوسرائی در جزیرههای میکرونزی)
اندازه: بدن به درازای ۲۰ سانتیمتر
نگاره: Mark Rosenstein
نام: سوسمارماهی سائورو Sauro lizardfish
نام علمی: Synodus lacertinus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۲۷ متری آبهای گرمسیری شرق اقیانوس آرام (از کشور مکزیک در جنوب غربی آمریکای شمالی تا کشور شیلی در جنوب غربی آمریکای جنوبی)
اندازه: بدن به درازای ۲۰ سانتیمتر
نگاره: Frank Krasovec
نام: سوسمارماهی کالیفرنیا California lizardfish
نام علمی: Synodus lucioceps
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۲۲۹ (بیشتر ۲ تا ۵۰) متری آبهای نیمهگرمسیری شرق اقیانوس آرام، میان مدارهای ۵۱ درجهی شمالی تا ۲ درجهی جنوبی و ۱۲۸ درجهی غربی تا ۸۸ درجهی غربی از عرض جغرافیایی (از ایالت سان فرانسیسکو کشور آمریکا تا کشور مکزیک در غرب آمریکای شمالی؛ گزارش شده از استان بریتیش کلمبیای کشور کانادا و گروهجزیرهی گالاپاگوس وابسته به کشور اکوادور)
اندازه: بدن به درازای ۶۴ سانتیمتر
نگاره: Helge Weissig
نام: سوسمارماهی سرخمرمرین Redmarbled lizardfish
نام علمی: Synodus rubromarmoratus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۵ تا ۵۰ متری آبهای گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام، میان مدارهای ۲۶ درجهی شمالی تا ۲۵ درجهی جنوبی از عرض جغرافیایی (کرانههای کشور جزیرهای مالدیو در جنوب قارهی آسیا و غرب اقیانوس آرام)
اندازه: بدن به درازای ۲۰ سانتیمتر
نگاره: Cbimages
نام: سوسمارماهی اطلس Atlantic lizardfish
نام علمی: Synodus saurus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۴۰۰ (بیشتر ؟ تا ۲۰) متری آبهای نیمهگرمسیری اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۴۵ درجهی شمالی تا ۱۴ درجهی شمالی و ۸۰ درجهی غربی تا ۳۶ درجهی شرقی از عرض جغرافیایی (شرق اقیانوس اطلس: از کشور مراکش تا کشور جزیرهای کیپ ورد در غرب قارهی آفریقا، دربرگیرندهی گروهجزیرهی آزور وابسته به کشور پرتغال و دریای مدیترانه؛ غرب اقیانوس اطلس: از گروهجزیرهی برمودا (از سرزمینهای فرادریایی بریتانیا) و کشور جزیرهای باهاما در شرق آمریکای شمالی تا جزیرههای آنتیل کوچک در دریای کارائیب)
اندازه: وزن ۳۰۰ گرم، بدن به درازای ۴۰ سانتیمتر
نگاره: Antoni Lopez-Arenas i Cama
نام: سوسمارماهی اسطوخودوس Lavender lizardfish
نام علمی: Synodus similis
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۲۵ تا ۷۶ متری آبهای معتدل غرب اقیانوس آرام (کرانههای کشورهای استرالیا و نیوزیلند و گروهجزیرهی چسترفیلد از گروهجزیرهی کالدونیای نو (از سرزمینهای فرادریایی فرانسه) در قارهی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۱۸ سانتیمتر
نگاره: Pcaiger
نام: سوسمارماهی الماسی Diamond lizardfish
نام علمی: Synodus synodus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۱۴۴ (بیشتر ۲ تا ۳۵) متری آبهای نیمهگرمسیری اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۳۵ درجهی شمالی تا ۳۵ درجهی جنوبی از عرض جغرافیایی (شرق اقیانوس اطلس: کرانههای گروهجزیرهی مادیرا وابسته به کشور پرتغال، گروهجزیرهی قناری وابسته به کشور اسپانیا، جزیرهی سنت هلن (از سرزمینهای فرادریایی بریتانیا) و کشور جزیرهای سائوتومه و پرنسیپ در شمال غربی قارهی آفریقا؛ غرب اقیانوس اطلس: از ایالت فلوریدای کشور آمریکا و جنوب غربی شاخاب مکزیک در شرق آمریکای شمالی تا کشور اروگوئه در شرق آمریکای جنوبی، دربرگیرندهی دریای کارائیب؛ شمال غربی اقیانوس اطلس: کرانههای کشور کانادا)
اندازه: بدن به درازای ۴۳ سانتیمتر
نگاره: Dennis Rabeling
نام: سوسمارماهی گونهگون Variegated lizardfish
نام علمی: Synodus variegatus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۱۲۱ (بیشتر ۵ تا ۶۰) متری آبهای گرمسیری اقیانوسهای هند و آرام، میان مدارهای ۳۰ درجهی شمالی تا ۴۵ درجهی جنوبی از عرض جغرافیایی (از دریای سرخ و شرق قارهی آفریقا تا گروهجزیرهی هاوایی، جزیرههای لاین، جزیرههای مارکیز وابسته به پلینزی فرانسه (از سرزمینهای فرادریایی فرانسه) و جزیرههای پیتکرن (از سرزمینهای فرادریایی بریتانیا) در قارهی اقیانوسیه؛ شمال تا جزیرههای ریوکیو کشور ژاپن در شرق قارهی آسیا و جنوب تا جزیرهی لرد هاوو وابسته به کشور استرالیا، جزیرههای کرمادک وابسته به کشور نیوزیلند و جزیرهی راپا وابسته به پلینزی فرانسه (از سرزمینهای فرادریایی فرانسه) در قارهی اقیانوسیه؛ گزارش شده از کشور نیوزیلند و شاخاب فارس)
اندازه: بدن به درازای ۴۰ سانتیمتر
نگاره: Benjamin Downes
سردهی Trachinocephalus
نام: سوسمارماهی بینیبینوک Blunt-nose lizardfish
نام علمی: Trachinocephalus myops
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۴۰۰ (بیشتر ۳ تا ۹۰) متری آبهای گرمسیری اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۴۰ درجهی شمالی تا ۴۰ درجهی جنوبی و ۷۶ درجهی غربی تا ۱۵۴ درجهی غربی از عرض جغرافیایی (غرب اقیانوس اطلس: از ایالت ماساچوست کشور آمریکا در شرق آمریکای شمالی تا کشور برزیل در شرق آمریکای جنوبی؛ شرق اقیانوس اطلس: از کشور موریتانی تا کشور گابن در غرب قارهی آفریقا، دربرگیرندهی جزیرههای سنت هلن و اسنشن (از سرزمینهای فرادریایی بریتانیا))
اندازه: بدن به درازای ۳۲/۶ سانتیمتر
نگاره: Daniel PINELLI
نام: سوسمارماهی بینیبینوک هندآرام Indo-Pacific blunt-nose lizardfish
نام علمی: Trachinocephalus trachinus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۳ تا ۳۸۸ (بیشتر ۴۰ تا ۱۸۳) متری آبهای گرمسیری اقیانوسهای هند و آرام (از دریای سرخ و شرق قارهی آفریقا تا گروهجزیرهی هاوایی)
اندازه: بدن به درازای ۲۲/۸ سانتیمتر
نگاره: Francois Libert
بنمایگان: wikipedia - fishbase
گردآوری: فرتورچین