خانوادهی رنگینمارماهیان Muraenidae، خانوادهای از زیرراستهی رنگینسانیان، از راستهی مارماهیسانان و از ردهی پرتوبالگان هستند. این خانواده دربرگیرندهی ۲۲۲ گونه است که در ۱۶ سرده دستهبندی شدهاند. از برجستهترین گونههای این خانواده میتوان مارماهیهای رنگین زنجیری، برفدانهای، نواری، خالخالی، پلنگی، گورخری، مشبک، لبهزرد، سبز، غولپیکر و خالدار را نام برد. گونههای خانوادهی رنگینمارماهیان در آبهای گرمسیری و معتدل همهی اقیانوسهای جهان یافت میشوند. زیستگاه آنان بیشتر منطقهی دریابن یا منطقهی ژرفای دریا و بیشتر، آبهای کمژرف کنار صخرهها و مرجانهاست. بیشتر گونههای این خانواده دریازی هستند، ولی در میان آنان گونههای آب لبشور و آب شیرین نیز یافت میشوند.
این جانوران بدنی دراز، استوانهای، مارمانند و بدون پولک دارند. همچنین آنان سری بزرگ، چشمانی کوچک، دهانی بزرگ و چندین دندان چنگالمانند دارند. گونههای خانوادهی رنگینمارماهیان بهجز دو آروارهی بالایی و پایینی، دارای دو آروارهی گلویی هستند. پس از آنکه شکار درون دهان جای گرفت، آروارههای گلویی آن را گرفته و بهسوی سیستم گوارشی میفرستند. این مارماهیان دارای بالههای پشتی و مخرجی دراز هستند. بالههای پشتی، دُمی و مخرجی آنان بههم پیوست شدهاند. پایهی بالهی پشتی پیش از آبششپوش جای گرفته است. بیشتر گونههای این خانواده بدون بالههای سینهای و شکمی هستند. رنگینمارماهیان مخاطی را روی پوست هموار و بدون پولکشان تراوش میکنند که در برخی گونهها زهرآگین است.
بسیاری از گونههای این خانواده تنهازیست و شبزی هستند و روزها درون سوراخها و شکافها پنهان میشوند. همچنین آنان دارای حس بویایی بسیار پیشرفتهای هستند و در کمین شکار مینشینند. گونههای خانوادهی رنگینمارماهیان کفزی و گوشتخوار هستند و خوراک بیشترشان سختپوستان، سرپایان و ماهیان کوچک است. مارماهیان با موجدار کردن بدنشان و همچنین جنبش بالهی دُمیشان شنا میکنند. آنان میتوانند با وارونه کردن این موجها رو به عقب شنا کنند. لاروهای لپتوسفالی این مارماهیان، رفتار حلقهای شدن از خود نشان میدهند که گمان میرود این رفتار در برابر تهدید شکارگران انجام میشود. لپتوسفال بهمعنای «سر باریک» است و لپتوسفالها، لاروهای تخت و شفاف بسیاری از مارماهیان هستند. Gymnothorax parini (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۶/۵ سانتیمتر و Strophidon sathete (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۴۰۰ سانتیمتر، کوچکترین و بزرگترین گونههای خانوادهی رنگینمارماهیان بهشمار میروند. در این نوشته که به بخش نخست خانوادهی رنگینمارماهیان میپردازد با ۲۲ گونه (از ۶۵ گونه) آشنا میشویم.
زیرخانوادهی Muraeninae
سردهی Echidna
نام: مارماهی رنگین زنجیری Chain moray
نام علمی: Echidna catenata
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۱۲ (بیشتر ۰ تا ۲) متری آبهای گرمسیری اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۳۳ درجهی شمالی تا ۳۰ درجهی جنوبی و ۸۲ درجهی غربی تا ۱۴ درجهی غربی از عرض جغرافیایی (غرب اقیانوس اطلس: از گروهجزیرهی برمودا (از سرزمینهای فرادریایی بریتانیا)، ایالت فلوریدای کشور آمریکا و کشور جزیرهای باهاما در شرق آمریکای شمالی تا گروهجزیرهی آنتیل در دریای کارائیب و کشور برزیل در شرق آمریکای جنوبی؛ شرق اقیانوس اطلس: کرانههای کشور جزیرهای کیپ ورد و جزیرهی اسنشن (از سرزمینهای فرادریایی بریتانیا)؛ همچنین کرانههای جزیرههای اقیانوسی جنوب اقیانوس اطلس)
اندازه: بدن به درازای ۱۶۵ سانتیمتر
نگاره: Lucas Rocha
نام: مارماهی رنگین برفدانهای Snowflake moray
نام علمی: Echidna nebulosa
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۴۸ (بیشتر ؟ تا ۱۰) متری آبهای گرمسیری اقیانوسهای هند، آرام و اطلس، میان مدارهای ۳۲ درجهی شمالی تا ۳۳ درجهی جنوبی و ۲۷ درجهی شرقی تا ۷۶ درجهی غربی از عرض جغرافیایی (اقیانوسهای هند و آرام: از دریای سرخ و شرق قارهی آفریقا و شاخاب فارس تا گروهجزیرهی انجمن وابسته به پلینزی فرانسه (از سرزمینهای فرادریایی فرانسه) در قارهی اقیانوسیه؛ شمال تا کشور ژاپن و گروهجزیرهی هاوایی، و جنوب تا جزیرهی لرد هاوو وابسته به کشور استرالیا، همچنین سراسر جزیرههای میکرونزی؛ شرق مرکز اقیانوس آرام: جنوب ایالت باخا کالیفرنیای کشور مکزیک و از کشور کاستاریکا در آمریکای مرکزی تا شمال کشور کلمبیا در شمال آمریکای جنوبی؛ همچنین جنوب شرقی اقیانوس اطلس)
اندازه: بدن به درازای ۱۶۵ سانتیمتر
نگاره: Kerry Edwards
نام: مارماهی رنگین کمرنگبینی Palenose moray
نام علمی: Echidna nocturna
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۳۰ متری آبهای گرمسیری شرق اقیانوس آرام (از شاخاب کالیفرنیا در غرب آمریکای شمالی تا کشور پرو در غرب آمریکای جنوبی؛ دربرگیرندهی گروهجزیرهی گالاپاگوس وابسته به کشور اکوادور)
اندازه: بدن به درازای ۷۱ سانتیمتر
نگاره: Alberto Alcala
نام: مارماهی رنگین دندانریگی Pebbletooth moray
نام علمی: Echidna peli
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای گرمسیری شرق اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۲۱ درجهی شمالی تا ۱۶ درجهی جنوبی از عرض جغرافیایی (از کشور موریتانی تا کشور آنگولا در غرب قارهی آفریقا؛ دربرگیرندهی کشور جزیرهای کیپ ورد و جزیرههای فراکرانهای شاخاب بیافرا)
اندازه: بدن به درازای ۱۰۰ سانتیمتر
نگاره: Luis Perez Berrocal
نام: مارماهی رنگین نواری Barred moray
نام علمی: Echidna polyzona
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۲۰ متری آبهای گرمسیری اقیانوسهای هند و آرام، میان مدارهای ۳۰ درجهی شمالی تا ۲۴ درجهی جنوبی از عرض جغرافیایی (از دریای سرخ و شرق قارهی آفریقا تا گروهجزیرهی هاوایی و جزیرههای مارکیز و گروهجزیرهی توآموتو وابسته به پلینزی فرانسه (از سرزمینهای فرادریایی فرانسه) در قارهی اقیانوسیه؛ شمال تا جزیرههای ریوکیوی کشور ژاپن در شرق قارهی آسیا و جنوب تا دیوارهی بزرگ مرجانی در کرانههای شمال شرقی کشور استرالیا در قارهی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۷۲/۳ سانتیمتر
نگاره: S.V. Bogorodsky
نام: مارماهی رنگین لبصورتی Pink-lipped moray eel
نام علمی: Echidna rhodochilus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام (کرانههای کشورهای اندونزی و فیلیپین در جنوب شرقی قارهی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۳۳/۸ سانتیمتر
نگاره: National Sun Yat-sen University
نام: مارماهی رنگین خالزرد Yellow-spotted moray
نام علمی: Echidna xanthospilos
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای گرمسیری اقیانوسهای هند و آرام (کرانههای کشورهای سریلانکا، اندونزی، تایوان، پاپوآ گینهی نو و ساموآ)
اندازه: بدن به درازای ۷۵ سانتیمتر
نگاره: Joel Sartore
سردهی Enchelycore
نام: مارماهی رنگین نیشدندان Fangtooth moray
نام علمی: Enchelycore anatina
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۳ تا ۶۰ متری آبهای نیمهگرمسیری شرق اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۴۰ درجهی شمالی تا ۱۷ درجهی جنوبی و ۳۲ درجهی غربی تا ۳۵ درجهی شرقی از عرض جغرافیایی (کرانههای گروهجزیرههای آزور و مادیرا وابسته به کشور پرتغال، گروهجزیرهی قناری وابسته به کشور اسپانیا، کشور جزیرهای کیپ ورد و جزیرههای سنت هلن و اسنشن (از سرزمینهای فرادریایی بریتانیا)؛ همچنین ثبت شده از کرانههای دریای مدیترانهی کشورهای اسرائیل، یونان و قبرس)
اندازه: بدن به درازای ۱۲۰ سانتیمتر
نگاره: Martin Jensen
نام: مارماهی رنگین خالخالی Mottled conger moray
نام علمی: Enchelycore nigricans
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۶۰ متری آبهای نیمهگرمسیری اقیانوس اطلس (غرب اقیانوس اطلس: از گروهجزیرهی برمودا (از سرزمینهای فرادریایی بریتانیا)، جنوب ایالت فلوریدای کشور آمریکا و کشور جزیرهای باهاما در شرق آمریکای شمالی تا شمال آمریکای جنوبی، دربرگیرندهی شاخاب مکزیک و دریای کارائیب؛ شرق اقیانوس اطلس: کرانههای کشور جزیرهای کیپ ورد و همچنین از کشور سنگال تا کشور گابن در غرب قارهی آفریقا، دربرگیرندهی جزیرههای سنت پاول وابسته به کشور برزیل و جزیرههای شاخاب بیافرا؛ همچنین جزیرهای جنوب اقیانوس اطلس)
اندازه: وزن ۱/۳ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۰۰ سانتیمتر
نگاره: Peter Wirtz
نام: مارماهی رنگین پلنگی (مارماهی رنگین اژدها) Leopard moray eel
نام علمی: Enchelycore pardalis
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۵ تا ۶۰ متری آبهای گرمسیری اقیانوسهای هند و آرام (از جزیرهی رئونیون (از سرزمینهای فرادریایی فرانسه) در شرق قارهی آفریقا تا گروهجزیرهی هاوایی، جزیرههای لاین و گروهجزیرهی انجمن وابسته به پلینزی فرانسه (از سرزمینهای فرادریایی فرانسه) در قارهی اقیانوسیه؛ شمال تا جنوب کشورهای ژاپن و کرهی جنوبی در شرق قارهی آسیا و جنوب تا گروهجزیرهی کالدونیای نو (از سرزمینهای فرادریایی فرانسه) در قارهی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۹۲ سانتیمتر
نگاره: Daishi Naruse
نام: مارماهی رنگین موزائیکی Mosaic moray
نام علمی: Enchelycore ramosa
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای معتدل اقیانوس آرام (از جنوب شرقی کشور استرالیا و کشور نیوزیلند بهسوی شرق تا جزیرهی راپا وابسته به پلینزی فرانسه (از سرزمینهای فرادریایی فرانسه) و جزیرهی ایستر وابسته به کشور شیلی)
اندازه: بدن به درازای ۱۵۰ سانتیمتر
نگاره: lcolmer
نام: مارماهی رنگین لبهسفید White-margined moray
نام علمی: Enchelycore schismatorhynchus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۵ تا ۳۵ متری آبهای گرمسیری اقیانوسهای هند و آرام، میان مدارهای ۳۰ درجهی شمالی تا ۱۸ درجهی جنوبی از عرض جغرافیایی (از دریای سرخ، کشور جزیرهای موریس و گروهجزیرهی چاگوس (از سرزمینهای فرادریایی بریتانیا) در اقیانوس هند تا جزیرههای پلینزی فرانسه (از سرزمینهای فرادریایی فرانسه) در قارهی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۱۲۰ سانتیمتر
نگاره: Sebastien Vasquez
سردهی Gymnomuraena
نام: مارماهی رنگین گورخری Zebra moray
نام علمی: Gymnomuraena zebra
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۳ تا ۵۰ متری آبهای گرمسیری اقیانوسهای هند و آرام، میان مدارهای ۳۰ درجهی شمالی تا ۲۴ درجهی جنوبی و ۳۲ درجهی شرقی تا ۷۸ درجهی غربی از عرض جغرافیایی (از دریای سرخ و شرق قارهی آفریقا و شاخاب فارس تا گروهجزیرهی انجمن وابسته به پلینزی فرانسه (از سرزمینهای فرادریایی فرانسه) در قارهی اقیانوسیه؛ شمال تا جزیرههای ریوکیوی کشور ژاپن و گروهجزیرهی هاوایی، و جنوب تا دیوارهی بزرگ مرجانی در کرانههای شمال شرقی کشور استرالیا در قارهی اقیانوسیه؛ شرق مرکز اقیانوس آرام: جنوب ایالت باخا کالیفرنیای کشور مکزیک و از کشور گواتمالا در آمریکای مرکزی تا شمال کشور کلمبیا در شمال آمریکای شمالی، دربرگیرندهی گروهجزیرهی گالاپاگوس وابسته به کشور اکوادور)
اندازه: بدن به درازای ۱۵۰ سانتیمتر
نگاره: Rolf von Riedmatten
سردهی Gymnothorax
نام: مارماهی رنگین تیره Dark moray
نام علمی: Gymnothorax afer
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱۰ تا ۴۵ متری آبهای گرمسیری شرق اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۲۰ درجهی شمالی تا ۱۸ درجهی جنوبی از عرض جغرافیایی (از کشور موریتانی تا کشور نامیبیا در غرب قارهی آفریقا)
اندازه: بدن به درازای ۱۰۰ سانتیمتر
نگاره: Luis Perez Berrocal
نام: مارماهی رنگین کنارهسفید Whitemargin moray
نام علمی: Gymnothorax albimarginatus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۶ تا ۱۸۰ متری آبهای گرمسیری اقیانوسهای هند و آرام (از کشور اندونزی در جنوب شرقی قارهی آسیا تا گروهجزیرهی هاوایی در قارهی اقیانوسیه؛ شمال تا کشور ژاپن و جزیرهی تایوان در شرق قارهی آسیا)
اندازه: وزن ۶۱۳/۹ گرم، بدن به درازای ۸۹ سانتیمتر برای نرها و ۱۰۶ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Michaels Bubbles
نام: مارماهی رنگین دمباریک Narrowtail moray
نام علمی: Gymnothorax angusticauda
پایندگی: گونهی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۱۵ متری آبهای گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام (دریای سرخ و و پیرامون جزیرهی تایوان و کشورهای فیلیپین و پاپوآ گینهی نو در جنوب شرقی قارهی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۵۷/۵ سانتیمتر
نگاره: Mai_Lazarus
نام: مارماهی رنگین لرد هاوو Lord Howe moray
نام علمی: Gymnothorax annasona
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای معتدل جنوب غربی اقیانوس آرام (کرانههای جزیرههای لرد هاوو و نورفک وابسته به کشور استرالیا در قارهی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۵۵/۳ سانتیمتر
نگاره: Roxanne Lazarus
نام: مارماهی رنگین حلقهدار Ringed moray
نام علمی: Gymnothorax annulatus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۸۱ متری آبهای گرمسیری غرب اقیانوس آرام (شاخاب تایلند و کرانههای کشور فیلیپین در جنوب شرقی قارهی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۵۰/۱ سانتیمتر برای نرها و ۴۴/۲ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Dedrick T. W. Yoon
نام: مارماهی رنگین نقشدار Y-patterned moray
نام علمی: Gymnothorax berndti
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۳۰ تا ۳۰۳ متری آبهای ژرف غرب اقیانوس هند و اقیانوس آرام (غرب اقیانوس هند: کرانههای کشور جزیرهای مالدیو در جنوب قارهی آسیا و کشور جزیرهای موریس در شرق قارهی آفریقا؛ اقیانوس آرام: از جزیرهی تایوان در شرق قارهی آسیا تا کشور نیوزیلند در قارهی اقیانوسیه؛ بهسوی شرق تا گروهجزیرهی هاوایی)
اندازه: بدن به درازای ۱۰۰ سانتیمتر
نگاره: Craigrj
نام: مارماهی رنگین سبز پانامیک Panamic green moray
نام علمی: Gymnothorax castaneus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۳ تا ۳۶ متری آبهای گرمسیری شرق اقیانوس آرام، میان مدارهای ۳۲ درجهی شمالی تا ۲ درجهی شمالی از عرض جغرافیایی (از شاخاب کالیفرنیا در غرب آمریکای شمالی تا کشور اکوادور در غرب آمریکای جنوبی، دربرگیرندهی گروهجزیرهی گالاپاگوس وابسته به کشور اکوادور)
اندازه: بدن به درازای ۱۵۰ سانتیمتر
نگاره: Luis Perez Berrocal
نام: مارماهی رنگین لبخال Lipspot moray
نام علمی: Gymnothorax chilospilus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۴۵ (بیشتر ؟ تا ۵) متری آبهای گرمسیری اقیانوسهای هند و آرام (از کشور آفریقای جنوبی و کشور عمان تا گروهجزیرهی هاوایی و گروهجزیرهی انجمن وابسته به پلینزی فرانسه (از سرزمینهای فرادریایی فرانسه) در قارهی اقیانوسیه؛ شمال تا جزیرههای ریوکیو و گروهجزیرهی بونین وابسته به کشور ژاپن در شرق قارهی آسیا و جنوب تا شمال کشور استرالیا و گروهجزیرهی کالدونیای نو (از سرزمینهای فرادریایی فرانسه) در قارهی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۵۰/۵ سانتیمتر
نگاره: Ian Shaw
نام: مارماهی رنگین گلی نواری Banded mud moray
نام علمی: Gymnothorax chlamydatus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۵ تا ۳۰ متری آبهای نیمهگرمسیری غرب اقیانوس آرام (کرانههای جزیرههای ریوکیوی کشور ژاپن، جزیرهی تایوان و کشورهای اندونزی و فیلیپین در شرق و جنوب شرقی قارهی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۶۰ سانتیمتر
نگاره: Hal Beral
گونههای خانوادهی رنگینمارماهیان (بخش نخست) - (بخش دوم) - (بخش سوم)
بنمایگان: wikipedia - fishbase
گردآوری: فرتورچین