خانواده‌ی گرچاک‌ماهیان یا کپورماهیان بی‌لب Acheilognathidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی کپورماهی‌سانیان، از راسته‌ی کپورماهی‌سانان و از رده‌ی پرتوبالگان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۷۸ گونه است که در ۷ سرده دسته‌بندی شده‌اند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان گرچاک‌های چینی غول‌پیکر، اروپایی، آمور و گلگون را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی گرچاک‌ماهیان در زیستگاه‌های آب شیرین همچون رودها و دریاچه‌های قاره‌ی  آسیا (به‌جز آسیای مرکزی) و دو گونه در قاره‌ی اروپا زندگی می‌کنند، هرچند در میان آنان گونه‌های آب لب‌شور نیز یافت می‌شوند. این جانوران بدنی کشیده و پوشیده از پولک دارند. همچنین آنان سبیلک‌هایی در نزدیکی دهان‌شان دارند. اگرچه برخی بدون سبیلک هستند. این ماهیان می‌توانند با این سبیلک‌ها خوراک خود را در آب‌های تیره و کدر و همچنین در شن‌ها و ماسه‌ها پیدا کنند. گرچاک‌ماهیان دارای باله‌های پشتی و مخرجی بزرگ و باله‌ی دُمی دوشاخه هستند. در زمان زادآوری و تخم‌ریزی، در نوک پوزه‌ی نرها اندام‌های مرواریدمانندی رشد می‌کنند. ماده‌ها نیز تخم‌های خود را در صدف‌های دوکفه‌ای می‌گذارند. Acheilognathus hondae (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۴ سانتی‌متر و گرچاک چینی غول‌پیکر با درازای ۲۷/۵ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی گرچاک‌ماهیان به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۲۶ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.

سرده‌ی Acheilognathus

نام: گرچاک خاردار خانکا Khanka spiny bitterling
نام علمی: Acheilognathus chankaensis
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل رودها و جویبارهای کشورهای چین، کره‌ی شمالی، کره‌ی جنوبی و شرق روسیه در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۱۴/۴ سانتی‌متر
نگاره: Jue Ming

نام: گرچاک راه‌راه Striped bitterling
نام علمی: Acheilognathus cyanostigma
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل دریاچه‌های بیوا و یوگو در کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۶ سانتی‌متر
نگاره: Ffish.asia

نام: -
نام علمی: Acheilognathus imberbis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری رودها و جویبارهای استان‌های ژجیانگ، شان‌دونگ، هوبئی، هون‌آن، سی‌چوان، جیانگ‌سو و شانگهای کشور چین در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۸ سانتی‌متر
نگاره: Chekiangense Longpotamon

نام: گرچاک بدن‌ژرف Deepbody bitterling
نام علمی: Acheilognathus longipinnis
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل رودها و جویبارهای مرکز و جنوب کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۸ سانتی‌متر
نگاره: Ffish.asia

نام: گرچاک چینی غول‌پیکر Giant chinese bitterling
نام علمی: Acheilognathus macropterus
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری رودهای کشور چین و شمال کشور ویتنام در شرق قاره‌ی آسیا؛ گزارش شده از زهکشی‌های رود آمور در شرق کشور روسیه
اندازه: بدن به درازای ۲۷/۵ سانتی‌متر
نگاره: Chekiangense Longpotamon

نام: -
نام علمی: Acheilognathus meridianus
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری رودهای کشور چین و شمال کشور ویتنام در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۱۱/۹ سانتی‌متر
نگاره: Heiko Bleher

نام: گرچاک پنگوئن Penguin bitterling
نام علمی: Acheilognathus nguyenvanhaoi
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودهای کشور ویتنام در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: -
نگاره: Flow.Hillstreams

نام: گرچاک تخت Flat bitterling
نام علمی: Acheilognathus rhombeus
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل رودها و جویبارهای کشورهای ژاپن، کره‌ی شمالی و کره‌ی جنوبی در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۱۳/۵ سانتی‌متر
نگاره: Jeon, Hyung-Bae

نام: گرچاک تابیرا Tabira bitterling
نام علمی: Acheilognathus tabira
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل رودها، جویبارها، دریاچه‌ها و آبگیرهای کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۷/۹ سانتی‌متر
نگاره: Ffish.asia

نام: -
نام علمی: Acheilognathus tonkinensis
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودهای شمال کشور ویتنام، لائوس و جنوب چین در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۱۲/۲ سانتی‌متر
نگاره: Zierfische.de

نام: -
نام علمی: Acheilognathus yamatsutae
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل رودها و جویبارهای کشور کره‌ی جنوبی در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۱۶ سانتی‌متر
نگاره: Chae, Byung-Soo

سرده‌ی Paratanakia

نام: -
نام علمی: Paratanakia chii
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری رودها و جویبارهای کشور چین و جزیره‌ی تایوان در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۵/۶ سانتی‌متر
نگاره: Zinogre

نام: گرچاک تایوان Taiwan bitterling
نام علمی: Paratanakia himantegus
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری رودها و جویبارهای جزیره‌ی تایوان در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۸ سانتی‌متر
نگاره: Joel Sartore

سرده‌ی Pseudorhodeus

نام: گرچاک توکیو Tokyo bitterling
نام علمی: Pseudorhodeus tanago
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل جویبارهای دشت کانتو در جزیره‌ی هونشو کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۵ سانتی‌متر
نگاره: 更井 順則

سرده‌ی Rhodeus

نام: -
نام علمی: Rhodeus albomarginatus
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل جویبارهای شاخه‌ای از رود یانگ‌تسه در کشور چین در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۵/۸ سانتی‌متر برای نرها و ۴/۷ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Zinogre

نام: گرچاک اروپایی (ماهی مخرج‌لوله‌ای) European bitterling
نام علمی: Rhodeus amarus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل آبگیرها و کانال‌های حوضه‌ی رود رون در کشور فرانسه تا رود نوا در شمال غربی کشور روسیه در قاره‌ی اروپا، میان مدارهای ۶۰ درجه‌ی شمالی تا ۴۰ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۱۱/۲ سانتی‌متر
نگاره: A. Hartl

نام: -
نام علمی: Rhodeus fangi
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری جویبارهای حوضه‌ی رودهای مروارید و یانگ‌تسه در کشور چین در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۶/۵ سانتی‌متر
نگاره: Zinogre

نام: -
نام علمی: Rhodeus nigrodorsalis
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارها و رودهای کشور چین در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۴/۷ سانتی‌متر
نگاره: Zierfische.de

نام: -
نام علمی: Rhodeus notatus
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل جویبارها و رودهای کشور چین در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۴/۹ سانتی‌متر
نگاره: Jeon, Hyung-Bae

نام: گرچاک گلگون (گرچاک رزی) Rosy bitterling
نام علمی: Rhodeus ocellatus
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری آبگیرها و مرداب‌های دشت‌ها و کانال‌های آبیاری نزدیک آن‌ها در حوضه‌ی رود آمور تا حوضه‌ی رود مروارید در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۹/۲ سانتی‌متر
نگاره: Peter Maguire

نام: گرچاک آمور Amur bitterling
نام علمی: Rhodeus sericeus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل آبگیرها، دریاچه‌ها، مرداب‌ها و استخرهای حوضه‌ی رود آمور و جزیره‌ی ساخالین وابسته به کشور روسیه در شرق قاره‌ی آسیا، میان مدارهای ۶۰ درجه‌ی شمالی تا ۳۵ درجه‌ی شمالی و ۵ درجه‌ی غربی تا ۱۴۵ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۱۱ سانتی‌متر
نگاره: Viridiflavus

نام: -
نام علمی: Rhodeus shitaiensis
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری رود کیوپو از زهکشی‌های رود یانگ‌تسه در استان آن‌هوی کشور چین در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۶/۲ سانتی‌متر
نگاره: Adokan

نام: -
نام علمی: Rhodeus sinensis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری رودهای کشور چین در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۱۰/۸ سانتی‌متر
نگاره: Zinogre

نام: گرچاک گلگون ژاپنی (گرچاک رزی ژاپنی) Japanese rosy bitterling
نام علمی: Rhodeus smithii
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل رودهای کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۶/۵ سانتی‌متر
نگاره: KENPEI

سرده‌ی Sinorhodeus

نام: گرچاک آتشفشانی Volcano bitterling
نام علمی: Sinorhodeus microlepis
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری حوضه‌ی رود یانگ‌تسه در شهر چونگ‌چینگ در کشور چین در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۵/۸ سانتی‌متر برای نرها و ۴/۷ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Klaus Rudloff

سرده‌ی Tanakia

نام: -
نام علمی: Tanakia latimarginata
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری حوضه‌ی رود ناکدونگ در کشور کره‌ی جنوبی در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۷/۵ سانتی‌متر برای نرها و ۶/۴ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Hyung-Bae Jeon

بن‌مایگان: wikipedia - fishbase
گردآوری: فرتورچین