خانواده‌ی گربه‌کوسگان Scyliorhinidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی گربه‌کوسه‌سانیان، از راسته‌ی درنده‌کوسه‌سانان یا زمین‌کوسه‌سانان و از رده‌ی غضروف‌ماهیان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۳۹ گونه است که در ۴ سرده دسته‌بندی شده‌اند. تاکنون ۳۵ گونه از خانواده‌ی گربه‌کوسگان نابود شده و از میان رفته‌اند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان کوسه‌ی بادکنکی و گربه‌کوسه‌ی پلنگی را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی گربه‌کوسگان در آب‌های گرمسیری و معتدل اقیانوس‌های هند، اطلس و آرام زندگی می‌کنند. زیستگاه آنان آب‌های کم‌ژرف و ژرف فلات‌های قاره‌ای و جزیره‌ای میان ۰ تا ۲۲۰۰ متر است.
این جانوران بدنی کشیده، دوکی‌مانند، استوانه‌ای و پوشیده از پولک دارند. همچنین آنان دهانی زیرین و دندان‌هایی کوچک دارند. هر آرواره‌ی آنان دربرگیرنده‌ی ۴۰ تا ۱۱۱ ردیف دندان است. چشمان کشیده و گربه‌مانند این کوسه‌ها دارای پوسته‌ی پلکی یا پلک سوم هستند. پلک سوم شفاف یا نیمه‌شفاف است و می‌تواند از گوشه‌ی چشم تا سراسر چشم گسترش یابد. همچنین پلک سوم توانایی باز و بسته شدن دارد و در کنار نگهداری از چشم، آن را نمناک می‌کند. گربه‌کوسگان دو باله‌ی پشتی کوچک و بدون خار و یک باله‌ی مخرجی دارند. همچنین آنان باله‌ی دُمی دگرباله‌ای یا هتروسرکال (ناهمسان) دارند. گونه‌های این خانواده روزنک یا اسپیراکل‌های کم‌وبیش بزرگ و ۵ شکاف آبششی دارند که واپسین شکاف در پایه‌ی باله‌ی سینه‌ای باز می‌شود.
گونه‌های خانواده‌ی گربه‌کوسگان، دریازی، شب‌زی و کف‌زی هستند و خوراک آنان ماهیان کوچک و بی‌مهرگان کف‌زی‌ست. بیشتر گونه‌های این خانواده با نام گربه‌کوسه شناخته می‌شوند و تخم‌گذار هستند. ولی شمار اندکی نیز سگ‌ماهی نامیده می‌شوند و تخم‌گذار زنده‌زا هستند. گربه‌کوسه‌ی کومور Scyliorhinus comoroensis (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۱۸/۴ سانتی‌متر و سگ‌ماهی خال‌بزرگ با درازای ۱۷۰ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی گربه‌کوسگان به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۹ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.

سرده‌ی کوسه‌های بادکنکی Cephaloscyllium

نام: کوسه‌ی تخته‌شطرنجی Draughtsboard shark
نام علمی: Cephaloscyllium isabellum
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۵ تا ۶۹۰ متری آب‌های نیمه‌گرمسیری جنوب غربی اقیانوس آرام، میان مدارهای ۳۳ درجه‌ی جنوبی تا ۵۳ درجه‌ی جنوبی و ۱۶۵ درجه‌ی شرقی تا ۱۷۴ درجه‌ی غربی از عرض جغرافیایی (کرانه‌های کشور نیوزیلند در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۱۰۰ سانتی‌متر
نگاره: Lukas Phan-huy

نام: کوسه‌ی بادکنکی استرالیایی Australian swellshark
نام علمی: Cephaloscyllium laticeps
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۲۲۰ متری آب‌های معتدل شرق اقیانوس هند، میان مدارهای ۳۲ درجه‌ی جنوبی تا ۴۴ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی (از ایالت استرالیای غربی تا ایالت نیو ساوت ولز در جنوب کشور استرالیا در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۱۵۰ سانتی‌متر
نگاره: John Turnbull

نام: کوسه‌ی بادکنکی لکه‌ای (کوسه‌ی بادکنکی ژاپنی) Blotchy swellshark
نام علمی: Cephaloscyllium umbratile
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۲۰ تا ۵۰۰ متری آب‌های نیمه‌گرمسیری شمال غربی اقیانوس آرام (دریای ژاپن و دریای چین شرقی در کرانه‌های کشورهای ژاپن، کره‌ی شمالی، کره‌ی جنوبی و چین و جزیره‌ی تایوان در شرق قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۱۲۰ سانتی‌متر برای نرها و ۱۱۰ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Andy Murch

نام: کوسه‌ی بادکنکی Swellshark
نام علمی: Cephaloscyllium ventriosum
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۵ تا ۴۵۷ (بیشتر ۵ تا ۳۷) متری آب‌های نیمه‌گرمسیری شرق اقیانوس آرام، میان مدارهای ۴۰ درجه‌ی شمالی تا ۳۷ درجه‌ی جنوبی و ۱۲۶ درجه‌ی غربی تا ۷۱ درجه‌ی غربی از عرض جغرافیایی (از مرکز ایالت کالیفرنیای کشور آمریکا تا شاخاب کالیفرنیا و جنوب کشور مکزیک در غرب آمریای شمالی؛ همچنین کرانه‌های مرکزی کشور شیلی در غرب آمریکای جنوبی)
اندازه: بدن به درازای ۱۱۰ سانتی‌متر
نگاره: Andy Murch

سرده‌ی گربه‌کوسه‌های راه‌راه Poroderma

نام: گربه‌کوسه‌ی راه‌راه (کوسه‌ی پیژامه‌ای) Striped catshark
نام علمی: Poroderma africanum
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۱۰۰ متری آب‌های نیمه‌گرمسیری جنوب شرقی اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۲۸ درجه‌ی جنوبی تا ۳۶ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی (کرانه‌های کشور آفریقای جنوبی در جنوب قاره‌ی آفریقا)
اندازه: بدن به درازای ۱۰۱ سانتی‌متر برای نرها و ۹۳ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Andy Murch

نام: گربه‌کوسه‌ی پلنگی Leopard catshark
نام علمی: Poroderma pantherinum
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۲۵۶ متری آب‌های نیمه‌گرمسیری جنوب شرقی اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۲۸ درجه‌ی جنوبی تا ۳۶ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی (کرانه‌های کشور آفریقای جنوبی در جنوب قاره‌ی آفریقا)
اندازه: بدن به درازای ۸۴ سانتی‌متر برای نرها و ۷۳ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Andy Murch

سرده‌ی سوهان‌پوست‌ها Scyliorhinus

نام: گربه‌کوسه‌ی خال‌کوچک Small-spotted catshark
نام علمی: Scyliorhinus canicula
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱۰ تا ۷۸۰ (بیشتر ۸۰ تا ۱۰۰) متری آب‌های نیمه‌گرمسیری شمال شرقی اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۶۳ درجه‌ی شمالی تا ۳ درجه‌ی شمالی و ۳۲ درجه‌ی غربی تا ۳۷ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (دریای شمال (کرانه‌های غربی کشور سوئد تا شهر کپنهاگ کشور دانمارک)؛ شمال شرقی اقیانوس اطلس (کرانه‌های کشورهای ایرلند، بریتانیا، فرانسه و پرتغال و همچنین نزدیک تنگه‌ی جبل الطارق و شمال کشور موریتانی در شمال غربی قاره‌ی آفریقا)؛ دریای مدیترانه (کرانه‌های کشورهای اسپانیا، فرانسه، ایتالیا، تونس، الجزایر و مراکش)؛ دریای نروژ)
اندازه: وزن ۳/۷ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۰۰ سانتی‌متر
نگاره: Jim Greenfield

نام: گربه‌کوسه‌ی زنجیری (سگ‌ماهی زنجیری) Chain catshark
نام علمی: Scyliorhinus retifer
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۳۶ تا ۷۵۰ متری آب‌های نیمه‌گرمسیری غرب اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۴۵ درجه‌ی شمالی تا ۱۵ درجه‌ی شمالی و ۹۹ درجه‌ی غربی تا ۶۴ درجه‌ی غربی از عرض جغرافیایی (از جنوب ایالت نیوانگلند تا ایالت فلوریدای کشور آمریکا در شرق آمریکای شمالی و از شمال شاخاب مکزیک تا کشور نیکاراگوئه در آمریکای مرکزی)
اندازه: بدن به درازای ۴۸ سانتی‌متر برای نرها و ۴۷ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Andy Murch

نام: سگ‌ماهی خال‌بزرگ Large-spotted dogfish
نام علمی: Scyliorhinus stellaris
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۴۰۰ (بیشتر ۲۰ تا ۶۳) متری آب‌های نیمه‌گرمسیری شمال شرقی اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۶۳ درجه‌ی شمالی تا ۱۲ درجه‌ی شمالی و ۱۹ درجه‌ی غربی تا ۳۷ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (کرانه‌های جنوبی منطقه‌ی اسکاندیناوی تا دریای مدیترانه در غرب قاره‌ی اروپا و کرانه‌های کشورهای مراکش و موریتانی تا کشور سنگال در شمال غربی قاره‌ی آفریقا)
اندازه: بدن به درازای ۱۷۰ سانتی‌متر
نگاره: Pfuetzi

بن‌مایگان: wikipedia - animaldiversity - fishbase
گردآوری: فرتورچین