خانوادهی گربهزبادان Viverridae، خانوادهای از زیرراستهی گربهسانیان، از راستهی گوشتخوارسانان و از ردهی پستانداران هستند. این خانواده دربرگیرندهی ۳۶ گونه است که در ۱۴ سرده دستهبندی شدهاند. تاکنون ۱۶ گونه از خانوادهی گربهزبادان نابود شده و از میان رفتهاند. گربهزبادان خانوادهای از پستانداران هستند که دربرگیرندهی زبادها و مشکینگربهها میشوند. از برجستهترین گونههای این خانواده میتوان زباد آفریقایی، زباد نخلی آسیایی، خرسگربه و مشکینگربهی معمولی را نام برد. گونههای خانوادهی گربهزبادان در قارهی آفریقا، جنوب و جنوب شرقی آسیا و جنوب اروپا زندگی میکنند.
این جانوران خزی پُرپشت، پاهایی کموبیش کوتاه، دُمی بلند، سری کوچک، گوشهایی کوتاه و پوزهای دراز و نوکتیز دارند. گونههای خانوادهی گربهزبادان بهجز خرسگربه پنجهرو هستند و بر روی انگشتان پا راه میروند. آنان دارای ۵ انگشت در دستها و ۴ انگشت در پاهایشان هستند و هر یک از انگشتها پنجههایی تیز و نیمهجمعشونده دارند. بیشتر آنان درختنوردانی نیرومند و دارای حس بویایی، شنوایی و بینایی خوبی هستند. گربههای زباد مُشکی روغنی و خوشبو از غدههای نشیمنگاه خود تراوش میکنند که زَبّاد نام دارد. آنان قلمرو خود را با این مُشک نشانهگذاری و مرزبندی میکنند. مُشکینگربهی هاوسا با وزن ۱/۳ تا ۱/۵ کیلوگرم و درازای ۳۸ تا ۴۵ سانتیمتر و خرسگربه با وزن ۹ تا ۲۰ کیلوگرم و درازای ۷۱ تا ۸۴ سانتیمتر، کوچکترین و بزرگترین گونههای خانوادهی گربهزَبّادان بهشمار میروند. در این نوشته با ۱۶ گونهی این خانواده آشنا میشویم.
زیرخانوادهی گربهزَبّادیان Viverrinae
سردهی زَبّادگونها Viverra
نام: زباد بزرگ هندی Large Indian civet
نام علمی: Viverra zibetha
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای دارای پوشش گیاهی مانگرو نیمهگرمسیری یا گرمسیری بالاتر از تراز کشندی، جنگلهای باتلاقی نیمهگرمسیری یا گرمسیری، درختچهزارهای خشک و نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، درختچهزارهای بلندیهای نیمهگرمسیری یا گرمسیری، کلانکشتزارها، باغهای روستایی و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری شمال و شمال شرقی کشور هند و جنوب کشور چین و کشورهای نپال، بوتان، بنگلادش، میانمار، تایلند، کامبوج، لائوس، ویتنام، سنگاپور و مالزی در شبهجزیرهی مالزی در جنوب و جنوب شرقی قارهی آسیا
اندازه: وزن ۳/۴ تا ۹/۲ کیلوگرم، سر و بدن به درازای ۵۰ تا ۹۵ سانتیمتر، دُم به درازای ۳۸ تا ۵۹ سانتیمتر
نگاره: Buripornchaiprasit
نام: زباد مالایی Malayan civet
نام علمی: Viverra tangalunga
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای باتلاقی نیمهگرمسیری یا گرمسیری، درختچهزارهای نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، کلانکشتزارها و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری کشورهای اندونزی، مالزی، برونئی، فیلیپین و سنگاپور در جنوب شرقی قارهی آسیا
اندازه: وزن ۵ تا ۱۱ کیلوگرم، سر و بدن به درازای ۵۸ تا ۹۵ سانتیمتر، دُم به درازای ۳۰ تا ۴۸ سانتیمتر
نگاره: Klaus Rudloff
سردهی زَبّادکها Viverricula
نام: زباد کوچک هندی Small Indian civet
نام علمی: Viverricula indica
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای دارای پوشش گیاهی مانگرو نیمهگرمسیری یا گرمسیری بالاتر از تراز کشندی، جنگلهای باتلاقی نیمهگرمسیری یا گرمسیری، گرمدشتهای خشک، درختچهزارهای خشک و نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، درختچهزارهای بلندیهای نیمهگرمسیری یا گرمسیری، سبزهزارهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، سبزهزارهای تندابی یا نمناک موسمی نیمهگرمسیری یا گرمسیری، سبزهزارهای بلندیهای نیمهگرمسیری یا گرمسیری، خلاشها، مردابها، باتلاقها، پودابها و پودهزارها، زمینهای کشتپذیر، چراگاهها، کلانکشتزارها و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری کشورهای پاکستان، هند، سریلانکا، نپال، بوتان، بنگلادش، جنوب و مرکز چین، میانمار، تایلند، لائوس، کامبوج، ویتنام، مالزی در شبهجزیرهی مالزی، جزیرههای جاوه و بالی اندونزی و جزیرهی تایوان در جنوب و جنوب شرقی قارهی آسیا (زباد کوچک هندی به کشورهای جزیرهای ماداگاسکار و کومور و گروهجزیرهی زنگبار وابسته به کشور تانزانیا در شرق قارهی آفریقا نیز برده شده و جانور بومی این سرزمینها بهشمار نمیرود.)
اندازه: وزن ۲ تا ۴ کیلوگرم، سر و بدن به درازای ۵۳ تا ۵۸ سانتیمتر، دُم به درازای ۳۸ تا ۴۳ سانتیمتر
نگاره: Tontan Travel
سردهی زَبّادهای آفریقایی Civettictis
نام: زباد آفریقایی African civet
نام علمی: Civettictis civetta
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای باتلاقی نیمهگرمسیری یا گرمسیری، گرمدشتهای خشک و نمناک، درختچهزارهای خشک و نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، رودها و جویبارهای همیشگی (دربرگیرندهی آبشارها)، تالابهای بیشتر درختچهای، زمینهای کشتپذیر، کلانکشتزارها، باغهای روستایی و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری زیر صحرای بزرگ آفریقا
اندازه: وزن ۷ تا ۲۰ کیلوگرم، سر و بدن به درازای ۶۷ تا ۸۴ سانتیمتر، دُم به درازای ۳۴ تا ۴۷ سانتیمتر، بلندای بدن تا شانهها ۴۰ سانتیمتر
نگاره: Mike Soroczynski
(آشنایی بیشتر با زباد آفریقایی)
زیرخانوادهی نخلینواریان Hemigalinae
سردهی زَبّادهای نخلی نواری Hemigalus
نام: زباد نخلی نواری Banded palm civet
نام علمی: Hemigalus derbyanus
پایندگی: گونهی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای باتلاقی نیمهگرمسیری یا گرمسیری، کلانکشتزارها و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری کشورهای میانمار، تایلند، برونئی، مالزی و اندونزی در جنوب شرقی قارهی آسیا
اندازه: وزن ۱/۷ تا ۳ کیلوگرم، سر و بدن به درازای ۴۱ تا ۶۲ سانتیمتر، دُم به درازای ۲۵ تا ۳۸ سانتیمتر
نگاره: Greg Hume
سردهی زَبّادهای نخلی هوز Diplogale
نام: زباد نخلی هوز Hose's palm civet
نام علمی: Diplogale hosei
پایندگی: گونهی آسیبپذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری کشورهای برونئی، مالزی و اندونزی در جزیرهی بورنئو در جنوب شرقی قارهی آسیا
اندازه: وزن ۱/۴ تا ۱/۵ کیلوگرم، سر و بدن به درازای ۴۷ تا ۵۴ سانتیمتر، دُم به درازای ۳۰ تا ۳۵ سانتیمتر
نگاره: Chien Lee
سردهی زَبّادهای نخلی آستون Chrotogale
نام: زباد نخلی آستون Owston's palm civet
نام علمی: Chrotogale owstoni
پایندگی: گونهی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، درختچهزارهای نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری شمال کشور ویتنام، شرق لائوس و بخشهای کوچکی از جنوب چین در جنوب شرقی قارهی آسیا
اندازه: وزن ۲ تا ۳ کیلوگرم، سر و بدن به درازای ۵۷ سانتیمتر، دُم به درازای ۴۳ سانتیمتر
نگاره: Chien Lee
زیرخانوادهی ناسازنمائیان Paradoxurinae
سردهی ناسازنماها Paradoxurus
نام: زباد نخلی آسیایی Asian palm civet
نام علمی: Paradoxurus hermaphroditus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای دارای پوشش گیاهی مانگرو نیمهگرمسیری یا گرمسیری بالاتر از تراز کشندی، جنگلهای باتلاقی نیمهگرمسیری یا گرمسیری، درختچهزارهای خشک و نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، درختچهزارهای بلندیهای نیمهگرمسیری یا گرمسیری، سبزهزارهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، سبزهزارهای تندابی یا نمناک موسمی نیمهگرمسیری یا گرمسیری، سبزهزارهای بلندیهای نیمهگرمسیری یا گرمسیری، زمینهای کشتپذیر، چراگاهها، کلانکشتزارها، باغهای روستایی، منطقههای شهری و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری کشورهای افغانستان، پاکستان، هند، سریلانکا، نپال، بوتان، بنگلادش، جنوب چین، میانمار، تایلند، لائوس، کامبوج، ویتنام، فیلیپین، سنگاپور، برونئی، مالزی و اندونزی در جنوب و جنوب شرقی قارهی آسیا
اندازه: وزن ۲ تا ۵ کیلوگرم، سر و بدن به درازای ۵۳ سانتیمتر، دُم به درازای ۴۸ سانتیمتر
نگاره: Fryap.wordpress
(آشنایی بیشتر با زباد نخلی آسیایی)
نام: زباد نخلی طلایی Golden palm civet
نام علمی: Paradoxurus zeylonensis
پایندگی: گونهی آسیبپذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، درختچهزارهای نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، کلانکشتزارها، باغهای روستایی و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری کشور جزیرهای سریلانکا در جنوب قارهی آسیا
اندازه: وزن ۱/۴ تا ۳/۲ کیلوگرم، سر و بدن به درازای ۵۰ سانتیمتر، دُم به درازای ۴۰ سانتیمتر
نگاره: Anjitha Senarath
سردهی خرسگربهها Arctictis
نام: خرسگربه Bearcat
نام علمی: Arctictis binturong
پایندگی: گونهی آسیبپذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای باتلاقی نیمهگرمسیری یا گرمسیری و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری شمال شرقی کشور هند و جنوب چین و کشورهای نپال، بوتان، بنگلادش، کامبوج، لائوس، میانمار، تایلند، ویتنام، فیلیپین، برونئی، مالزی و اندونزی در جنوب شرقی قارهی آسیا
اندازه: وزن ۹ تا ۲۰ کیلوگرم، سر و بدن به درازای ۷۱ تا ۸۴ سانتیمتر، دُم به درازای ۶۶ تا ۶۹ سانتیمتر (مادهها ۲۰ درصد بزرگترند.)
نگاره: Zoo-olomouc
(آشنایی بیشتر با خرسگربه)
سردهی زَبّادهای نخلی نقابدار Paguma
نام: زباد نخلی نقابدار Masked palm civet
نام علمی: Paguma larvata
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای معتدل، جنگلهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای باتلاقی نیمهگرمسیری یا گرمسیری، درختچهزارهای معتدل، درختچهزارهای نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، درختچهزارهای بلندیهای نیمهگرمسیری یا گرمسیری، زمینهای کشتپذیر، چراگاهها، کلانکشتزارها، باغهای روستایی و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری شمال کشور پاکستان، شمال و شمال شرقی هند، جنوب و شرق چین و کشورهای نپال، بوتان، بنگلادش، کامبوج، لائوس، میانمار، تایلند، ویتنام، برونئی، مالزی و اندونزی، جزیرهی تایوان و گروهجزیرهی آندامان وابسته به کشور هند در جنوب و جنوب شرقی قارهی آسیا
اندازه: وزن ۳/۶ تا ۶ کیلوگرم، سر و بدن به درازای ۵۱ تا ۷۶ سانتیمتر، دُم به درازای ۵۱ تا ۶۳ سانتیمتر
نگاره: Tremarctos
سردهی زَبّادهای نخلی دندانکوچک Arctogalidia
نام: زباد نخلی دندانکوچک Small-toothed palm civet
نام علمی: Arctogalidia trivirgata
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری و کلانکشتزارهای شمال شرقی کشور هند و کشورهای میانمار، کامبوج، تایلند، ویتنام، لائوس، سنگاپور، برونئی، مالزی و اندونزی در جنوب شرقی قارهی آسیا
اندازه: وزن ۲ تا ۲/۵ کیلوگرم، سر و بدن به درازای ۴۴ تا ۶۰ سانتیمتر، دُم به درازای ۴۸ تا ۶۶ سانتیمتر
نگاره: Gomen S
زیرخانوادهی مُشکینگربهایان Genettinae
سردهی مُشکینگربهها Genetta
نام: مشکینگربهی معمولی Common genet
نام علمی: Genetta genetta
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای معتدل، جنگلهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای دشت نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، گرمدشتهای خشک و نمناک، درختچهزارهای معتدل، درختچهزارهای خشک و نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، درختچهزارهای دارای پوشش گیاهی بوتهای مدیترانهای، منطقههای صخرهای (پرتگاههای درونبومی و قلههای کوهستانی)، کلانکشتزارها و باغهای روستایی کشورهای الجزایر، آنگولا، بنین، بوتسوانا، بورکینافاسو، کامرون، جمهوری آفریقای مرکزی، چاد، ساحل عاج، جیبوتی، مصر، اریتره، اتیوپی، گامبیا، غنا، گینه، کنیا، لسوتو، لیبی، مالی، موریتانی، مراکش، موزامبیک، نامیبیا، نیجر، نیجریه، سنگال، سومالی، آفریقای جنوبی، سودان، تانزانیا، توگو، تونس، اوگاندا، زامبیا و زیمبابوه در قارهی آفریقا و جنوب غربی عربستان، غرب عمان و غرب یمن در شبهجزیرهی عربستان (مشکینگربهی معمولی به کشورهای پرتغال، اسپانیا، فرانسه و آندورا در جنوب غربی قارهی اروپا نیز برده شده و جانور بومی این سرزمینها بهشمار نمیرود.)
اندازه: وزن ۲ کیلوگرم، سر و بدن به درازای ۴۳ تا ۵۵ سانتیمتر، دُم به درازای ۳۳ تا ۵۲ سانتیمتر
نگاره: Nuno.xavier@moreira
(آشنایی بیشتر با مشکینگربهی معمولی)
نام: مشکینگربهی دماغه Cape genet
نام علمی: Genetta tigrina
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای دشت نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، درختچهزارهای خشک و نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، درختچهزارهای دارای پوشش گیاهی بوتهای مدیترانهای، سبزهزارهای تندابی یا نمناک موسمی نیمهگرمسیری یا گرمسیری، کلانکشتزارها و منطقههای شهری کشور لسوتو و استانهای کیپ غربی، کیپ شرقی و کوازولو-ناتال در جنوب کشور آفریقای جنوبی در جنوب قارهی آفریقا
اندازه: وزن ۱/۶ تا ۲/۱ کیلوگرم برای نرها و ۱/۳ تا ۱/۸ کیلوگرم برای مادهها، سر و بدن به درازای ۴۶ تا ۵۸ سانتیمتر برای نرها و ۴۲ تا ۵۶ سانتیمتر برای مادهها، دُم به درازای ۳۹ تا ۴۵ سانتیمتر برای نرها و ۳۸ تا ۴۳ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Bernard DUPONT
نام: مشکینگربهی خالزنگاری Rusty-spotted genet
نام علمی: Genetta maculata
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای باتلاقی نیمهگرمسیری یا گرمسیری، گرمدشتهای خشک و نمناک، درختچهزارهای خشک و نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، درختچهزارهای بلندیهای نیمهگرمسیری یا گرمسیری، کلانکشتزارها، باغهای روستایی و منطقههای شهری زیر صحرای بزرگ آفریقا
اندازه: وزن ۱/۳ تا ۳ کیلوگرم، سر و بدن به درازای ۴۲ تا ۵۲ سانتیمتر، دُم به درازای ۴۰ تا ۵۳ سانتیمتر
نگاره: Jaffles
نام: مشکینگربهی هاوسا Hausa genet
نام علمی: Genetta thierryi
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، گرمدشتهای خشک و نمناک و درختچهزارهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری کشورهای بنین، بورکینافاسو، کامرون، ساحل عاج، گامبیا، غنا، گینهی بیسائو، مالی، نیجر، نیجریه، سنگال، سیرالئون و توگو در غرب قارهی آفریقا
اندازه: وزن ۱/۳ تا ۱/۵ کیلوگرم، سر و بدن به درازای ۳۸ تا ۴۵ سانتیمتر، دُم به درازای ۳۰ تا ۴۷ سانتیمتر
نگاره: Klaus Rudloff
بنمایگان: wikipedia - animaldiversity
گردآوری: فرتورچین