گونه‌های خانواده‌ی خوش‌پلکان یا گکویان پلنگی یا گکویان خال‌پلنگی Eublepharidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی مارمولک‌سانیان، از راسته‌ی پولک‌داران و از رده‌ی خزندگان هستند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان گکوهای پلنگی، نواری، خوش‌پلک و دم‌گوشتی را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی خوش‌پلکان در قاره‌ی آسیا، آفریقا و آمریکای شمالی زندگی می‌کنند. این جانوران بدنی باریک و پوشیده از پولک، دُمی دراز و پاهایی کوتاه با انگشتانی پنجه‌دار دارند. انگشتان گونه‌های این خانواده به‌وارون دیگر گکوها پد چسبناک ندارند. همچنین چشمان این مارمولک‌ها نیز به‌وارون دیگر گکوها دارای پلک است. از همین روی به آنان خوش‌پلک گفته می‌شود. گونه‌های خانواده‌ی خوش‌پلکان رفتار دفاعی خودوابُری دارند. آنان برای فرار از چنگ شکارگران و گیج کردن آنان، دُم خود را وابریده و می‌اندازند. گکوها می‌توانند دُم جدا شده‌ی خود را دوباره بازسازی کنند. گکوی نواری تگزاس با درازای ۱۰ تا ۱۲ سانتی‌متر و گکوی پلنگی با درازای ۲۸ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی خوش‌پلکان  به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۱۷ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.
چند نکته برای آشنایی بیشتر با مارمولک‌ها: بیشتر مارمولک‌ها دارای ۴ دست و پا هستند و با شیوه‌ی گام برداشتن، جابه‌جا می‌شوند. شمار اندکی از آنان مانند مارمولک‌های بی‌پا، دست و پا ندارند و همانند مارها هستند. برخی از مارمولک‌ها همچون مارمولک‌های پرنده دارای توانایی گونه‌ای پرواز به‌نام گلاید کردن یا سُر خوردن هستند. آنان در این روش می‌توانند تا ۶۰ متر پرواز کنند. برخی دیگر از مارمولک‌ها می‌توانند رو دو پای خود بایستند و بدوند. مارمولک‌های باسیلیسک نیز این توانایی را دارند که روی آب بدوند. بدن مارمولک‌ها پوشیده از پولک است. پولک‌ها از بخار شدن آب بدن جلوگیری می‌کنند و بدین‌گونه مارمولک می‌تواند در زیستگاه‌های خشک نیز زندگی کند. مارمولک‌ها جانورانی خونسرد بوده و نمی‌توانند دمای بدن خود را تنظیم کنند. آنان برای دریافت گرما به خورشید وابسته هستند. از همین روی جانورانی روزگرد هستند (به‌جز گکوها).
مارمولک‌ها دید پیشرفته‌ای دارند و می‌توانند رنگ‌ها را ببینند. برخی از آنان همچون ایگواناها دارای چشم سومی بر روی سر خود هستند. این اندام تنها عدسی و شبکیه داشته و توانایی تصویرسازی ندارد، ولی می‌تواند تاریکی یا روشنایی و حرکت جانوران شکارگر پیرامون مارمولک را شناسایی کند. مارمولک‌ها برای دفاع در برابر جانوران شکارگر، شیوه‌ها و ابزارهایی همچون زهر، خودوابُری و پوشیدگی یا هم‌رنگی با پیرامون خود را به‌کارگیری می‌کنند. خودوابُری یا بریدن اندام، رفتاری دفاعی است که در ایگواناها دیده می‌شود. مارمولک‌ها برای فرار از چنگ شکارگران و گیج کردن آنان، یک یا چند اندام بدن خود را وابریده و می‌اندازند. آنان می‌توانند اندام جدا شده‌ی خود را دوباره بازسازی کنند. بیشتر مارمولک‌ها تخم‌گذارند. نزدیک به ۲۰ درصد از آنان زنده‌زا هستند و شمار کمی می‌توانند بکرزایی کنند. بکرزایی گونه‌ای زادآوری است که در آن از تخمک بارور نشده، جانوری کامل زاده شود.

سرده‌ی Aeluroscalabotes

نام: گکوی گربه‌ای Cat gecko
نام علمی: Aeluroscalabotes felinus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های بارانی کشورهای اندونزی، مالزی، سنگاپور، کامبوج و تایلند در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۹/۴ سانتی‌متر، دُم به درازای ۶/۳ سانتی‌متر
نگاره: Matt Clancy

سرده‌ی گکوهای نواری Coleonyx

نام: گکوی نواری تگزاس Texas banded gecko
نام علمی: Coleonyx brevis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: منطقه‌های سنگی و نیمه‌خشک غرب ایالت تگزاس و جنوب شرقی ایالت نیومکزیکو در جنوب کشور آمریکا و ایالت‌های چی‌واوا، کواویلا، نوئوو لئون و دورانگو در شمال کشور مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۵/۶ سانتی‌متر برای نرها و ۵/۹ سانتی‌متر برای ماده‌ها، دُم کم‌وبیش همین اندازه (بدن به درازای ۱۰ تا ۱۲ سانتی‌متر)
نگاره: Jake Scott

نام: گکوی نواری یوکاتان Yucatan banded gecko
نام علمی: Coleonyx elegans
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌ها و منطقه‌های باز کشورهای بلیز و گواتمالا در آمریکای مرکزی و بخش‌هایی از کشور مکزیک در شبه‌جزیره‌ی یوکاتان در جنوب آمریکای شمالی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۵/۶ تا ۵/۹ سانتی‌متر، دُم کم‌وبیش همین اندازه 
نگاره: Fanny Tricone

نام: گکوی نواری آمریکای مرکزی Central American banded gecko
نام علمی: Coleonyx mitratus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: منطقه‌های سنگی کشورهای السالوادور، هندوراس، نیکاراگوئه، کاستاریکا و گواتمالا در آمریکای مرکزی
اندازه: بدن به درازای ۱۹ سانتی‌متر، دُم یک دوم درازای بدن
نگاره: Alex Vargas

نام: گکوی نواری سویتاک Switak's banded gecko
نام علمی: Coleonyx switaki
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: بیابان‌ها و منطقه‌های سنگی جنوب ایالت کالیفرنیا در جنوب غربی کشور آمریکا و ایالت‌های باخا کالیفرنیا و باخا کالیفرنیا سور در شمال غربی مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۵/۱ تا ۸/۶ سانتی‌متر، دُم کم‌وبیش همین اندازه
نگاره: Jeff Martineau

نام: گکوی نواری غربی Western banded gecko
نام علمی: Coleonyx variegatus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: بیابان‌ها و درخت‌زارهای ایالت‌های آریزونا، جنوب کالیفرنیا، جنوب غربی نیومکزیکو، نوادا و یوتا در جنوب غربی کشور آمریکا و شمال غربی ایالت باخا کالیفرنیا و سونورا در شمال غربی مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۵/۱ تا ۷/۶ سانتی‌متر، دُم کوتاه
نگاره: Rye Jones

سرده‌ی گکوهای خوش‌پلک Eublepharis

نام: گکوی دم‌کلفت ایرانی Iranian fat-tailed gecko
نام علمی: Eublepharis angramainyu
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: منطقه‌های نیمه‌بیابانی و سنگی جنوب غربی ایران، شمال و شرق عراق، غرب ترکیه و شرق سوریه در منطقه‌ی خاورمیانه
اندازه: بدن به درازای ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متر، دُم کوتاه
نگاره: Lubomír Klátil

نام: گکوی پلنگی Leopard gecko
نام علمی: Eublepharis macularius
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: بیابان‌ها و سبزه‌زارهای خشک سنگی کشورهای پاکستان، شرق افغانستان، شرق ایران، شمال غربی هند و غرب نپال در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: وزن ۶۰ تا ۸۰ گرم برای نرها و ۵۰ تا ۷۰ گرم برای ماده‌ها، بدن به درازای ۲۰ تا ۲۸ سانتی‌متر برای نرها و ۱۸ تا ۲۰ سانتی‌متر برای ماده‌ها، دُم کوتاه
نگاره: Rob Withey Photography
(آشنایی بیشتر با گکوی پلنگی)

سرده‌ی گکوهای پلنگی یا گکوهای زمینی Goniurosaurus

نام: گکوی پلنگی ویتنامی Vietnamese leopard gecko
نام علمی: Goniurosaurus araneus
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: منطقه‌های سنگی نمناک و غارهای استان کائو بانگ در شمال کشور ویتنام در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۱۹ سانتی‌متر، دُم یک دوم درازای بدن
نگاره: Dave Hunt Photography

نام: گکوی پلنگی کت با Cat Ba leopard gecko
نام علمی: Goniurosaurus catbaensis
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جزیره‌ی کَت با وابسته به کشور ویتنام در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۸/۴ تا ۱۱/۱ سانتی‌متر، دُم کوتاه
نگاره: Eduard Galoyan

نام: گکوی غاری چینی Chinese cave gecko
نام علمی: Goniurosaurus hainanensis
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: منطقه‌های سنگی نزدیک به آب در جنوب شرقی جزیره و استان هاینان در جنوب کشور چین در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۱۶ سانتی‌متر، دُم کوتاه
نگاره: Cowyeow

نام: گکوی زمینی کورویوا Kuroiwa's ground gecko
نام علمی: Goniurosaurus kuroiwae
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های نیمه‌گرمسیری برخی جزیره‌های استان اوکیناوای کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۱۲ تا ۱۴ سانتی‌متر، دُم کم‌وبیش یک دوم درازای بدن
نگاره: Chung-Wei

نام: گکوی زمینی خال‌دار Spotted ground gecko
نام علمی: Goniurosaurus orientalis
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های گرمسیری و منطقه‌های سنگی برخی جزیره‌های استان اوکیناوای کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۲۱ سانتی‌متر، دُم کوتاه
نگاره: Sgt.Sak

نام: گکوی زمینی ایهیا Iheja ground gecko
نام علمی: Goniurosaurus toyamai
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های جزیره‌ی ایهِیا در استان اوکیناوای کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: -
نگاره: Sgt.Sak

نام: گکوی زمینی یاماشینا Yamashina's ground gecko
نام علمی: Goniurosaurus yamashinae
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های جزیره‌ی کومه در استان اوکیناوای کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: -
نگاره: Sgt.Sak

سرده‌ی گکوهای دُم‌گوشتی Hemitheconyx

نام: گکوی دم‌گوشتی آفریقایی African fat-tailed gecko
نام علمی: Hemitheconyx caudicinctus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درخت‌زارهای سنگی، گرم‌دشت‌های خشک یا نمناک و کرانه‌های خشک کشورهای سنگال، گامبیا، مالی، ساحل عاج، بورکینافاسو، بنین، توگو، نیجریه، نیجر و کامرون در غرب قاره‌ی آفریقا
اندازه: وزن ۷۵ گرم، بدن به درازای ۲۰ سانتی‌متر، دُم کوتاه
نگاره: Milan Zygmunt

نام: گکوی دم‌گوشتی تیلور Taylor's fat-tailed gecko
نام علمی: Hemitheconyx taylori
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: بیابان‌های شرق کشور اتیوپی و شمال سومالی در شمال شرقی قاره‌ی آفریقا
اندازه: -
نگاره: Benjamin Bucks

بن‌مایگان: wikipedia
گردآوری: فرتورچین