خانواده‌ی گکویان انگشت‌برگی Phyllodactylidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی گکوسانیان، از راسته‌ی پولک‌داران و از رده‌ی خزندگان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۱۶۳ گونه است که در ۱۰ سرده دسته‌بندی شده‌اند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان گکوهای دیواری، نشان‌دار، انگشت‌برهنه و انگشت‌بادبزنی را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی گکویان انگشت‌برگی در قاره‌ی آمریکا، اروپا، شمال آفریقا و منطقه‌ی خاورمیانه زندگی می‌کنند. این جانوران بدنی باریک و پوشیده از پولک، دُمی دراز و دست‌ها و پاهایی کوتاه با انگشتانی چسبناک برای بالا رفتن از بلندی‌های هموار دارند. همچنین چشمان این مارمولک‌ها بدون پلک است. آنان برای پاکیزه نگاه داشتن پوسته‌ی چشم‌های‌شان، آن‌ها را می‌لیسند. گونه‌های خانواده‌ی کگویان انگشت‌برگی رفتار دفاعی خودوابُری دارند. آنان برای فرار از چنگ شکارگران و گیج کردن آنان، دُم خود را وابریده و می‌اندازند. گکوها می‌توانند دُم جدا شده‌ی خود را دوباره بازسازی کنند. گکوی انگشت‌برگی کوهی با درازای ۸ سانتی‌متر و گکوی دیواری آمریکایی با درازای ۲۴ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی گکویان انگشت‌برگی به‌شمار می‌روند. در این نوشته که به بخش نخست خانواده‌ی گکویان انگشت‌برگی می‌پردازد با ۲۵ گونه (از ۵۰ گونه) آشنا می‌شویم.
چند نکته برای آشنایی بیشتر با مارمولک‌ها: بیشتر مارمولک‌ها دارای ۴ دست و پا هستند و با شیوه‌ی گام برداشتن، جابه‌جا می‌شوند. شمار اندکی از آنان مانند مارمولک‌های بی‌پا، دست و پا ندارند و همانند مارها هستند. برخی از مارمولک‌ها همچون مارمولک‌های پرنده دارای توانایی گونه‌ای پرواز به‌نام گلاید کردن یا سُر خوردن هستند. آنان در این روش می‌توانند تا ۶۰ متر پرواز کنند. برخی دیگر از مارمولک‌ها می‌توانند رو دو پای خود بایستند و بدوند. مارمولک‌های باسیلیسک نیز این توانایی را دارند که روی آب بدوند. بدن مارمولک‌ها پوشیده از پولک است. پولک‌ها از بخار شدن آب بدن جلوگیری می‌کنند و بدین‌گونه مارمولک می‌تواند در زیستگاه‌های خشک نیز زندگی کند. مارمولک‌ها جانورانی خونسرد بوده و نمی‌توانند دمای بدن خود را تنظیم کنند. آنان برای دریافت گرما به خورشید وابسته هستند. از همین روی جانورانی روزگرد هستند (به‌جز گکوها).
مارمولک‌ها دید پیشرفته‌ای دارند و می‌توانند رنگ‌ها را ببینند. برخی از آنان همچون ایگواناها دارای چشم سومی بر روی سر خود هستند. این اندام تنها عدسی و شبکیه داشته و توانایی تصویرسازی ندارد، ولی می‌تواند تاریکی یا روشنایی و حرکت جانوران شکارگر پیرامون مارمولک را شناسایی کند. مارمولک‌ها برای دفاع در برابر جانوران شکارگر، شیوه‌ها و ابزارهایی همچون زهر، خودوابُری و پوشیدگی یا هم‌رنگی با پیرامون خود را به‌کارگیری می‌کنند. خودوابُری یا بریدن اندام، رفتاری دفاعی است که در ایگواناها دیده می‌شود. مارمولک‌ها برای فرار از چنگ شکارگران و گیج کردن آنان، یک یا چند اندام بدن خود را وابریده و می‌اندازند. آنان می‌توانند اندام جدا شده‌ی خود را دوباره بازسازی کنند. بیشتر مارمولک‌ها تخم‌گذارند. نزدیک به ۲۰ درصد از آنان زنده‌زا هستند و شمار کمی می‌توانند بکرزایی کنند. بکرزایی گونه‌ای زادآوری است که در آن از تخمک بارور نشده، جانوری کامل زاده شود.

سرده‌ی گکوهای انگشت‌برگی جنوب غربی آسیا Asaccus

نام: گکوی انگشت‌برگی اماراتی Emirati leaf-toed gecko
نام علمی: Asaccus caudivolvulus
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: صخره‌های دریایی و جزیره‌های فراکرانه‌ای صخره‌ای شرق کشور امارات در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۶/۲ سانتی‌متر، دُم کم‌وبیش همین اندازه
نگاره: Jrgengebhart

نام: گکوی انگشت‌برگی ورنر Werner's leaf-toed gecko
نام علمی: Asaccus elisae
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، منطقه‌های صخره‌ای (پرتگاه‌های درون‌بومی و قله‌های کوهستانی)، باغ‌های روستایی و منطقه‌های شهری جنوب کشور ترکیه، جنوب شرقی سوریه، شرق عراق و جنوب غربی ایران در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۴/۵ تا ۵ سانتی‌متر، دُم به درازای ۵/۵ تا ۷ سانتی‌متر
نگاره: Gabri Mtnez

نام: گکوی انگشت‌برگی گالاهر Gallagher's leaf-toed gecko
نام علمی: Asaccus gallagheri
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: رودها و جویبارهای موسمی، دوره‌ای و نامنظم، منطقه‌های صخره‌ای (پرتگاه‌های درون‌بومی و قله‌های کوهستانی) و غارها و زیستگاه‌های زیرزمینی (غیر آبی) در کشورهای امارات و عمان در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۴ تا ۷/۱ سانتی‌متر، دُم کم‌وبیش همین اندازه
نگاره: Frank Deschandol

نام: گکوی انگشت‌برگی گاردنر Gardner's Leaf-toed Gecko
نام علمی: Asaccus gardneri
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: منطقه‌های صخره‌ای (پرتگاه‌های درون‌بومی و قله‌های کوهستانی) و بیابان‌های داغ کشورهای امارات و عمان در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۷ سانتی‌متر، دُم کم‌وبیش همین اندازه
نگاره: Vojtech Vita

نام: گکوی انگشت‌برگی خال‌خاکستری Grey-spotted leaf-toed gecko
نام علمی: Asaccus griseonotus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: منطقه‌های صخره‌ای (پرتگاه‌های درون‌بومی و قله‌های کوهستانی) در غرب کشور ایران و شرق کشور عراق در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: -
نگاره: Matthieu Berroneau

نام: گکوی انگشت‌برگی مارگاریتا Margarita's leaf-toed gecko
نام علمی: Asaccus margaritae
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: رودها و جویبارهای موسمی، دوره‌ای و نامنظم، منطقه‌های صخره‌ای (پرتگاه‌های درون‌بومی و قله‌های کوهستانی) و بیابان‌های داغ کشورهای امارات و عمان در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۵/۸ سانتی‌متر، دُم کم‌وبیش همین اندازه
نگاره: Priscilla van Andel

نام: گکوی انگشت‌برگی کوهی Mountain leaf-toed gecko
نام علمی: Asaccus montanus
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: رودها و جویبارهای موسمی، دوره‌ای و نامنظم، منطقه‌های صخره‌ای (پرتگاه‌های درون‌بومی و قله‌های کوهستانی) و غارها و زیستگاه‌های زیرزمینی (غیر آبی) در کشور عمان در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۴ سانتی‌متر، دُم کم‌وبیش همین اندازه
نگاره: Matthijs Hollanders

نام: گکوی انگشت‌برگی پوزه‌تخت Flat-snouted leaf-toed gecko
نام علمی: Asaccus platyrhynchus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: رودها و جویبارهای موسمی، دوره‌ای و نامنظم، منطقه‌های صخره‌ای (پرتگاه‌های درون‌بومی و قله‌های کوهستانی)، غارها و زیستگاه‌های زیرزمینی (غیر آبی) و بیابان‌های داغ شمال کشور عمان در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۶/۳ سانتی‌متر، دُم کم‌وبیش همین اندازه
نگاره: Matthijs Hollanders

سرده‌ی گکوهای نشان‌دار Garthia

نام: گکوی نشان‌دار شیلیایی Chilean marked gecko
نام علمی: Garthia gaudichaudii
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای دارای پوشش گیاهی بوته‌ای مدیترانه‌ای و بیابان‌های داغ شمال مرکز کشور شیلی در غرب آمریکای جنوبی
اندازه: -
نگاره: Alvaro Sepulveda

نام: گکوی نشان‌دار کوکیمبو Coquimbo marked gecko
نام علمی: Garthia penai
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای دارای پوشش گیاهی بوته‌ای مدیترانه‌ای و بیابان‌های داغ کشور شیلی در غرب آمریکای جنوبی
اندازه: -
نگاره: Tahia Rannou

سرده‌ی گکوهای انگشت‌برهنه Gymnodactylus

نام: -
نام علمی: Gymnodactylus amarali
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: گرم‌دشت‌های خشک ایالت‌های توکانتینس، پارا، مینا ژرایس، ماتو گروسو، مارانیائو، گوییاس و باهیا در مرکز کشور برزیل در شرق آمریکای جنوبی
اندازه: -
نگاره: Renato Gaiga

نام: -
نام علمی: Gymnodactylus darwinii
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری و درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری شرق کشور برزیل در شرق آمریکای جنوبی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۳/۵ سانتی‌متر، دُم کم‌وبیش همین اندازه
نگاره: André Zambolli

نام: -
نام علمی: Gymnodactylus geckoides
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: گرم‌دشت‌های خشک شرق کشور برزیل در شرق آمریکای جنوبی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۳/۹ سانتی‌متر، دُم کم‌وبیش همین اندازه
نگاره: Lucas Cavalcanti

سرده‌ی Haemodracon

نام: -
نام علمی: Haemodracon riebeckii
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، منطقه‌های صخره‌ای (پرتگاه‌های درون‌بومی و قله‌های کوهستانی) و باغ‌های روستایی گروه‌جزیره‌ی سکوترا وابسته به کشور یمن در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: -
نگاره: -

نام: -
نام علمی: Haemodracon trachyrhinus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، منطقه‌های صخره‌ای (پرتگاه‌های درون‌بومی و قله‌های کوهستانی) و تلماسه‌های شنی کرانه‌ای گروه‌جزیره‌ی سکوترا وابسته به کشور یمن در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: -
نگاره: Roberto Sindaco

سرده‌ی گکوهای نشان‌دار Homonota

نام: گکوی نشان‌دار بورلی Borelli's marked gecko
نام علمی: Homonota borellii
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: گرم‌دشت‌های نمناک، درختچه‌زارهای معتدل و سبزه‌زارهای معتدل شمال کشور آرژانتین در آمریکای جنوبی
اندازه: -
نگاره: Budi Rebollo Fernandez

نام: گکوی نشان‌دار داروین Darwin's marked gecko
نام علمی: Homonota darwinii
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های معتدل، درختچه‌زارهای معتدل و سبزه‌زارهای معتدل جنوب مرکز کشور آرژانتین در آمریکای جنوبی
اندازه: -
نگاره: Jono Dashper

نام: گکوی نشان‌دار آمریکای جنوبی South American marked gecko
نام علمی: Homonota fasciata
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری و درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری جنوب کشور بولیوی، غرب آرژانتین، شمال پاراگوئه و ایالت ماتو گروسو در شرق کشور برزیل در جنوب آمریکای جنوبی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۶ سانتی‌متر، دُم کم‌وبیش همین اندازه
نگاره: Ignacio Hernandez

سرده‌ی گکوهای انگشت‌برگی آمریکایی Phyllodactylus

نام: گکوی انگشت‌برگی باور Baur's leaf-toed gecko
نام علمی: Phyllodactylus baurii
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری گروه‌جزیره‌ی گالاپاگوس وابسته به کشور اکوادور در غرب آمریکای جنوبی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۵ سانتی‌متر، دُم تا دو برابر این اندازه
نگاره: Jose Ramos

نام: گکوی انگشت‌برگی گوئررویی Guerreran leaf-toed gecko
نام علمی: Phyllodactylus bordai
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، جنگل‌های کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، زمین‌های کشت‌پذیر، باغ‌های روستایی و منطقه‌های شهری ایالت‌های گوئررو، اوآخاکا، پوئبلا و مورلوس در جنوب کشور مکزیک در جنوب آمریکای جنوبی
اندازه: -
نگاره: Scott Trageser

نام: گکوی انگشت‌برگی گالاپاگوس Galapagos leaf-toed gecko
نام علمی: Phyllodactylus galapagensis
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، باغ‌های روستایی و منطقه‌های شهری گروه‌جزیره‌ی گالاپاگوس وابسته به کشور اکوادور در غرب آمریکای جنوبی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۴/۵ تا ۵ سانتی‌متر، دُم تا دو برابر این اندازه
نگاره: Mitchberk

نام: گکوی انگشت‌برگی آمریکای جنوبی South American leaf-toed gecko
نام علمی: Phyllodactylus gerrhopygus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای بلندی‌های نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، درختچه‌زارهای دارای پوشش گیاهی بوته‌ای مدیترانه‌ای، بیابان‌های سرد، چراگاه‌ها، کلان‌کشتزارها، باغ‌های روستایی و منطقه‌های شهری جنوب غربی کشور پرو و شمال غربی کشور شیلی در غرب آمریکای جنوبی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۳/۸ سانتی‌متر، دُم تا دو برابر این اندازه
نگاره: Patrich Cerpa

نام: گکوی انگشت‌برگی سونورا Sonoran leaf-toed gecko
نام علمی: Phyllodactylus homolepidurus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای معتدل، منطقه‌های صخره‌ای (پرتگاه‌های درون‌بومی و قله‌های کوهستانی) و بیابان‌های داغ و معتدل ایالت‌های سونورا و سینالوآ در شمال غربی کشور مکزیک در جنوب غربی آمریکای جنوبی
اندازه: -
نگاره: David Jahn

نام: گکوی انگشت‌برگی پرو Peru leaf-toed gecko
نام علمی: Phyllodactylus inaequalis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، سبزه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری و بیابان‌های سرد شمال غربی کشور پرو و شمال غربی کشور شیلی در غرب آمریکای جنوبی
اندازه: -
نگاره: Irwingssaldug

نام: گکوی انگشت‌برگی آروبا Aruba leaf-toed gecko
نام علمی: Phyllodactylus julieni
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری جزیره‌ی آروبا (از سرزمین‌های فرادریایی هلند) در دریای کارائیب
اندازه: -
نگاره: Jake Scott

گونه‌های خانواده‌ی گکویان انگشت‌برگی (بخش نخست) - (بخش دوم)

بن‌مایگان: wikipedia
گردآوری: فرتورچین