خانواده‌ی فرفری‌دمان یا پیچیده‌دمان یا مارمولکان فردم Leiocephalidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی ایگوآناسانیان، از راسته‌ی پولک‌داران و از رده‌ی خزندگان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۲۳ گونه است که در ۱ سرده دسته‌بندی شده‌اند. تاکنون ۹ گونه از خانواده‌ی فرفری‌دمان نابود شده و از میان رفته‌اند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان مارمولک‌های فرفری‌دم شمالی، سانتو دومینگو و هائیتی را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی فرفری‌دمان تنها در هند غربی یا جزیره‌های دریای کارائیب یافت می‌شوند. زیستگاه آنان بیشتر جنگل‌ها، درختچه‌زارها، باغ‌ها و کرانه‌ی آب‌هاست.
این جانوران بدنی باریک و پوشیده از پولک دارند. همچنین آنان دست‌ها و پاهایی کوتاه با ۵ انگشت پنجه‌دار دارند. نرها در برابر ماده‌ها، بزرگ‌تر و سرهای درشتی دارند. دُم این مارمولک‌ها دراز و به‌سوی بالا فرفری یا پیچ‌خورده است. گونه‌های خانواده‌ی فرفری‌دمان رفتار دفاعی خودوابُری دارند. آنان برای فرار از چنگ شکارگران و گیج کردن آنان، دُم خود را وابریده و می‌اندازند. این مارمولک‌ها می‌توانند دُم جدا شده‌ی خود را دوباره بازسازی کنند. خوراک گونه‌های این خانواده بندپایانی همچون حشرات و گل‌ها و میوه‌هاست. همچنین گونه‌های بزرگ، مهره‌داران کوچک همانند آنول‌ها را نیز می‌خورند. گونه‌های خانواده‌ی فرفری‌دمان میان ۱۵ تا ۳۵ سانتی‌متر درازا دارند. دُم آنان از سر تا بدن که ۵/۵ تا ۱۴ سانتی‌متر درازا دارد، درازتر است. در این نوشته با ۱۶ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.
چند نکته برای آشنایی بیشتر با مارمولک‌ها: بیشتر مارمولک‌ها دارای ۴ دست و پا هستند و با شیوه‌ی گام برداشتن، جابه‌جا می‌شوند. شمار اندکی از آنان مانند مارمولک‌های بی‌پا، دست و پا ندارند و همانند مارها هستند. برخی از مارمولک‌ها همچون مارمولک‌های پرنده دارای توانایی گونه‌ای پرواز به‌نام گلاید کردن یا سُر خوردن هستند. آنان در این روش می‌توانند تا ۶۰ متر پرواز کنند. برخی دیگر از مارمولک‌ها می‌توانند رو دو پای خود بایستند و بدوند. مارمولک‌های باسیلیسک نیز این توانایی را دارند که روی آب بدوند. بدن مارمولک‌ها پوشیده از پولک است. پولک‌ها از بخار شدن آب بدن جلوگیری می‌کنند و بدین‌گونه مارمولک می‌تواند در زیستگاه‌های خشک نیز زندگی کند. مارمولک‌ها جانورانی خونسرد بوده و نمی‌توانند دمای بدن خود را تنظیم کنند. آنان برای دریافت گرما به خورشید وابسته هستند. از همین روی جانورانی روزگرد هستند (به‌جز گکوها).
مارمولک‌ها دید پیشرفته‌ای دارند و می‌توانند رنگ‌ها را ببینند. برخی از آنان همچون ایگواناها دارای چشم سومی بر روی سر خود هستند. این اندام تنها عدسی و شبکیه داشته و توانایی تصویرسازی ندارد، ولی می‌تواند تاریکی یا روشنایی و حرکت جانوران شکارگر پیرامون مارمولک را شناسایی کند. مارمولک‌ها برای دفاع در برابر جانوران شکارگر، شیوه‌ها و ابزارهایی همچون زهر، خودوابُری و پوشیدگی یا هم‌رنگی با پیرامون خود را به‌کارگیری می‌کنند. خودوابُری یا بریدن اندام، رفتاری دفاعی است که در ایگواناها دیده می‌شود. مارمولک‌ها برای فرار از چنگ شکارگران و گیج کردن آنان، یک یا چند اندام بدن خود را وابریده و می‌اندازند. آنان می‌توانند اندام جدا شده‌ی خود را دوباره بازسازی کنند. بیشتر مارمولک‌ها تخم‌گذارند. نزدیک به ۲۰ درصد از آنان زنده‌زا هستند و شمار کمی می‌توانند بکرزایی کنند. بکرزایی گونه‌ای زادآوری است که در آن از تخمک بارور نشده، جانوری کامل زاده شود.

سرده‌ی فرفری‌دم‌ها Leiocephalus

نام: فرفری‌دم شکم‌نارنجی Orange-bellied curlytail
نام علمی: Leiocephalus barahonensis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، جنگل‌های دارای پوشش گیاهی مانگرو نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری بالاتر از تراز کشندی، کرانه‌های سنگ‌ریزه‌ای، باغ‌های روستایی و منطقه‌های شهری جنوب غربی کشور جمهوری دومینیکن و جنوب شرقی کشور هائیتی در جزیره‌ی هیسپانیولا در دریای کارائیب
اندازه: -
نگاره: Katharina GeiB

نام: مارمولک فرفری‌دم شمالی (فرفری‌دم پولک‌اره‌ای) Northern curly-tailed lizard
نام علمی: Leiocephalus carinatus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دارای پوشش گیاهی مانگرو نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری بالاتر از تراز کشندی، درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، کرانه‌های صخره‌ای، شنی و سنگ‌ریزه‌ای، صخره‌های دریایی و جزیره‌های فراکرانه‌ای صخره‌ای و منطقه‌های شهری کشورهای جزیره‌ای باهاما و کوبا، جزیره‌های قو وابسته به کشور هندوراس و جزیره‌های کیمن (از سرزمین‌های فرادریایی بریتانیا) در دریای کارائیب
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۱۰/۵ سانتی‌متر، دُم به درازای ۱۵/۵ سانتی‌متر
نگاره: Linda Martin

نام: مارمولک فرفری‌دم کوبایی (فرفری‌دم قهوه‌ای کوبایی) Cuban curlytail lizard
نام علمی: Leiocephalus cubensis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، زمین‌های کشت‌پذیر، باغ‌های روستایی و منطقه‌های شهری کشور جزیره‌ای کوبا در دریای کارائیب
اندازه: -
نگاره: Allan Hopkins

نام: مارمولک فرفری‌دم رام کی (فرفری‌دم سان سالوادور) Rum Cay curlytail lizard
نام علمی: Leiocephalus loxogrammus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، کرانه‌های شنی، و تلماسه‌های شنی کرانه‌ای جزیره‌های رام کی، سان سالوادور و کنسپسیون وابسته به کشور جزیره‌ای باهاما در دریای کارائیب
اندازه: -
نگاره: Mikeakresh

نام: مارمولک فرفری‌دم سانتو دومینگو (فرفری‌دم بی‌ماسک هیسپانیولایی) Santo Domingo curlytail lizard
نام علمی: Leiocephalus lunatus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، جنگل‌های دارای پوشش گیاهی مانگرو نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری بالاتر از تراز کشندی، کرانه‌های شنی و چراگاه‌های جنوب شرقی کشور جمهوری دومینیکن در جزیره‌ی هیسپانیولا در دریای کارائیب
اندازه: -
نگاره: Francisco Alba

نام: مارمولک فرفری‌دم مونته ورده (فرفری‌دم پهلولکه‌دار کوبایی) Monte Verde curlytail lizard
نام علمی: Leiocephalus macropus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، جنگل‌های دارای پوشش گیاهی مانگرو نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری بالاتر از تراز کشندی و چراگاه‌های کشور جزیره‌ای کوبا در دریای کارائیب
اندازه: -
نگاره: David Syzdek

نام: فرفری‌دم تیبورون (مارمولک فرفری‌دم ژرمی) Tiburon curlytail
نام علمی: Leiocephalus melanochlorus
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، کرانه‌های شنی و سنگ‌ریزه‌ای، چراگاه‌ها و کلان‌کشتزارهای جنوب کشور هائیتی در جزیره‌ی هیسپانیولا در دریای کارائیب
اندازه: -
نگاره: Rene Durocher

نام: مارمولک فرفری‌دم سیرا (فرفری‌دم راه‌راه گوانتانامو) Sierra curlytail lizard
نام علمی: Leiocephalus onaneyi
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری استان گوانتانامو در شرق کشور جزیره‌ای کوبا در دریای کارائیب
اندازه: -
نگاره: Kristin A. Bakkegard

نام: مارمولک فرفری‌دم هائیتی (فرفری‌دم ماسک‌دار هیسپانیولایی) Haitian curlytail lizard
نام علمی: Leiocephalus personatus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، زمین‌های کشت‌پذیر، چراگاه‌ها، کلان‌کشتزارها، باغ‌های روستایی و منطقه‌های شهری کشورهای جمهوری دومینیکن و هائیتی در جزیره‌ی هیسپانیولا در دریای کارائیب
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۷/۲ سانتی‌متر برای نرها و ۵/۴ سانتی‌متر برای ماده‌ها، دُم به درازای ۱۲/۲ سانتی‌متر
نگاره: Ron Voskuil

نام: فرفری‌دم تورکس و کایکوس (مارمولک فرفری‌دم باستین کی) Turks & Caicos curlytail
نام علمی: Leiocephalus psammodromus
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، کرانه‌های صخره‌ای، شنی و سنگ‌ریزه‌ای، باغ‌های روستایی و منطقه‌های شهری جزیره‌های تورکس و کایکوس (از سرزمین‌های فرادریایی بریتانیا) در دریای کارائیب
اندازه: -
نگاره: Jake Scott

نام: مارمولک فرفری‌دم کوهی (فرفری‌دم رنگ‌پریده) Mountain curlytail lizard
نام علمی: Leiocephalus raviceps
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، زمین‌های کشت‌پذیر، چراگاه‌ها، باغ‌های روستایی و منطقه‌های شهری کشور جزیره‌ای کوبا در دریای کارائیب
اندازه: -
نگاره: Wayne Fidler

نام: مارمولک فرفری‌دم پهلوسرخ (مارمولک فرفری‌دم هیسپانیولایی) Red-sided curlytail lizard
نام علمی: Leiocephalus schreibersii
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، باغ‌های روستایی و منطقه‌های شهری کشورهای جمهوری دومینیکن و هائیتی در جزیره‌ی هیسپانیولا در دریای کارائیب
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۱۰/۷ سانتی‌متر برای نرها و ۷/۵ سانتی‌متر برای ماده‌ها، دُم ۱/۵ برابر این اندازه
نگاره: Ron Savage

نام: مارمولک فرفری‌دم تومازئو (فرفری‌دم شکم‌رنگ‌پریده هیسپانیولایی) Thomazeau curlytail lizard
نام علمی: Leiocephalus semilineatus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری و کرانه‌های سنگ‌ریزه‌ای کشورهای جمهوری دومینیکن و هائیتی در جزیره‌ی هیسپانیولا در دریای کارائیب
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۵/۳ سانتی‌متر، دُم ۱/۵ برابر این اندازه
نگاره: Kristof Zyskowski

نام: فرفری‌دم تلماسه‌ای هیسپانیولایی Hispaniolan dune curlytail
نام علمی: Leiocephalus sixtoi
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری و تلماسه‌های شنی کرانه‌ای جنوب استان پراویا در جنوب کشور جمهوری دومینیکن در جزیره‌ی هیسپانیولا در دریای کارائیب
اندازه: -
نگاره: Pedro Genaro Rodriguez

نام: مارمولک فرفری‌دم کابو کورینتس (فرفری‌دم راه‌راه کوبایی) Cabo Corrientes curlytail lizard
نام علمی: Leiocephalus stictigaster
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، زمین‌های کشت‌پذیر، چراگاه‌ها، باغ‌های روستایی و منطقه‌های شهری کشور جزیره‌ای کوبا در دریای کارائیب
اندازه: -
نگاره: Adrian Braidotti

نام: مارمولک فرفری‌دم کیمن Cayman curly-tailed lizard
نام علمی: Leiocephalus varius
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، منطقه‌های صخره‌ای (پرتگاه‌های درون‌بومی و قله‌های کوهستانی) و کرانه‌های صخره‌ای جزیره‌های کیمن (از سرزمین‌های فرادریایی بریتانیا) در دریای کارائیب
اندازه: -
نگاره: KG-

بن‌مایگان: wikipedia
گردآوری: فرتورچین