خانواده‌ی زره‌دمان Hoplocercidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی ایگوآناسانیان، از راسته‌ی پولک‌داران و از رده‌ی خزندگان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۲۰ گونه است که در ۲ سرده دسته‌بندی شده‌اند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان مارمولک جنگلی سرپهن آمازون و زره‌دم خاردار را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی زره‌دمان در شمال غربی آمریکای جنوبی و گونه‌ی زره‌دم خاردار در شرق آمریکای جنوبی یافت می‌شوند. آنان در جنگل‌های کشورهای پاناما، کلمبیا، اکوادور، پرو، بولیوی و برزیل زندگی می‌کنند.
این جانوران بدنی باریک و پوشیده از پولک دارند. همچنین آنان دُمی دراز و دست‌ها و پاهایی کوتاه با ۵ انگشت پنجه‌دار دارند. برخی گونه‌های این خانواده دارای دُمی خاردار هستند. همچنین برخی دیگر خارها یا برآمدگی‌های دندانه‌اره‌ای بر روی پشت و دُم‌شان دارند. گمان می‌رود دُم خاردار در آنان کاربرد دفاعی داشته باشد. گونه‌های خانواده‌ی زره‌دمان (به‌جز زره‌دم خاردار) رفتار دفاعی خودوابُری دارند. آنان برای فرار از چنگ شکارگران و گیج کردن آنان، دُم خود را وابریده و می‌اندازند. این مارمولک‌ها می‌توانند دُم جدا شده‌ی خود را دوباره بازسازی کنند.
همه‌ی گونه‌های این خانواده خشکی‌زی و روزگرد هستند و شب‌ها روی تنه و شاخه‌های درختان می‌خوابند. برخی از آنان دالان‌ساز هستند و در زمان ترس به‌جای بالا رفتن از درختان، به زیر خاک پناه می‌برند. این مارمولک‌ها سوراخ کم‌ژرفی در خاک می‌کَنند و از دُم خاردار خود برای بستن ورودی سوراخ بهره می‌برند. گونه‌های خانواده‌ی زره‌دمان گوشت‌خوارند و خوراک آنان ملخ، موریانه، سوسک و عنکبوت است. زره‌دم خاردار با درازای ۱۳/۵ سانتی‌متر و مارمولک جنگلی سرپهن آمازون با درازای ۴۷ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی زره‌دمان به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۱۹ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.
چند نکته برای آشنایی بیشتر با مارمولک‌ها: بیشتر مارمولک‌ها دارای ۴ دست و پا هستند و با شیوه‌ی گام برداشتن، جابه‌جا می‌شوند. شمار اندکی از آنان مانند مارمولک‌های بی‌پا، دست و پا ندارند و همانند مارها هستند. برخی از مارمولک‌ها همچون مارمولک‌های پرنده دارای توانایی گونه‌ای پرواز به‌نام گلاید کردن یا سُر خوردن هستند. آنان در این روش می‌توانند تا ۶۰ متر پرواز کنند. برخی دیگر از مارمولک‌ها می‌توانند رو دو پای خود بایستند و بدوند. مارمولک‌های باسیلیسک نیز این توانایی را دارند که روی آب بدوند. بدن مارمولک‌ها پوشیده از پولک است. پولک‌ها از بخار شدن آب بدن جلوگیری می‌کنند و بدین‌گونه مارمولک می‌تواند در زیستگاه‌های خشک نیز زندگی کند. مارمولک‌ها جانورانی خونسرد بوده و نمی‌توانند دمای بدن خود را تنظیم کنند. آنان برای دریافت گرما به خورشید وابسته هستند. از همین روی جانورانی روزگرد هستند (به‌جز گکوها).
مارمولک‌ها دید پیشرفته‌ای دارند و می‌توانند رنگ‌ها را ببینند. برخی از آنان همچون ایگواناها دارای چشم سومی بر روی سر خود هستند. این اندام تنها عدسی و شبکیه داشته و توانایی تصویرسازی ندارد، ولی می‌تواند تاریکی یا روشنایی و حرکت جانوران شکارگر پیرامون مارمولک را شناسایی کند. مارمولک‌ها برای دفاع در برابر جانوران شکارگر، شیوه‌ها و ابزارهایی همچون زهر، خودوابُری و پوشیدگی یا هم‌رنگی با پیرامون خود را به‌کارگیری می‌کنند. خودوابُری یا بریدن اندام، رفتاری دفاعی است که در ایگواناها دیده می‌شود. مارمولک‌ها برای فرار از چنگ شکارگران و گیج کردن آنان، یک یا چند اندام بدن خود را وابریده و می‌اندازند. آنان می‌توانند اندام جدا شده‌ی خود را دوباره بازسازی کنند. بیشتر مارمولک‌ها تخم‌گذارند. نزدیک به ۲۰ درصد از آنان زنده‌زا هستند و شمار کمی می‌توانند بکرزایی کنند. بکرزایی گونه‌ای زادآوری است که در آن از تخمک بارور نشده، جانوری کامل زاده شود.
سرده‌ی مارمولک‌های جنگلی یا ایگوآناهای کوتوله Enyalioides
نام: مارمولک جنگلی آلتو تامبو Alto Tambo woodlizard
نام علمی: Enyalioides altotambo
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری شمال غربی کشور اکوادور در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۱۱/۹ سانتی‌متر، دُم به درازای ۱۶ سانتی‌متر
نگاره: Luis A. Coloma
نام: مارمولک جنگلی زبرپولک Rough-scaled woodlizard
نام علمی: Enyalioides anisolepis
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری جنوب کشور اکوادور و شمال کشور پرو در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۱۳ سانتی‌متر، دُم به درازای ۲۲ سانتی‌متر
نگاره: Daniel Hualpa
نام: ایگوآنای خاردم حلقه‌ای (ایگوآنای مانتیکور یا مردخوار) Ringed spinytail iguana
نام علمی: Enyalioides annularis
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری جنوب غربی کشور کلمبیا و شمال کشور اکوادور در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۱۳/۷ سانتی‌متر برای نرها و ۱۱/۸ سانتی‌متر برای ماده‌ها، دُم ۱/۵ برابر این اندازه
نگاره: Dwain Holmes
نام: -
نام علمی: Enyalioides azulae
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری پارک ملی کوردیلرا آزول در شمال مرکز کشور پرو در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۹/۶ سانتی‌متر، دُم ۱/۵ برابر این اندازه
نگاره: Pablo J. Venegas
نام: -
نام علمی: Enyalioides binzayedi
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری پارک ملی کوردیلرا آزول در شمال مرکز کشور پرو در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۱۱/۸ سانتی‌متر، دُم ۱/۵ برابر این اندازه
نگاره: Pablo J. Venegas
نام: مارمولک جنگلی کوفان (ایگوآنای کوتوله‌ی دوئلمن) Cofan woodlizard
نام علمی: Enyalioides cofanorum
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری و کلان‌کشتزارهای جنوب کشور کلمبیا، شمال پرو و شرق اکوادور در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۱۰/۱ سانتی‌متر برای نرها و ۱۰/۷ سانتی‌متر برای ماده‌ها، دُم به درازای ۱۱/۸ سانتی‌متر برای نرها و ۱۲ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Roy Dijkstra
نام: -
نام علمی: Enyalioides feiruzae
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری استان پاچیتئا در مرکز کشور پرو در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۱۲/۲ سانتی‌متر برای نرها و ۱۱/۹ سانتی‌متر برای ماده‌ها، دُم ۱/۵ برابر این اندازه
نگاره: Pablo J. Venegas
نام: ایگوآنای خاردم دان (مانتیکور یا مردخوار گرو) Dunn's Spinytail Iguana
نام علمی: Enyalioides groi
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری مرکز کشور پاناما و شمال غربی کشور کلمبیا در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: -
نگاره: Josh Vandermeulen
نام: ایگوآنای کوتوله‌ی بوکورت Bocourt's Dwarf Iguana
نام علمی: Enyalioides heterolepis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری کشور پاناما و غرب کشور کلمبیا در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۱۳/۷ سانتی‌متر برای نرها و ۱۱/۵ سانتی‌متر برای ماده‌ها، دُم به درازای ۱۸ تا ۲۲ سانتی‌متر
نگاره: Efrain Cepeda
نام: مارمولک جنگلی سرپهن آمازون Amazon broad-headed wood lizard
نام علمی: Enyalioides laticeps
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری جنوب کشور کلمبیا، شرق اکوادو، شرق پرو و ایالت‌های اکری، آمازوناس و روندونیا در شمال غربی برزیل در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۱۵/۷ سانتی‌متر برای نرها و ۱۳ سانتی‌متر برای ماده‌ها، دُم ۱/۵ تا ۲ برابر این اندازه
نگاره: Pierson Hill
نام: مارمولک جنگلی کوچک‌پولک (ایگوآنای کوتوله‌ی ریزپولک) Small-scaled woodlizard
نام علمی: Enyalioides microlepis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری جنوب کشور کلمبیا، شرق اکوادو و شمال پرو در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۱۲/۷ سانتی‌متر برای نرها و ۱۱/۶ سانتی‌متر برای ماده‌ها، دُم ۱/۵ تا ۲ برابر این اندازه
نگاره: Jake Scott
نام: مارمولک جنگلی چشم‌سرخ (ایگوآنای کوتوله‌ی اوشانسی) Red-eyed woodlizard
نام علمی: Enyalioides oshaughnessyi
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری جنوب غربی کشور کلمبیا و شمال غربی کشور اکوادور در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۳۰/۴ سانتی‌متر برای نرها و ۲۶/۳ سانتی‌متر برای ماده‌ها، دُم بیش از یک دوم درازای بدن
نگاره: David Weaver
نام: مارمولک جنگلی شاخ‌دار (ایگوآنای کوتوله‌ی بولانژه) Horned woodlizard
نام علمی: Enyalioides palpebralis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری شرق کشور پرو، شمال غربی بولیوی و ایالت‌های اکری و آمازوناس در شمال غربی برزیل در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۲۰ تا ۲۶ سانتی‌متر، دُم بیش از یک دوم درازای بدن
نگاره: Allana Alencar
نام: مارمولک جنگلی خال‌آبی (مارمولک جنگلی کانلو) Blue-spotted woodlizard
نام علمی: Enyalioides praestabilis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری جنوب غربی کشور کلمبیا، شرق اکوادور و شمال غربی پرو در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۱۲/۸ سانتی‌متر برای نرها و ۱۱/۷ سانتی‌متر برای ماده‌ها، دُم به درازای ۲۰/۹ سانتی‌متر برای نرها و ۱۹/۱ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Jhony Fernando Cruz Roman
نام: مارمولک جنگلی گلوسرخ Red-throated woodlizard
نام علمی: Enyalioides rubrigularis
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری و چراگاه‌های جنوب شرقی کشور اکوادور و شمال غربی کشور پرو در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۱۳ سانتی‌متر برای نرها و ۱۱/۹ سانتی‌متر برای ماده‌ها، دُم به درازای ۱۹/۵ سانتی‌متر برای نرها و ۱۷/۹ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Santiago Fernando Hualpa Vega
نام: -
نام علمی: Enyalioides rudolfarndti
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری شرق مرکز کشور پرو در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۱۱/۶ سانتی‌متر، دُم به درازای ۱۹/۱ سانتی‌متر
نگاره: Pablo J. Venegas
نام: مارمولک جنگلی روتشیلد Rothschild's woodlizard
نام علمی: Enyalioides sophiarothschildae
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری شمال شرقی کشور پرو در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۱۳/۵ سانتی‌متر، دُم به درازای ۲۲/۳ سانتی‌متر
نگاره: Pablo J. Venegas
نام: مارمولک جنگلی توزت Touzet's woodlizard
نام علمی: Enyalioides touzeti
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری جنوب غربی کشور اکوادور و شمال غربی کشور پرو در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۱۲/۷ سانتی‌متر برای نرها و ۱۱/۸ سانتی‌متر برای ماده‌ها، دُم به درازای ۱۵/۵ سانتی‌متر برای نرها و ۱۵/۹ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Daniel Paez
سرده‌ی زره‌دم‌ها Hoplocercus
نام: زره‌دم خاردار Spiny weapontail
نام علمی: Hoplocercus spinosus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری و گرم‌دشت‌های خشک مرکز کشور برزیل و شرق کشور بولیوی در شرق آمریکای جنوبی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۹ سانتی‌متر، دُم به درازای ۴/۵ سانتی‌متر
نگاره: Luis F. C. de Lima
بن‌مایگان: wikipedia
گردآوری: فرتورچین
