خانوادهی گوشخراشان Cracidae، خانوادهای از زیرراستهی گوشخراشسانیان، از راستهی ماکیانسانان و از ردهی پرندگان هستند. این خانواده دربرگیرندهی ۵۶ گونه است که در ۱۰ سرده دستهبندی شدهاند. تاکنون ۷ گونه از خانوادهی گوشخراشان نابود شده و از میان رفتهاند. گوشخراشان خانوادهای از پرندگان هستند که دربرگیرندهی شبخروشها، گوشخراشها و کاکلفریها میشوند. از برجستهترین گونههای این خانواده میتوان شبخروش کاکلی، شبخروش شاخدار، کاکلفری بزرگ و کاکلفری کلاهپوش را نام برد. گونههای خانوادهی گوشخراشان در جنوب آمریکای شمالی، آمریکای مرکزی و بیشتر آمریکای جنوبی زندگی میکنند.
این پرندگان بدنی تنومند با اندازهای میانه تا بزرگ دارند. همچنین آنان گردنی کلفت، سری کوچک و نوکی قلابدار دارند. گونههای خانوادهی گوشخراشان دارای بالهایی پهن و دُمی بلند و پهن هستند. همچنین آنان دارای پاهایی بلند با پنجههایی بلند، نوکتیز و خمیده هستند. رنگ این پرندگان بیشتر بهرنگ قهوهای، سیاه یا خاکستریست. در برخی گونهها، پوست نمایان سر، غبغب، شاخ، نوک یا پاها بهرنگ سرخ یا آبی روشن است. همچنین در برخی گونهها، رنگ عنبیه در نرها و مادهها ناهمسان است. پوست سر یا گردن نرها در سردهی گوشخراشها در زمان زادآوری بهرنگ سرخ روشن درمیآید. در بسیاری از گونههای این خانواده، نرها بزرگتر از مادهها هستند. گونههای زیرخانوادهی کاکلفریان بر روی سرشان تاجی با پرهای خمیده دارند. برخی از گونههای خانوادهی گوشخراشان در پایهی نوکشان کلاه استخوانی، تاج سخت و غبغب یا برآمدگی گوشتی دارند.
گونههای خانوادهی گوشخراشان بیشتر میوهخوار هستند، ولی به خوردن دیگر گیاهان همچون برگها، دانهها و گلها، بیمهرگان و مهرهداران کوچک نیز شناخته میشوند. بیمهرگانی که گونههای این خانواده میخورند بر این پایهاند: کرم، حلزون و خرچنگ زمینی، عنکبوت، صدپایان، هزارپایان، سوسک، مورچه، موریانه، شاپرک، سنجاقک، ملخ و سوسریسانان. همچنین مهرهداران کوچک نیز بر این پایهاند: قورباغهها، مارها، جوندگان کوچک و تخم و جوجهی پرندگان همانند تخم کبوتران، مگسمرغان و وشمان. گوشخراش ابرونخودی با درازای ۴۲ تا ۴۶ سانتیمتر و کاکلفری بزرگ با درازای ۷۸ تا ۱۰۰ سانتیمتر، کوچکترین و بزرگترین گونههای خانوادهی گوشخراشان بهشمار میروند. در این نوشته که به بخش نخست خانوادهی گوشخراشان میپردازد با ۲۷ گونه (از ۵۵ گونه) آشنا میشویم.
زیرخانوادهی شبخروشیان Penelopinae
سردهی Aburria
نام: شبخروش غبغبکی Wattled guan
نام علمی: Aburria aburri
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری کشورهای ونزوئلا، کلمبیا، اکوادور و پرو در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۱۱۹۵ تا ۱۵۵۰ گرم، بدن به درازای ۷۵ تا ۸۲ سانتیمتر
نگاره: Phil Bartley
سردهی شبخروشهای نیلبکزن Pipile
نام: شبخروش نیلبکزن جلوسیاه Black-fronted piping guan
نام علمی: Pipile jacutinga
پایندگی: گونهی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری و رودها و جویبارهای همیشگی (دربرگیرندهی آبشارها) در جنوب شرقی کشور برزیل، شرق پاراگوئه و شمال شرقی آرژانتین در شرق آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۱/۱ تا ۱/۴ کیلوگرم، بدن به درازای ۶۳ تا ۷۴ سانتیمتر
نگاره: Itamar Donitza
نام: شبخروش نیلبکزن گلوسرخ Red-throated piping guan
نام علمی: Pipile cujubi
پایندگی: گونهی آسیبپذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری کشورهای بولیوی و برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۱/۱ تا ۱/۳ کیلوگرم، بدن به درازای ۶۹ تا ۷۶ سانتیمتر
نگاره: Nick Athanas
نام: شبخروش نیلبکزن ترینیداد Trinidad piping guan
نام علمی: Pipile pipile
پایندگی: گونهی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، زمینهای کشتپذیر، کلانکشتزارها و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری جزیرهی ترینیداد وابسته به کشور جزیرهای ترینیداد و توباگو در شمال آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۲/۵ تا ۳/۳ کیلوگرم، بدن به درازای ۶۹ سانتیمتر
نگاره: Kamal Mahabir
نام: شبخروش نیلبکزن گلوآبی Blue-throated piping guan
نام علمی: Pipile cumanensis
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای باتلاقی نیمهگرمسیری یا گرمسیری، گرمدشتهای خشک و رودها و جویبارهای همیشگی (دربرگیرندهی آبشارها) در کشورهای کلمبیا، ونزوئلا، سورینام، گویان، گویان فرانسه، اکوادور، پرو و شمال بولیوی و شمال برزیل در شمال آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۹۷۰ تا ۱۳۵۰ کیلوگرم، بدن به درازای ۶۰ تا ۶۹ سانتیمتر
نگاره: Philip Reimers
نام: شبخروش نیلبکزن گلوسفید White-throated piping guan
نام علمی: Pipile grayi
پایندگی: گونهی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای باتلاقی نیمهگرمسیری یا گرمسیری، گرمدشتهای خشک و رودها و جویبارهای همیشگی (دربرگیرندهی آبشارها) در کشور بولیوی، جنوب غربی برزیل، شمال شرقی پاراگوئه و جنوب شرقی پرو در مرکز آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۶۰ تا ۶۹ سانتیمتر
نگاره: Lindsey Napton
سردهی شبخروشهای زمینی Chamaepetes
نام: شبخروش سیاه Black guan
نام علمی: Chamaepetes unicolor
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری کشورهای کاستاریکا و پاناما در آمریکای مرکزی
اندازه: وزن ۱۱۳۵ گرم، بدن به درازای ۶۲ تا ۶۹ سانتیمتر
نگاره: Joel Trick
نام: شبخروش بالداسی Sickle-winged guan
نام علمی: Chamaepetes goudotii
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، کلانکشتزارها و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری کشورهای کلمبیا، اکوادور، پرو و بولیوی در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۵۵۰ تا ۸۰۰ گرم، بدن به درازای ۵۰ تا ۶۵ سانتیمتر
نگاره: Priscilla Burcher
سردهی شبخروشهای اصلی یا معمولی Penelope
نام: شبخروش دمنواری Band-tailed guan
نام علمی: Penelope argyrotis
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، کلانکشتزارها و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری کشورهای کلمبیا و ونزوئلا در شمال آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۶۸۶ تا ۹۸۱ گرم، بدن به درازای ۵۰ تا ۶۱ سانتیمتر
نگاره: David M. Bell
نام: شبخروش ریشدار Bearded guan
نام علمی: Penelope barbata
پایندگی: گونهی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری جنوب کشور اکوادور و شمال کشور پرو در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۵۵ سانتیمتر
نگاره: Mark Scheel
نام: شبخروش بائودو Baudo guan
نام علمی: Penelope ortoni
پایندگی: گونهی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری غرب کشور کلمبیا و شمال غربی کشور اکوادور در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۶۳ سانتیمتر
نگاره: Juan Jose Arango
نام: شبخروش آندی Andean guan
نام علمی: Penelope montagnii
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری رشتهکوه آند در کشورهای ونزوئلا، کلمبیا، اکوادور، پرو و بولیوی در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۵۰۰ تا ۸۴۰ گرم، بدن به درازای ۴۰ تا ۵۸ سانتیمتر
نگاره: Juan Jose Arango
نام: شبخروش مارائیل (شبخروش کاین) Marail guan
نام علمی: Penelope marail
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری کشورهای ونزوئلا، گویان فرانسه، گویان، سورینام و شمال برزیل در شمال آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۷۷۰ تا ۱۴۵۰ کیلوگرم، بدن به درازای ۶۳ تا ۶۸ سانتیمتر
نگاره: Tomaz Melo
نام: شبخروش لبهزنگاری Rusty-margined guan
نام علمی: Penelope superciliaris
پایندگی: گونهی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای دشت نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای دارای پوشش گیاهی مانگرو نیمهگرمسیری یا گرمسیری بالاتر از تراز کشندی، گرمدشتهای خشک، درختچهزارهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، کلانکشتزارها و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری کشورهای برزیل، شرق بولیوی، شرق پاراگوئه و شمال شرقی آرژانتین در شرق آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۹۵۰ تا ۱۱۵۰ گرم، بدن به درازای ۷۳ سانتیمتر
نگاره: Tom Johnson
نام: شبخروش سرخچهره Red-faced guan
نام علمی: Penelope dabbenei
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری جنوب کشور بولیوی و شمال کشور آرژانتین در مرکز آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۶۳ تا ۶۹ سانتیمتر
نگاره: James Hoagland
نام: شبخروش کاکلی Crested guan
نام علمی: Penelope purpurascens
پایندگی: گونهی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری و جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری کشور مکزیک در جنوب آمریکای شمالی، کشورهای بلیز، کاستاریکا، السالوادور، گواتمالا، هندوراس، نیکاراگوئه و پاناما در آمریکای مرکزی و کشورهای ونزوئلا، کلمبیا، اکوادور و پرو در شمال آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۱/۶ تا ۲/۴ کیلوگرم، بدن به درازای ۷۶ تا ۹۱/۵ سانتیمتر
نگاره: Fotofrysk
نام: شبخروش کائوکا Cauca guan
نام علمی: Penelope perspicax
پایندگی: گونهی آسیبپذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، کلانکشتزارها و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری غرب کشور کلمبیا در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۷۶ سانتیمتر
نگاره: Alan Wells
نام: شبخروش بالسفید White-winged guan
نام علمی: Penelope albipennis
پایندگی: گونهی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری شمال غربی کشور پرو در در شمال غربی آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۱/۶ کیلوگرم، بدن به درازای ۸۵ سانتیمتر
نگاره: Eric VanderWerf
نام: شبخروش اشپیکس (شبخروش اسپیکس) Spix's guan
نام علمی: Penelope jacquacu
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای باتلاقی نیمهگرمسیری یا گرمسیری و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری کشورهای کلمبیا، ونزوئلا، گویان، برزیل، اکوادور، بولیوی و پرو در شمال آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۱۲۷۰ تا ۱۷۸۰ گرم، بدن به درازای ۶۶ تا ۷۶ سانتیمتر
نگاره: Josef Widmer
نام: شبخروش تیرهپا Dusky-legged guan
نام علمی: Penelope obscura
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، درختچهزارهای نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری و زمینهای کشتپذیر کشور پاراگوئه، جنوب بولیوی، جنوب برزیل، جنوب پاراگوئه و شمال آرژانتین در آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۹۶۰ تا ۱۲۰۰ گرم، بدن به درازای ۷۳ تا ۷۵ سانتیمتر
نگاره: Steve McInnis
نام: شبخروش کاکلسفید White-crested guan
نام علمی: Penelope pileata
پایندگی: گونهی آسیبپذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، گرمدشتهای نمناک و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری بخشهایی از کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۱/۱ تا ۱/۶ کیلوگرم، بدن به درازای ۸۳ سانتیمتر
نگاره: Rodrigo Ferronato
نام: شبخروش شکمشاهبلوطی Chestnut-bellied guan
نام علمی: Penelope ochrogaster
پایندگی: گونهی آسیبپذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای دشت نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای باتلاقی نیمهگرمسیری یا گرمسیری و گرمدشتهای خشک بخشهایی از کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۷۵ سانتیمتر
نگاره: Mario Vigo
نام: شبخروش ابروسفید White-browed guan
نام علمی: Penelope jacucaca
پایندگی: گونهی آسیبپذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری و گرمدشتهای خشک شرق کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۶۵ تا ۷۰ سانتیمتر
نگاره: Joao Vitor Andriola
سردهی Penelopina
نام: شبخروش کوهسار Highland guan
نام علمی: Penelopina nigra
پایندگی: گونهی آسیبپذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری جنوب کشور مکزیک و کشورهای گواتمالا، هندوراس و نیکاراگوئه در آمریکای مرکزی
اندازه: وزن ۸۶۶ تا ۹۱۴ گرم، بدن به درازای ۵۹ تا ۶۵ سانتیمتر
نگاره: Ryan Shaw
زیرخانوادهی کاکلفریان Cracinae
سردهی گوشخراشها یا قدقدیها Ortalis
نام: گوشخراش زمینی (گوشخراش دشت) Plain chachalaca
نام علمی: Ortalis vetula
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای دارای پوشش گیاهی مانگرو نیمهگرمسیری یا گرمسیری بالاتر از تراز کشندی، درختچهزارهای خشک و نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری جنوب کشور تگزاس کشور آمریکا و شرق کشور مکزیک در جنوب شرقی آمریکای جنوبی و کشورهای بلیز، کاستاریکا، گواتمالا، هندوراس و نیکاراگوئه در آمریکای مرکزی
اندازه: وزن ۴۶۸ تا ۷۹۴ گرم برای نرها و ۴۳۹ تا ۷۰۷ گرم برای مادهها، بدن به درازای ۴۸ تا ۵۸ سانتیمتر، بازهی میان دو سر بالها ۶۶ سانتیمتر
نگاره: Daniel J. Field
نام: گوشخراش سرخاکستری Grey-headed chachalaca
نام علمی: Ortalis cinereiceps
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، درختچهزارهای نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، زمینهای کشتپذیر، کلانکشتزارها و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری کشورهای کاستاریکا، هندوراس، نیکاراگوئه، پاناما و شمال کلمبیا در آمریکای مرکزی
اندازه: وزن ۴۹۰ تا ۵۴۰ گرم، بدن به درازای ۴۸ تا ۵۸ سانتیمتر
نگاره: Jorge Eduardo Chinchilla Arroyo
نام: گوشخراش بالشاهبلوطی Chestnut-winged chachalaca
نام علمی: Ortalis garrula
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای دشت نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای دارای پوشش گیاهی مانگرو نیمهگرمسیری یا گرمسیری بالاتر از تراز کشندی، درختچهزارهای خشک و نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری شمال کشور کلمبیا در شمال آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۷۵۵ گرم برای نرها و ۶۳۰ گرم برای مادهها، بدن به درازای ۵۳ تا ۶۰ سانتیمتر
نگاره: Mharoldsewell
گونههای خانوادهی گوشخراشان (بخش نخست) - (بخش دوم)
بنمایگان: wikipedia - animaldiversity
گردآوری: فرتورچین