نام: نهنگ تیغ‌باله Fin whale
نام علمی: Balaenoptera physalus
فرمان‌رو: جانوران
شاخه: طنابداران
رده: پستانداران
راسته: جفت‌سم‌سانان
زیرراسته: نهنگ‌اسب‌آبی‌سانیان
فروراسته: آب‌بازسانان
خردراسته: نهنگان بی‌دندان
خانواده: بزرگ‌باله‌ایان
سرده: تیغ‌باله‌ها
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زمان زیست: دوره‌ی پلیوسن (۵/۳۳۲ تا ۲/۵۸۸ میلیون سال پیش) تا دوره‌ی هولوسن (۱۱۷۰۰ سال پیش تاکنون)
زیستگاه: آب‌های معتدل و قطبی همه‌ی اقیانوس‌ها و دریاهای آزاد و کمتر گسترده در اقیانوس‌ها و دریاهای گرمسیری (نهنگ‌های تیغ‌باله در بهار و آغاز تابستان بیشتر در آب‌های سرد شکار می‌کنند و در پاییز و زمستان برای زادآوری به آب‌های گرم‌تر کوچ می‌کنند.)
زندگانی: ۷۵ تا ۹۵ سال (بیشینه ۱۱۴ سال)
سن بلوغ: نرها ۴ تا ۸ (میانگین: ۶/۷) سالگی و ماده‌ها ۴ تا ۸ (میانگین: ۷/۷) سالگی
زادآوری: زنده‌زا، ۱ نوزاد، با ۱۱ تا ۱۲ ماه زمان بارداری (نهنگ تیغ‌باله هر ۲ تا ۳ سال یک‌بار زادآوری می‌کند.)
خوراک: شکار زئوپلانکتون‌ها همچون کریل‌ها و پاروپایان، ماهی مرکب و همچنین ماهیان کوچک همانند خردماهی، زغال‌ماهی آلاسکا، شاه‌ماهی‌ها (از خانواده‌ی شگ‌ماهیان) و لاشه‌ماهیان (از خانواده‌ی موتوماهیان)
شکارگران: آدمی و گاهی نهنگ قاتل
رنگ: خاکستری گراینده به قهوه‌ای تیره یا روشن در پشت و سفید در شکم، سوی چپ سر به‌رنگ خاکستری تیره و سوی راست دارای نشانه‌های تیره و روشن، همچنین سوی راست آرواره‌ی پایینی به‌رنگ سفید یا خاکستری روشن
اندازه: وزن ۴۰ تا ۵۰ تن، سر و بدن به درازای ۲۱ متر برای نرها و ۲۲ متر برای ماده‌ها (بزرگ‌ترین نمونه‌ها می‌توانند به درازای بیش از ۲۶ متر و وزن ۷۷ تا ۸۱ تن برسند.) (ماده‌ها بزرگ‌ترند.)
درباره‌ی جانور: نهنگ تیغ‌باله یا نهنگ باله‌ای، دومین پستاندار بزرگ جهان پس از نهنگ آبی است. همچنین نهنگ تیغ‌باله جانوری دریازی، گروه‌زیست و تک‌همسر است. آنان در گروه‌هایی خانوادگی با ۶ تا ۱۰ نهنگ زندگی می‌کنند. افزون بر این، نهنگ‌های تیغ‌باله در زیستگاه‌های دارای خوراک فراوان و همچنین دوره‌های کوچ، گروه‌هایی تا ۲۵۰ نهنگ برپا می‌کنند. این جانوران بدنی دوکی‌مانند، دو باله‌ی سینه‌ای، یک باله‌ی پشتی و یک باله‌ی دُمی دارند. همچنین آنان سری کشیده دارند، به‌گونه‌ای که نزدیک به یک پنجم درازای بدن‌شان را دربرگرفته است. باله‌ی پشتی نهنگ‌های تیغ‌باله قلاب‌مانند بوده و ۵۰ سانتی‌متر بلندا دارند. این نهنگ‌ها نزدیک به ۱۰۰ چین یا شیار پوستی در زیر بدن‌شان دارند که از زیر دهان تا ناف آنان کشیده شده‌اند. این شیارها به آنان کمک می‌کنند تا دهان‌شان را در هنگام خوردن خوراک بسیار باز کنند. نهنگ‌های تیغ‌باله در دهان‌شان به‌جای دندان، صفحه‌های عمودی شانه‌ای دارند که از جنس کراتین ساخته شده‌اند و کار آن‌ها پالایش آب و به‌دام انداختن جانداران کوچک سخت‌پوست است. این نهنگ‌ها برای شکار سخت‌پوستان ریزی همچون کریل‌ها، نخست آب فراوانی را فرو برده و سپس با بستن دهان‌شان، آب را به بیرون فشار می‌دهند. در این زمان صفحه‌های شانه‌ای همچون یک الک، جلو بیرون رفتن جانوران ریز را گرفته و نهنگ‌ها می‌توانند آنان را با زبان خود گِرد آورده و بخورند. نهنگ‌های تیغ‌باله لایه‌ای کلفت از پیه یا چربی در زیر پوست‌شان دارند. این لایه‌ی چربی که پُر از رگ‌های خونی‌ست، توانایی شنا در آب‌های سرد و توانایی شناور بودن در آب را به آنان می‌دهد. افزون بر این، این لایه‌ی چربی انرژی‌ای که نهنگ‌های تیغ‌باله در زمان کوچ نیاز دارند را برای‌شان فراهم کرده و همچنین آنان را در برابر آب و هوای خشن و شکارگران نگهداری می‌کند. این جانوران به‌جای بینی، دارای دو سوراخ دم‌وبازدم هستند. سوراخ دم‌وبازدم لوله‌ای بالای سر نهنگ‌هاست که آنان با هر بار آمدن به روی آب، با آن دم‌وبازدم انجام می‌دهند. از آن‌جا که این سوراخ در بالای سر این جانوران جای گرفته، آنان برای انجام دم‌وبازدم نیازی به بیرون آوردن کامل سر از آب ندارند. در فرایند دَم، هوای دارای اکسیژن به درون شُش‌ها کشیده می‌شود و در بازدَم، فواره‌ای از آب بدون اکسیژن، از سوراخ دم‌وبازدم بیرون می‌رود. نهنگ‌های تیغ‌باله از سریع‌ترین جانوران دریایی جهان هستند. سرعت شنای عادی آنان ۳۷ تا ۴۱ (گاه ۴۶) کیلومتر در ساعت است. همچنین آنان می‌توانند تا ژرفای ۲۵۰ متری آب دریا فرو روند و نزدیک به ۱۵ دقیقه در زیر آب بمانند.
بن‌مایگان: wikipedia - animaldiversity
نگاره: Blue Planet Archive - Luis Quinta
گردآوری: فرتورچین
