خانواده‌ی ماهیان باله‌شکافته Goodeidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی کپوردندان‌ماهی‌سانیان، از راسته‌ی کپوردندان‌ماهی‌سانان و از رده‌ی پرتوبالگان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۵۱ گونه است که در ۱۸ سرده دسته‌بندی شده‌اند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان چشمه‌ماهی رود سفید، باله‌شکافته‌ی پروانه‌ای و باله‌شکافته‌ی خال‌دار را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی ماهیان باله‌شکافته در زیستگاه‌های آب شیرین کشورهای مکزیک و آمریکا در آمریکای شمالی زندگی می‌کنند؛ هرچند در میان آنان گونه‌های آب لب‌شور نیز یافت می‌شوند. زیستگاه گونه‌های این خانواده بیشتر غرب مرکز کشور مکزیک و ایالت نوادا در غرب مرکز کشور آمریکاست.
این جانوران بدنی کشیده، بیضی‌مانند و پوشیده از پولک دارند. همچنین آنان چشمانی درشت و باله‌ی دُمی پهن دارند. باله‌ی پشتی روبه‌روی باله‌ی مخرجی جای گرفته است. پرتوهای جلویی باله‌ی مخرجی ماهیان نر تا اندازه‌ای از باله جدا شده‌اند، از همین روی به این ماهیان، باله‌شکافته گفته می‌شود. گونه‌های زیرخانواده‌ی Goodeinae، دارای باله‌های شکمی و گونه‌های زیرخانواده‌ی Empetrichthyinae، بدون باله‌های شکمی هستند. بیشتر گونه‌های این خانواده زنده‌زا هستند. همچنین بیشتر ماده‌ها بزرگ‌تر و نیرومندترند. باله‌شکافته‌ی زاپاکو با درازای ۳ سانتی‌متر و باله‌شکافته‌ی سیاه‌باله با درازای ۱۳ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی ماهیان باله‌شکافته به‌شمار می‌روند. در این نوشته که به بخش نخست خانواده‌ی ماهیان باله‌شکافته می‌پردازد با ۲۴ گونه (از ۴۵ گونه) آشنا می‌شویم.
زیرخانواده‌ی Empetrichthyinae
سرده‌ی Crenichthys
نام: چشمه‌ماهی رود سفید White River springfish
نام علمی: Crenichthys baileyi
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری چشمه‌های آب گرم سیستم رود سفید در ایالت نوادای کشور آمریکا در آمریکای شمالی، میان مدارهای ۴۱ درجه‌ی شمالی تا ۳۷ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۹ سانتی‌متر
نگاره: NANFA Convention 2010
نام: چشمه‌ماهی دره‌ی ریلرود Railroad Valley springfish
نام علمی: Crenichthys nevadae
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری چشمه‌های آب گرم دره‌ی ریلرود در شهرستان نای در ایالت نوادای کشور آمریکا در آمریکای شمالی، میان مدارهای ۳۹ درجه‌ی شمالی تا ۳۸ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۵ سانتی‌متر
نگاره: Nevada DCNR
سرده‌ی Empetrichthys
نام: استخرماهی پهرامپ Pahrump poolfish
نام علمی: Empetrichthys latos
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری چشمه‌های آب گرم دره‌ی پهرامپ در شهرستان نای در ایالت نوادای کشور آمریکا در آمریکای شمالی، میان مدارهای ۳۸ درجه‌ی شمالی تا ۳۶ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۵ سانتی‌متر
نگاره: Aaron Ambos
زیرخانواده‌ی Goodeinae
سرده‌ی Allodontichthys
نام: باله‌شکافته‌ی سفیدلکه Whitepatched splitfin
نام علمی: Allodontichthys hubbsi
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودها و جویبارهای ایالت خالیسکو کشور مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: بدن به درازای ۶ سانتی‌متر
نگاره: Ivan Ahumada
نام: باله‌شکافته‌ی ریزپولک Finescale splitfin
نام علمی: Allodontichthys polylepis
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری استخرهای حوضه‌ی رود آمکا در ایالت خالیسکو کشور مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: بدن به درازای ۴/۵ سانتی‌متر برای نرها و ۵ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Johannes Pfleiderer
نام: باله‌شکافته‌ی توکسپان Tuxpan splitfin
نام علمی: Allodontichthys tamazulae
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری سیستم رود توکسپان در ایالت خالیسکو کشور مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: -
نگاره: Anthony Terceira
نام: باله‌شکافته‌ی نوارباله Bandfin splitfin
نام علمی: Allodontichthys zonistius
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رود کالیما در کشور مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: بدن به درازای ۴/۵ سانتی‌متر برای نرها و ۵ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Jason Jones
سرده‌ی Alloophorus
نام: باله‌شکافته‌ی بولداگ Bulldog goodeid
نام علمی: Alloophorus robustus
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود لرما در کشور مکزیک در آمریکای شمالی، میان مدارهای ۲۱ درجه‌ی شمالی تا ۱۹ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۱۲ سانتی‌متر
نگاره: Andre Scheiwiller
سرده‌ی Allotoca
نام: باله‌شکافته‌ی کاترینا Catarina allotoca
نام علمی: Allotoca catarinae
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودها و جویبارهای کشور مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: بدن به درازای ۵ سانتی‌متر برای نرها و ۸ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Erwin Radax
نام: باله‌شکافته‌ی پاتزکورو Patzcuaro allotoca
نام علمی: Allotoca diazi
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رود لرما در کشور مکزیک در آمریکای شمالی، میان مدارهای ۲۱ درجه‌ی شمالی تا ۱۹ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۱۰ سانتی‌متر برای نرها و ۱۲ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Michael Koeck
نام: باله‌شکافته‌ی اوپال Opal allotoca
نام علمی: Allotoca dugesii
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودها و جویبارهای بلندی‌های مرکزی کشور مکزیک در آمریکای شمالی، میان مدارهای ۲۱ درجه‌ی شمالی تا ۱۹ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی (ایالت‌های خالیسکو، گوآناخوآتو، میچوآکان و آگوئاسکالینتس)
اندازه: بدن به درازای ۶/۵ سانتی‌متر
نگاره: Anton Lamboj
نام: باله‌شکافته‌ی نواری Banded allotoca
نام علمی: Allotoca goslinei
پایندگی: گونه‌ی نابود شده در طبیعت (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری استخرهای حوضه‌ی رود آمکا در ایالت خالیسکو کشور مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: بدن به درازای ۶ سانتی‌متر
نگاره: Anton Lamboj
نام: باله‌شکافته‌ی خال‌سیاه Blackspot allotoca
نام علمی: Allotoca maculata
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودها و جویبارهای ایالت خالیسکو کشور مکزیک در آمریکای شمالی، میان مدارهای ۲۳ درجه‌ی شمالی تا ۲۲ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۶/۵ سانتی‌متر برای نرها و ۷/۵ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Ivan Dibble
نام: باله‌شکافته‌ی زیراهون Zirahuen allotica
نام علمی: Allotoca meeki
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری دریاچه‌ی زیراهون در ایالت میچوآکان کشور مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: بدن به درازای ۷ سانتی‌متر برای نرها و ۹ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Lars Vig Jensen
نام: باله‌شکافته‌ی زاپاکو Zacapu allotoca
نام علمی: Allotoca zacapuensis
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری تالاب زاپاکو در ایالت میچوآکان کشور مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: بدن به درازای ۳ سانتی‌متر
نگاره: Ruud Wildekamp
سرده‌ی Ameca
نام: باله‌شکافته‌ی پروانه‌ای Butterfly splitfin
نام علمی: Ameca splendens
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودها و جویبارهای ایالت خالیسکو کشور مکزیک در آمریکای شمالی، میان مدارهای ۲۳ درجه‌ی شمالی تا ۲۲ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۸ سانتی‌متر برای نرها و ۱۲ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Khor Harn Sheng
سرده‌ی Ataeniobius
نام: باله‌شکافته‌ی دم‌آبی Bluetail goodea
نام علمی: Ataeniobius toweri
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رود ورده در ایالت سن لوئیس پوتوسی کشور مکزیک در آمریکای شمالی، میان مدارهای ۲۳ درجه‌ی شمالی تا ۲۲ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۷ سانتی‌متر برای نرها و ۱۰ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Anthony Terceira
سرده‌ی Chapalichthys
نام: باله‌شکافته‌ی نواردار Barred splitfin
نام علمی: Chapalichthys encaustus
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری دریاچه‌ی چاپالا در کشور مکزیک در آمریکای شمالی، میان مدارهای ۲۱ درجه‌ی شمالی تا ۱۹ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۶ سانتی‌متر برای نرها و ۸ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Alderhandt's Fish
نام: باله‌شکافته‌ی نقطه‌پولکا Polka-dot splitfin
نام علمی: Chapalichthys pardalis
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری رودها و جویبارهای ایالت میچوآکان کشور مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: بدن به درازای ۶ سانتی‌متر برای نرها و ۷ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Arjan de Graaf
نام: باله‌شکافته‌ی ایلین (باله‌شکافته‌ی بیگانه) Alien splitfin
نام علمی: Chapalichthys peraticus
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودها و جویبارهای کشور مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: بدن به درازای ۵ سانتی‌متر برای نرها و ۶/۵ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Leo van der Meer
سرده‌ی Characodon
نام: باله‌شکافته‌ی بولد (باله‌شکافته‌ی بی‌باک) Bold characodon
نام علمی: Characodon audax
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری آبگیرها و جویبارهای کشور مکزیک در آمریکای شمالی، میان مدارهای ۲۵ درجه‌ی شمالی تا ۲۴ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۴/۸ سانتی‌متر
نگاره: Eduardo Obis
نام: باله‌شکافته‌ی رنگین‌کمانی Rainbow characodon
نام علمی: Characodon lateralis
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری چشمه‌های ایالت دورانگو کشور مکزیک در آمریکای شمالی، میان مدارهای ۲۴ درجه‌ی شمالی تا ۲۳ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۴ سانتی‌متر برای نرها و ۵/۵ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Blair Chen
سرده‌ی Girardinichthys
نام: باله‌شکافته‌ی لبه‌تیره Darkedged splitfin
نام علمی: Girardinichthys multiradiatus
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل رود لرما بالایی و دریاچه‌ی زمپوالا در ایالت مورلوس کشور مکزیک در آمریکای شمالی، میان مدارهای ۲۱ درجه‌ی شمالی تا ۱۹ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۳/۵ سانتی‌متر برای نرها و ۵ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Eduardo Obis
نام: باله‌شکافته‌ی چاپولتپک Chapultepec splitfin
نام علمی: Girardinichthys viviparus
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری دریاچه‌ها، آبگیرها و استخرهای کوچک حوضه‌ی دریاچه‌ی تکسکوکو و رود پانوکو در کشور مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: بدن به درازای ۶/۵ سانتی‌متر برای نرها و ۵ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Juan Carlos Merino
گونه‌های خانواده‌ی ماهیان باله‌شکافته (بخش نخست) - (بخش دوم)
بن‌مایگان: wikipedia - fishbase
گردآوری: فرتورچین
