خانواده‌ی خروسک‌ماهیان پرنده یا خروسک‌ماهیان کلاه‌خودی Dactylopteridae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی شیپورماهی‌سانیان، از راسته‌ی سوزن‌ماهی‌سانان و از رده‌ی پرتوبالگان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۷ گونه است که در ۲ سرده دسته‌بندی شده‌اند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان خروسک‌ماهی پرنده و خروسک‌ماهی پرنده‌ی شرقی را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی خروسک‌ماهیان پرنده در آب‌های گرمسیری اقیانوس‌های هند، آرام و اطلس زندگی می‌کنند. گونه‌های بالغ کف‌زی هستند، ولی لاروهای آنان آزادانه در اقیانوس‌ها شناور هستند. بیشتر گونه‌های این خانواده دریازی هستند، ولی در میان آنان گونه‌های آب لب‌شور نیز یافت می‌شوند.
این جانوران بدنی کشیده و پوشیده از پولک دارند. پولک‌های آنان اسکات‌مانند و صفحه‌ای هستند. گونه‌های خانواده‌ی خروسک‌ماهیان سری بزرگ و خمیده با استخوان‌هایی همانند کلاه‌خود دارند. همچنین آنان برجستگی‌های کیلی و یک خار بلند در آبشش‌پوش‌شان دارند. گونه‌های این خانواده دارای باله‌های سینه‌ای بسیار بزرگ با ۲۸ تا ۳۷ پرتو درونی آزاد هستند. همچنین آنان دارای دو باله‌ی پشتی هستند. باله‌ی پشتی نخست دارای دو پرتو سخت جداگانه است. باله‌ی پشتی دوم و باله‌ی مخرجی آنان نیز کم‌وبیش هم‌اندازه و روبه‌روی هم هستند. باله‌های شکمی این ماهیان دارای دو پرتو سخت است. آنان با باله‌های شکمی خود در بستر دریا راه می‌روند. گونه‌های خانواده‌ی خروسک‌ماهیان پرنده بدون خط کناری هستند. همچنین آنان گوشت‌خوارند و خوراک آنان سخت‌پوستان، دیگر بی‌مهرگان کوچک و ماهیان کوچک است. خروسک‌ماهی کلاه‌خودی ساده Dactyloptena tiltoni (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۹/۵ سانتی‌متر و خروسک‌ماهی پرنده با درازای ۵۰ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی خروسک‌ماهیان پرنده به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۴ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.

سرده‌ی Dactyloptena

نام: -
نام علمی: Dactyloptena gilberti
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۲۰ تا ۷۳ متری آب‌های معتدل اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام (از جنوب دریای سرخ و کشورهای سومالی و عمان تا شاخاب تایلند و کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۲۵ سانتی‌متر
نگاره: Norbert Probst

نام: خروسک‌ماهی پرنده‌ی خال‌بال Spotwing flying gurnard
نام علمی: Dactyloptena macracantha
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۴۵ تا ۱۷۷ متری آب‌های ژرف اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام (از جنوب کشورهای هند و سری‌لانکا در جنوب قاره‌ی آسیا تا کشور فیلیپین در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا؛ به‌سوی جنوب تا شمال کشور استرالیا و کشور پاپوآ گینه‌ی نو در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۳۰ سانتی‌متر
نگاره: Gerald Robert Fischer

نام: خروسک‌ماهی پرنده‌ی شرقی Oriental flying gurnard
نام علمی: Dactyloptena orientalis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۱۰۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس‌های هند و آرام، میان مدارهای ۳۵ درجه‌ی شمالی تا ۳۷ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی (از دریای سرخ و شرق قاره‌ی آفریقا تا گروه‌جزیره‌ی هاوایی و همچنین جزیره‌های مارکیز و گروه‌جزیره‌ی توآموتو وابسته به پلی‌نزی فرانسه (از سرزمین‌های فرادریایی فرانسه) در قاره‌ی اقیانوسیه؛ شمال تا جنوب کشور ژاپن و گروه‌جزیره‌ی بونین وابسته به کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا و جنوب تا کشورهای استرالیا و نیوزیلند در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: وزن ۳۸۳ گرم، بدن به درازای ۴۰ سانتی‌متر
نگاره: Terence Zahner

سرده‌ی Dactylopterus

نام: خروسک‌ماهی پرنده Flying gurnard
نام علمی: Dactylopterus volitans
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۱۰۰ متری آب‌های نیمه‌گرمسیری اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۵۲ درجه‌ی شمالی تا ۴۵ درجه‌ی جنوبی و ۹۸ درجه‌ی غربی تا ۳۶ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (شرق اقیانوس اطلس: از کانال مانش در غرب قاره‌ی اروپا تا کشور آنگولا در غرب قاره‌ی آفریقا، دربرگیرنده‌ی دریای مدیترانه و کرانه‌های گروه‌جزیره‌های آزور و مادیرا وابسته به کشور پرتغال؛ غرب اقیانوس اطلس: از کشور کانادا تا ایالت ماساچوست کشور آمریکا و شاخاب مکزیک در شرق آمریکای شمالی تا کشور آرژانتین در جنوب شرقی آمریکای جنوبی)
اندازه: وزن ۱/۸ کیلوگرم، بدن به درازای ۵۰ سانتی‌متر
نگاره: Rodrigo Canalli

بن‌مایگان: wikipedia - fishbase
گردآوری: فرتورچین