خانوادهی قناتماهیان یا کپورماهیان سرمخروطی Leuciscidae، خانوادهای از زیرراستهی کپورماهیسانیان، از راستهی کپورماهیسانان و از ردهی پرتوبالگان هستند. در این نوشته که به بخش چهارم خانوادهی قناتماهیان میپردازد با ۲۷ گونه (از ۱۳۵ گونه) آشنا میشویم.
دنبالهی زیرخانوادهی قناتماهیان Leuciscinae
سردهی مینوهای پایابی Alburnoides
نام: اسپیرلین (اشنایدر یا ماهی خیاطه یا لپک) Spirlin
نام علمی: Alburnoides bipunctatus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای نیمهگرمسیری جویبارها و رودهای قارهی اروپا و غرب قارهی آسیا (همچون ایران)، میان مدارهای ۶۱ درجهی شمالی تا ۳۴ درجهی شمالی و ۵ درجهی غربی تا ۷۴ درجهی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۱۸/۵ سانتیمتر
نگاره: Gilles San Martin
نام: اسپیرلین استروما Struma spirlin
نام علمی: Alburnoides strymonicus
پایندگی: گونهی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای نیمهگرمسیری حوضهی رود استروما در کشورهای بلغارستان، یونان و مقدونیه در قارهی اروپا
اندازه: بدن به درازای ۸/۳ سانتیمتر
نگاره: Riccardo Novaga
سردهی بلیکها Alburnus
نام: بلیک معمولی (مرواریدماهی یا کولی ایرانی) Common bleak
نام علمی: Alburnus alburnus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای معتدل دریاچهها و رودهای قارهی اروپا و غرب قارهی آسیا (همچون ایران)، میان مدارهای ۶۸ درجهی شمالی تا ۳۵ درجهی شمالی و ۶ درجهی غربی تا ۶۰ درجهی شرقی از عرض جغرافیایی (شمال منطقهی قفقاز و رشتهکوههای پیرنه و آلپ، بهسوی شرق تا دریاچهی اورال و رود امبا در کشور قزاقستان)
اندازه: بدن به درازای ۲۵ سانتیمتر
نگاره: Klaus Rudloff
سردهی Ballerus
نام: ماهی سیم آبی (زوپ) Blue bream
نام علمی: Ballerus ballerus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای معتدل رودهای بزرگ ریزنده به دریای بالتیک، دریای شمال، دریای سیاه، دریای آزوف و دریای خزر در قارهی اروپا و غرب قارهی آسیا، میان مدارهای ۶۳ درجهی شمالی تا ۴۳ درجهی شمالی و ۴ درجهی شرقی تا ۵۶ درجهی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۱/۱ کیلوگرم، بدن به درازای ۴۹ سانتیمتر
نگاره: Werner Fiedler
نام: ماهی سیم چشمسفید White-eye bream
نام علمی: Ballerus sapa
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای معتدل رودهای بزرگ ریزنده به دریای سیاه، دریای آزوف، دریای خزر و دریاچهی آرال در قارهی اروپا و غرب قارهی آسیا، میان مدارهای ۶۵ درجهی شمالی تا ۴۵ درجهی شمالی و ۱۲ درجهی شرقی تا ۶۹ درجهی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۳۵ سانتیمتر
نگاره: Hartl
سردهی Blicca
نام: ماهی سیم سفید (ماهی سیم نقرهای) White bream
نام علمی: Blicca bjoerkna
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای معتدل دریاچهها، مخزنها، رودها و کانالهای حوضههای دریای شمال، دریای بالتیک، دریای سفید، دریای سیاه، دریای مرمره، دریای خزر، دریاچهی آرال و حوضهی اقیانوس اطلس و حوضهی دریای مدیترانه بهسوی جنوب تا کشور فرانسه در قارهی اروپا و غرب قارهی آسیا، میان مدارهای ۶۵ درجهی شمالی تا ۴۰ درجهی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۱ کیلوگرم، بدن به درازای ۴۵ سانتیمتر
نگاره: Hartl
سردهی حبهدهانها Chondrostoma
نام: بینیماهی معمولی Common nase
نام علمی: Chondrostoma nasus
پایندگی: گونهی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای معتدل رودهای حوضهی دریا سیاه (رودهای دانوب، دنیستر، بوگ جنوبی و دنیپر)، جنوب دریای بالتیک (رودهای نمان، اودر و ویستولا) و جنوب دریای شمال (تا رود موز در غرب) در قارهی اروپا، میان مدارهای ۵۶ درجهی شمالی تا ۳۷ درجهی شمالی و ۰ درجهی شرقی تا ۳۵ درجهی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۱/۵ کیلوگرم، بدن به درازای ۵۰ سانتیمتر
نگاره: Klaus Rudloff
سردهی Iberochondrostoma
نام: بینیماهی دهانقوسی پرتغالی Portuguese arched-mouth nase
نام علمی: Iberochondrostoma lusitanicum
پایندگی: گونهی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای نیمهگرمسیری رودها و جویبارهای زهکشیهای شاخههای رود تاگوس (سادو، لیزاندرو، سامارا، کولارس و اوسوس) در کشور پرتغال در جنوب غربی قارهی اروپا، میان مدارهای ۴۳ درجهی شمالی تا ۳۷ درجهی شمالی و ۹ درجهی غربی تا ۶ درجهی غربی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۱۵/۱ سانتیمتر
نگاره: Jo Kuyken
سردهی سرمخروطیها Leucaspius
نام: بلیکا (سانبلیک یا ماهی ریز نقرهای) Belica
نام علمی: Leucaspius delineatus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای معتدل رودها، جویبارها، دریاچهها، آبگیرها، استخرها و کانالهای قارهی اروپا و غرب قارهی آسیا، میان مدارهای ۶۴ درجهی شمالی تا ۳۸ درجهی شمالی و ۱ درجهی شرقی تا ۶۰ درجهی شرقی از عرض جغرافیایی (از رود راین پایینی و شمال کشور آلمان بهسوی شرق تا حوضهی جنوبی دریای بالتیک؛ حوضهی دریای سیاه بهسوی جنوب تا حوضهی رود ریونی در غرب کشور گرجستان، حوضهی شمالی و غربی دریای خزر (بهسوی جنوب تا حوضهی رود کورا)؛ همچنین حوضهی دریای اژه (از رود ماریتسا تا رود نستوس))
اندازه: بدن به درازای ۹ سانتیمتر
نگاره: Garnelio.de
سردهی قناتماهیهای اوراسیایی Leuciscus
نام: آسپ (ماشماهی) Asp
نام علمی: Leuciscus aspius
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای معتدل رودها و دریاچههای بزرگ حوضهی دریای شمال، دریای بالتیک، دریای سیاه، دریای آزوف، دریای اژه، دریای خزر و دریاچهی آرال در قارهی اروپا و غرب قارهی آسیا، میان مدارهای ۶۶ درجهی شمالی تا ۳۵ درجهی شمالی و ۳ درجهی شرقی تا ۷۲ درجهی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۹ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۲۰ سانتیمتر
نگاره: Fishbiosystem.ru
نام: آید (روشنماهی) Ide
نام علمی: Leuciscus idus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای معتدل رودها و دریاچههای بزرگ حوضهی دریای بالتیک، دریای سیاه، شمال دریای خزر، دریای شمال و دریاچهی آرال، همچنین حوضهی اقیانوس اطلس از راه جنوب تا زهکشیهای رودهای سن و لوآر پایینی در کشور فرانسه در قارهی اروپا و غرب قارهی آسیا، میان مدارهای ۷۳ درجهی شمالی تا ۳۷ درجهی شمالی و ۷ درجهی شرقی تا ۱۳۶ درجهی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۴ کیلوگرم، بدن به درازای ۸۵ سانتیمتر
نگاره: Markku Varjo
نام: قناتماهی معمولی Common dace
نام علمی: Leuciscus leuciscus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای معتدل جویبارها و رودهای بزرگ حوضهی دریای شمال، دریای بالتیک، دریای سفید، دریای بارنتز، دریای خزر، دریاچهی آرال و حوضهی رود ولگا؛ حوضهی دریای سیاه، از زهشکیهای رود دانوب تا رود دنیپر؛ حوضهی اقیانوس اطلس، در زهشکی رود سن؛ و حوضهی دریای مدیترانه، از زهکشیهای رود رون تا رود آرک در کشور فرانسه در قارهی اروپا و شمال قارهی آسیا، میان مدارهای ۷۲ درجهی شمالی تا ۴۱ درجهی شمالی و ۱۰ درجهی غربی تا ۱۵۵ درجهی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۱ کیلوگرم، بدن به درازای ۴۰ سانتیمتر
نگاره: Fishbiosystem.ru
سردهی Leucos
نام: روچ ایتالیایی شمالی North Italian roach
نام علمی: Leucos aula
پایندگی: گونهی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای معتدل کانالها، باتلاقها، دریاچهها و جویبارهای حوضهی دریای آدریاتیک از زهکشیهای رود سوچا تا رود پو در کشورهای ایتالیا، سوئیس و اسلوونی و همچنین جویبارهای کوچک کرانهای در شهر زادار کشور کرواسی در قارهی اروپا
اندازه: بدن به درازای ۲۶ سانتیمتر
نگاره: Ernesto Cavallini
سردهی Notemigonus
نام: درخشنده طلایی Golden shiner
نام علمی: Notemigonus crysoleucas
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای نیمهگرمسیری دریاچهها، آبگیرها، باتلاقها، پسشاخهرودها، استخرها، جویبارها و رودهای زهکشیهای اقیانوس اطلس و شاخاب مکزیک از استان نوا اسکوشیای کشور کانادا تا جنوب ایالت تگزاس کشور آمریکا؛ حوضههای دریاچههای بزرگ، شاخاب هادسون (رود سرخ) و رود میسیسیپی بهسوی غرب تا استان ساسکاچوان کشور کانادا و ایالت مونتانا، غرب ایالت اکلاهما و ایالت تگزاس کشور آمریکا در آمریکای شمالی، میان مدارهای ۵۲ درجهی شمالی تا ۲۵ درجهی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۳۲ سانتیمتر
نگاره: Attila Olah
سردهی Pelecus
نام: تیغماهی (شمشیرماهی آب شیرین) Sabrefish
نام علمی: Pelecus cultratus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای معتدل رودها و جویبارهای حوضهی دریای بالتیک، دریای سیاه، دریای خزر و دریاچهی آرال در شرق قارهی اروپا و غرب قارهی آسیا، میان مدارهای ۶۳ درجهی شمالی تا ۳۶ درجهی شمالی و ۸ درجهی شرقی تا ۷۳ درجهی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۲ کیلوگرم، بدن به درازای ۶۰ سانتیمتر
نگاره: Hecker
سردهی Petroleuciscus
نام: چاپ دنیپر (چاب دریای سیاه) Dnieper chub
نام علمی: Petroleuciscus borysthenicus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای معتدل رودها، دریاچهها، دلتاها و پسشاخهرودهای حوضههای غربی، شمالی و شرقی دریای سیاه و دریای آزوف و حوضهی شمالی دریای اژه در قارهی اروپا، میان مدارهای ۵۶ درجهی شمالی تا ۳۹ درجهی شمالی و ۲۶ درجهی شرقی تا ۴۷ درجهی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۴۰ سانتیمتر
نگاره: Davide Bellucci
سردهی Protochondrostoma
نام: بینیماهی اروپای جنوبی South European nase
نام علمی: Protochondrostoma genei
پایندگی: گونهی آسیبپذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای معتدل رودهای حوضهی دریای آدریاتیک، از زهکشیهای رود سوچا تا رود وومانو در کشورهای ایتالیا و اسلوونی در قارهی اروپا، میان مدارهای ۴۸ درجهی شمالی تا ۴۲ درجهی شمالی و ۴ درجهی شرقی تا ۱۵ درجهی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۳۰ سانتیمتر
نگاره: Alberto Tamietti
سردهی روچها یا کولمهها Rutilus
نام: روچ کاپسین (کولمه کاسپین یا کلمه کاسپین) Caspian roach
نام علمی: Rutilus caspicus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای معتدل و کرانهای کمژرف و لبشور دریای خزر در میان قارههای اروپا و آسیا
اندازه: وزن ۲ کیلوگرم، بدن به درازای ۴۵ سانتیمتر
نگاره: Earthpedia.Earth
نام: روچ دریای سیاه (کولمه دریای سیاه یا ماهی سفید) Black Sea roach
نام علمی: Rutilus frisii
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای معتدل پایرودهای لبشور و دریاچهها و رودهای حوضههای دریای سیاه، دریای آزوف، دریای مرمره و دریای خزر در شرق قارهی اروپا و غرب قارهی آسیا، میان مدارهای ۵۶ درجهی شمالی تا ۳۶ درجهی شمالی و ۲۲ درجهی شرقی تا ۵۴ درجهی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۸ کیلوگرم، بدن به درازای ۷۰ سانتیمتر
نگاره: Hartl
نام: روچ معمولی (کولمه معمولی) Common roach
نام علمی: Rutilus rutilus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای نیمهگرمسیری دریاچهها، رودها، پسشاخهرودها، جویبارها و کولابهای کرانهای لبشور قارهی اروپا بهجز پیرامون دریای مدیترانه و غرب قارهی آسیا، میان مدارهای ۷۱ درجهی شمالی تا ۳۶ درجهی شمالی و ۱۰ درجهی غربی تا ۱۵۵ درجهی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۱/۸ کیلوگرم، بدن به درازای ۵۰/۲ سانتیمتر
نگاره: Klaus Rudloff
نام: روچ کاکتوس Cactus roach
نام علمی: Rutilus virgo
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای معتدل رودهای زهکشی رود دانوب در شرق و مرکز قارهی اروپا
اندازه: بدن به درازای ۴۰ سانتیمتر
نگاره: Hartl
سردهی Sarmarutilus
نام: روولا (روچ اروپای جنوبی) Rovella
نام علمی: Sarmarutilus rubilio
پایندگی: گونهی آسیبپذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای نیمهگرمسیری جویبارهای کشور ایتالیا در جنوب قارهی اروپا، میان مدارهای ۴۷ درجهی شمالی تا ۳۸ درجهی شمالی و ۷ درجهی شرقی تا ۲۲ درجهی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۱۸ سانتیمتر
نگاره: Daniele Pieracci
سردهی Scardinius
نام: سرخبالهی معمولی Common rudd
نام علمی: Scardinius erythrophthalmus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای معتدل رودها، پسشاخهرودها، آبگیرها، دریاچهها و دریاچههای طوقی حوضهی بیشتر رودهای اروپایی در شمال رشتهکوههای پیرنه و آلپ، بهسوی شرق تا زهکشیهای رودهای اورال و ایا، حوضههای دریاچهی آرال و دریای سفید؛ حوضهی دریای سیاه و شمال آسیای صغیر در قارهی اروپا، میان مدارهای ۶۲ درجهی شمالی تا ۳۶ درجهی شمالی و ۱۰ درجهی غربی تا ۷۰ درجهی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۶۱/۷ سانتیمتر
نگاره: Andreas Hartl
سردهی چابهای اروپایی Squalius
نام: کالاندینو Calandino
نام علمی: Squalius alburnoides
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای نیمهگرمسیری رودها و دریاچههای کشورهای اسپانیا و پرتغال در شبهجزیرهی ایبری در جنوب غربی قارهی اروپا، میان مدارهای ۴۲ درجهی شمالی تا ۳۶ درجهی شمالی و ۹ درجهی غربی تا ۱ درجهی غربی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۲۵ سانتیمتر
نگاره: Jo Kuyken
نام: چاب معمولی (لشماهی اروپایی) Common chub
نام علمی: Squalius cephalus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای معتدل رودها، جویبارها و دریاچههای حوضههای دریای شمال، دریای بالتیک، شمال دریای سیاه، دریای سفید، دریای بارنتز و دریای خزر؛ حوضههای اقیانوس اطلس از راه جنوب تا زهکشیهای رود اد در کشور فرانسه؛ کشور بریتانیای کبیر بهسوی شمال تا دمای ۵۶ درجه؛ منطقهی اسکاندیناوی: جنوب کشور فنلاند، کشور سوئد بهسوی شمال تا نزدیکی شهر استکهلم؛ حوضهی دریای مدیترانه از زهکشیهای رود ور تا رود ارو در کشور فرانسه در قارهی اروپا و شمال قارهی آسیا، میان مدارهای ۶۴ درجهی شمالی تا ۳۵ درجهی شمالی و ۱۰ درجهی غربی تا ۶۰ درجهی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۸ کیلوگرم، بدن به درازای ۶۰ سانتیمتر
نگاره: Fishbiosystem.ru
نام: چاب اتروسکی Etruscan chub
نام علمی: Squalius lucumonis
پایندگی: گونهی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای معتدل جویبارها و رودهای کوچک زهکشیهای رودهای سرچیو، اومبرونه، آرنو و توره (شیب دریای تیرنی) در کشور ایتالیا در قارهی اروپا
اندازه: بدن به درازای ۱۶ سانتیمتر
نگاره: Riccardo Novaga
نام: چاب ایبریای جنوبی (چاب تاگوس) Southern Iberian chub
نام علمی: Squalius pyrenaicus
پایندگی: گونهی آسیبپذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای معتدل رودها، جویبارها و مردابهای کشورهای اسپانیا و پرتغال در شبهجزیرهی ایبری در جنوب غربی قارهی اروپا، میان مدارهای ۴۱ درجهی شمالی تا ۳۶ درجهی شمالی و ۹ درجهی غربی تا ۰ درجهی غربی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۲۶ سانتیمتر
نگاره: Giovanni Grotto
گونههای خانوادهی قناتماهیان (بخش نخست) - (بخش دوم) - (بخش سوم) - (بخش چهارم) - (بخش پنجم)
بنمایگان: wikipedia - fishbase
گردآوری: فرتورچین