نام: مارخور Markhor
نام علمی: Capra falconeri
فرمان‌رو: جانوران
شاخه: طنابداران
رده: پستانداران
راسته: جفت‌سم‌سانان
زیرراسته: نشخوارکننده‌سانیان
خانواده: گاوان
زیرخانواده: بزیان
سرده: بزهای کوهی
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زمان زیست: دوره‌ی پلیستوسن (۲/۵۸ تا ۰/۰۱۱۷ میلیون سال پیش) تا دوره‌ی هولوسن (۱۱۷۰۰ سال پیش تاکنون)
زیستگاه: جنگل‌های درختچه‌ای بلوط، کاج و ارس در بلندی‌های ۶۰۰ تا ۳۶۰۰ متری منطقه‌های کوهستانی شمال کشور پاکستان، شمال هند، شمال شرقی افغانستان، جنوب تاجیکستان و جنوب ازبکستان در آسیای میانه و جنوب قاره‌ی آسیا
زندگانی: ۱۱ تا ۱۳ سال
سن بلوغ: نرها ۳۶ ماهگی و ماده‌ها ۱۸ تا ۳۶ ماهگی
زادآوری: زنده‌زا، ۱ تا ۲ نوزاد، با ۱۳۵ تا ۱۷۰ روز زمان بارداری
خوراک: گیاهان همچون سبزه‌ها، برگ‌ها، سرشاخه‌ها و درختچه‌ها (به‌ویژه ریش‌پری‌ها، دم‌خرگوشی‌ها، سنجد تلخ و برگ‌های بلوط همیشه‌سبز) (مارخورها در بهار و تابستان چرا می‌کنند، ولی در زمستان به سرشاخه‌خواری روی می‌آورند. این جانوران گاهی بر روی دو پا می‌ایستند تا به شاخه‌های بلند درختان برسند.)
شکارگران: آدمی، وشق اوراسیایی، پلنگ برفی، گرگ هیمالیایی (زیرگونه‌ی گرگ خاکستری) و خرس قهوه‌ای (بچه‌ها: عقاب طلایی)
رنگ: قهوه‌ای روشن تا قهوه‌ای تیره تا سیاه در پشت و سفید در شکم، دارای شاخ‌هایی تیره تا قهوه‌ای گراینده به سرخ و لکه‌های سیاه و سفید در پاها
اندازه: وزن ۸۰ تا ۱۱۰ کیلوگرم برای نرها و ۳۲ تا ۵۰ کیلوگرم برای ماده‌ها، سر و بدن به درازای ۱۴۰ تا ۱۸۰ سانتی‌متر، دُم به درازای ۸ تا ۱۴ سانتی‌متر، بلندای بدن تا شانه‌ها ۶۵ تا ۱۱۵ سانتی‌متر
درباره‌ی جانور: مارخور یا بز کوهی مارخور یا بز شاخ‌پیچ Screw-horned goat، جانور ملی کشور پاکستان و همچنین جانوری روزگرد و گروه‌زیست است. نام مارخور برگرفته از باورهای نادرست پیشینیان است که گمان می‌کردند این جانور مارها را کشته و می‌خورد. همچنین برخی بر این باورند که نام این جانور از شاخ‌های مارمانند، مارپیچ و پیچ خورده‌ی آن گرفته شده است. این جانوران در دو گروه زندگی می‌کنند: گله‌ی ماده‌ها و بچه‌های‌شان؛ و نرها که به‌جز زمان زادآوری، تنهازیست هستند. این جانوران بدنی باریک، پاهایی کم‌وبیش بلند، دُمی کوتاه و موهایی انبوه و کوتاه دارند. همچنین آنان گردنی کم‌وبیش بلند، سری کشیده، گوش‌هایی بیضی‌مانند و چشمانی درشت دارند. نرها و ماده‌ها هر دو دارای ریش هستند، ولی ریش نرها برجسته‌تر است و افزون بر چانه، در گلو، سینه و پاها نیز موهای بلندی روییده است. مارخورها موهایی کوتاه همانند یال در پشت و در راستای ستون مهره‌ها دارند. همچنین آنان دارای ۲ شاخ مارپیچ بلند هستند. شاخ‌های نرها ۱۶۰ و شاخ‌های ماده‌ها ۲۵ سانتی‌متر بلندا دارند. شاخ‌ها برجستگی‌های نوک‌تیزی هستند که بر روی سر مارخورها جای گرفته‌اند. این اندام‌ها از بخش درونی استخوانی با پوششی از کراتین و دیگر پروتئین‌ها ساخته شده‌اند و این بزها آن‌ها را برای دفاع و در زمان جفت‌یابی، آن‌ها را برای پیکار با دیگر هم‌گونه‌ها به‌کارگیری می‌کنند. این جانوران سُم‌رو هستند و بر روی نوک انگشتان پا راه می‌روند. مارخورها ۲ انگشت بزرگ در هر یک از پاهای خود دارند که با سُم بزرگی پایان می‌یابند. سُم، پوششی سخت در نوک انگشتان پای پستانداران سُم‌دار است که از جنس کراتین ساخته شده و از بخش نرم ته پاهای آنان در برابر آسیب‌ها جلوگیری می‌کند. این بزها بسیار چابک هستند. آنان این توانایی را دارند که از صخره‌های سخت‌گذر و دور از دسترس شکارگران به‌خوبی بالا بروند. مارخور دارای ۵ زیرگونه است که بر این پایه‌اند: مارخور استور یا شاخ‌آتشین Astor markhor or flare-horned markhor، مارخور بخارایی یا تاجیکی Bukharan markhor or Tadjik markhor، مارخور کابلی Kabul markhor، مارخور کشمیری یا پیر پنجال Kashmir markhor or Pir Panjal markhor و مارخور سلیمان یا راست‌شاخ Sulaiman markhor or straight-horned markhor.
بن‌مایگان: wikipedia - animaldiversity
نگاره: Korkeasaaren Elaintarha - Mike Lane
گردآوری: فرتورچین
