خانواده‌ی گوزن‌موشان Tragulidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی نشخوارکننده‌سانیان، از راسته‌ی جفت‌سم‌سانان و از رده‌ی پستانداران هستند. به جانورانی همچون اسب‌ها، کرگدن‌ها و تاپیرها که دارای یک سُم هستند، تک‌سم‌سانان و به جانورانی همانند گاوها، گوزن‌ها و بزها که دارای یک جفت سُم هستند، جفت‌سم‌سانان گفته می‌شود. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۱۰ گونه است که در ۳ سرده دسته‌بندی شده‌اند. تاکنون ۱۴ گونه از خانواده‌ی گوزن‌موشان نابود شده و از میان رفته‌اند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان گوزن‌موش آبی و گوزن‌موش خال‌دار هندی را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی گوزن‌موشان در جنوب و جنوب شرقی قاره‌ی آسیا و مرکز و غرب قاره‌ی آفریقا زندگی می‌کنند. گوزن‌موش‌ها یا شِوروها Chevrotain، کوچک‌ترین پستانداران سم‌دار جهان هستند. این جانوران بدنی باریک، پاهایی کوتاه و نازک، دست‌هایی کوتاه‌تر از پاها، دُمی کوتاه و موهایی انبوه و کوتاه دارند. همچنین آنان گردنی کوتاه، سری کوچک و نوک‌تیز، گوش‌هایی کوچک و چشمانی درشت دارند. گونه‌های خانواده‌ی گوزن‌موشان به‌وارون گونه‌های خانواده‌ی گوزنان، بدون شاخ هستند. آنان به‌جای شاخ، دندان‌های نیش عاج‌مانند و شمشیرمانندی دارند که از آن‌ها برای دفاع و در زمان جفت‌یابی، آن‌ها را برای کشش ماده‌ها و همچنین پیکار با دیگر هم‌گونه‌ها به‌کارگیری می‌کنند.
گونه‌های خانواده‌ی گوزن‌موشان همگی سُم‌رو هستند و بر روی نوک انگشتان پا راه می‌روند. این جانوران ۲ انگشت بزرگ در هر یک از پاهای خود دارند که با سُم بزرگی پایان می‌یابند. همچنین آنان دارای ۲ انگشت یا سُم کوچک و کاهش یافته هستند که بالاتر از ۲ سُم بزرگ و اصلی جای گرفته‌اند و در هنگام راه رفتن جانور، هیچ برخوردی با زمین پیدا نمی‌کنند. سُم، پوششی سخت در نوک انگشتان پای پستانداران سُم‌دار است که از جنس کراتین ساخته شده و از بخش نرم ته پاهای آنان در برابر آسیب‌ها جلوگیری می‌کند. بیشتر گونه‌های خانواده‌ی گوزن‌موشان، تنهازیست یا جفتی، شب‌زی و گیاه‌خوار هستند. اگرچه برخی از آنان افزون بر گیاهان، بی‌مهرگان، پستانداران کوچک و گاهی لاشه‌ی جانوران را خوراک خود می‌سازند. گوزن‌موش‌ها همگی نشخوارکننده هستند. هرگاه جانور گیاه‌خواری، گیاه خورده شده‌ی خود را از معده به دهان برگردانده، بِجَود و دوباره فرو برد، نشخوار کرده است. همچنین فرایند جویدن دوباره‌ی نشخوار که برای جداسازی بیشتر مواد گیاهی و برانگیختن گوارش انجام می‌شود، نشخوار کردن نامیده می‌شود. جانوران نشخوارکننده به سرعت چرا می‌کنند و سپس در زمان استراحت، خوراک خورده شده را برگردانده و به‌خوبی می‌جوند. گوزن‌موش جاوه‌ای با وزن ۲ کیلوگرم و درازای ۴۰ تا ۴۵ سانتی‌متر و گوزن‌موش آبی با وزن ۷ تا ۱۵ کیلوگرم و درازای ۴۵ تا ۸۵ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌ی خانواده‌ی گوزن‌موشان به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۱۰ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.

سرده‌ی گوزن‌موش‌های آبی Hyemoschus

نام: گوزن‌موش آبی Water chevrotain
نام علمی: Hyemoschus aquaticus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری کشورهای کامرون، جمهوری آفریقای مرکزی، جمهوری کنگو، جمهوری دموکراتیک کنگو، ساحل عاج، گینه‌ی استوایی، گابن، غنا، گینه، لیبریا، نیجریه، سیرالئون و توگو در غرب و مرکز قاره‌ی آفریقا
اندازه: وزن ۷ تا ۱۵ کیلوگرم، سر و بدن به درازای ۴۵ تا ۸۵ سانتی‌متر، دُم به درازای ۷/۵ تا ۱۷ سانتی‌متر، بلندای بدن تا شانه‌ها ؟ تا ؟ سانتی‌متر
نگاره: Derozier Violette

سرده‌ی گوزن‌موش‌های خال‌دار Moschiola

نام: گوزن‌موش خال‌دار سری‌لانکایی Sri Lankan spotted chevrotain
نام علمی: Moschiola meminna
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، گرم‌دشت‌های خشک و نمناک، درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، خلاش‌ها، مرداب‌ها، باتلاق‌ها، پوداب‌ها و پوده‌زارها، کلان‌کشتزارها و باغ‌های روستایی کشور سری‌لانکا در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: وزن ۳/۱ کیلوگرم برای نرها و ۳/۸ کیلوگرم برای ماده‌ها، سر و بدن به درازای ۴۶ تا ۵۶ سانتی‌متر، دُم به درازای ۳ سانتی‌متر، بلندای بدن تا شانه‌ها ۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متر
نگاره: Chlidonias

نام: گوزن‌موش خال‌دار هندی Indian spotted chevrotain
نام علمی: Moschiola indica
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، جنگل‌های دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، سبزه‌زارهای تندابی یا نمناک موسمی نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، سبزه‌زارهای بلندی‌های نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، رودها و جویبارهای همیشگی (دربرگیرنده‌ی آبشارها)، کلان‌کشتزارها، باغ‌های روستایی و جنگل‌های پیشین به‌سختی ویران شده‌ی نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری کشورهای هند و نپال در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: وزن ۳ کیلوگرم، سر و بدن به درازای ۴۸ تا ۶۰ سانتی‌متر، دُم به درازای ۳ تا ۶ سانتی‌متر، بلندای بدن تا شانه‌ها ۲۵ تا ۳۳ سانتی‌متر
نگاره: PJeganathan

نام: گوزن‌موش خال‌دار نوارزرد Yellow-striped chevrotain
نام علمی: Moschiola kathygre
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، خلاش‌ها، مرداب‌ها، باتلاق‌ها، پوداب‌ها و پوده‌زارها، کلان‌کشتزارها، باغ‌های روستایی، جنگل‌های پیشین به‌سختی ویران شده‌ی نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری و زمین‌های کشاورزی تندابی موسمی جنوب کشور سری‌لانکا در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: وزن ۳/۱ کیلوگرم برای نرها و ۳/۸ کیلوگرم برای ماده‌ها، سر و بدن به درازای ۴۳ تا ۵۱ سانتی‌متر، دُم به درازای ۱/۶ تا ۲/۶ سانتی‌متر، بلندای بدن تا شانه‌ها ۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متر
نگاره: Klaus Rudloff

سرده‌ی گوزن‌موش‌ها Tragulus

نام: گوزن‌موش جاوه‌ای Java mouse-deer
نام علمی: Tragulus javanicus
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، رودها و جویبارهای همیشگی (دربرگیرنده‌ی آبشارها)، خلاش‌ها، مرداب‌ها، باتلاق‌ها، پوداب‌ها و پوده‌زارها و جنگل‌های پیشین به‌سختی ویران شده‌ی نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری جزیره‌ی جاوه و شاید جزیره‌ی بالی وابسته به کشور اندونزی در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: وزن ۲ کیلوگرم، سر و بدن به درازای ۴۰ تا ۴۵ سانتی‌متر، دُم به درازای ۹ سانتی‌متر، بلندای بدن تا شانه‌ها ۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متر
نگاره: Marhi_226

نام: گوزن‌موش کوچک Lesser mouse-deer
نام علمی: Tragulus kanchil
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، جنگل‌های دارای پوشش گیاهی مانگرو نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری بالاتر از تراز کشندی، جنگل‌های باتلاقی نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، گرم‌دشت‌های نمناک، درختچه‌زارهای نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، سبزه‌زارهای تندابی یا نمناک موسمی نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، کلان‌کشتزارها و جنگل‌های پیشین به‌سختی ویران شده‌ی نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری کشورهای کامبوج، لائوس، میانمار، تایلند، ویتنام، سنگاپور، برونئی، مالزی و اندونزی و جنوب استان یون‌نان چین در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: وزن ۱/۳ تا ۲/۴ کیلوگرم، سر و بدن به درازای ۳۷ تا ۵۶ سانتی‌متر، دُم به درازای ۶ تا ۹ سانتی‌متر، بلندای بدن تا شانه‌ها ۲۵ تا ۳۰ سانتی‌متر
نگاره: Jeff Stoltzfus

نام: گوزن‌موش بزرگ Greater mouse-deer
نام علمی: Tragulus napu
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، جنگل‌های باتلاقی نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری و جنگل‌های پیشین به‌سختی ویران شده‌ی نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری جنوب کشور میانمار و جنوب تایلند و کشورهای سنگاپور، برونئی، مالزی و اندونزی در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: وزن ۳/۵ تا ۴/۵ کیلوگرم، سر و بدن به درازای ۴۲/۵ تا ۶۸ سانتی‌متر، دُم به درازای ۶ تا ۱۰ سانتی‌متر، بلندای بدن تا شانه‌ها ۳۰ تا ۳۵ سانتی‌متر
نگاره: Daniel Reidel

نام: گوزن‌موش فیلیپینی Philippine mouse-deer
نام علمی: Tragulus nigricans
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، جنگل‌های دارای پوشش گیاهی مانگرو نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری بالاتر از تراز کشندی و درختچه‌زارهای نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری جزیره‌ی بالاباک وابسته به کشور فیلیپین در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: سر و بدن به درازای ۴۰ تا ۵۰ سانتی‌متر، دُم به درازای ۸ سانتی‌متر، بلندای بدن تا شانه‌ها ۱۸ سانتی‌متر
نگاره: Klaus Rudloff

نام: گوزن‌موش ویتنامی Vietnam mouse-deer
نام علمی: Tragulus versicolor
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، جنگل‌های دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، کلان‌کشتزارها و جنگل‌های پیشین به‌سختی ویران شده‌ی نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری جنوب شرقی کشور ویتنام در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: وزن ۱/۷ کیلوگرم، سر و بدن به درازای ۴۰ تا ۴۸ سانتی‌متر، دُم به درازای ۵ سانتی‌متر
نگاره: SIE, GWC, LEIBNIZ-IZW, NCNP

نام: گوزن‌موش ویلیامسون Williamson's mouse-deer
نام علمی: Tragulus williamsoni
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری و جنگل‌های پیشین به‌سختی ویران شده‌ی نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری شمال کشور تایلند و استان یون‌نان در جنوب کشور چین در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: وزن ۱/۳ تا ۲ کیلوگرم، سر و بدن به درازای ۴۲ تا ۶۳ سانتی‌متر، دُم به درازای ۷/۴ سانتی‌متر، بلندای بدن تا شانه‌ها ۲۰ سانتی‌متر
نگاره: Kfbg.org

بن‌مایگان: wikipedia - animaldiversity
گردآوری: فرتورچین