خانوادهی قورباغههای آبی Telmatobiidae، خانوادهای از زیرراستهی نوغوکسانیان، از راستهی بیدُمسانان و از ردهی دوزیستان هستند. از برجستهترین گونههای این خانواده میتوان قورباغههای آبی آندی و تیتیکاکا و قورباغهی دریاچهی خونین را نام برد. گونههای خانوادهی قورباغههای آبی تنها در رشتهکوه آند در آمریکای جنوبی یافت میشوند. آنان در کشورهای اکوادور، پرو، بولیوی، شمال غربی آرژانتین و شمال شیلی زندگی میکنند. این جانوران بدنی کوتاه و بدون دُم، پوستی هموار، چشمانی درشت با مردمک گِرد و دستهایی کوتاه و پاهایی بلند دارند. همچنین این قورباغهها انگشتانی پردهدار برای شنا کردن دارند. گونههای این خانواده همگی آبزی یا نیمهآبزی هستند. قورباغههای دریاچهی خونین و آبی تیتیکاکا از بزرگترین قورباغههای آبزی جهان شمرده میشوند. قورباغهی آبی آلیپاکا با درازای ۴/۵ سانتیمتر و قورباغهی دریاچهی خونین با درازای ۱۷/۳ سانتیمتر، کوچکترین و بزرگترین گونههای خانوادهی قورباغههای آبی بهشمار میروند. در این نوشته با ۱۴ گونهی این خانواده آشنا میشویم.
چند نکته برای آشنایی بیشتر با دوزیستان و قورباغهها: قورباغه یا غوک جانوری دوزیست از راستهی بیدُمسانان است. دوزیستان جانورانی خونسرد هستند که از دیدگاه فرگشتی میان ماهیان و خزندگان جای میگیرند. بیشتر دوزیستان تخمگذارند. نوزادی که از تخم بیرون میآید لارو نامیده میشود. لاروها گام به گام و با فرآیندی بهنام دگردیسی به جانوری بالغ دگرگون میشوند. دوزیستان نوزادی خود را در آب و بزرگسالی خود را در خشکی و آب زندگی میکنند. آنان بدنی برهنه و بدون پولک دارند. بیشتر دوزیستان از راه ششها و پوست خود دموبازدم انجام میدهند. پوست باید همیشه نمناک باشد تا بتواند اکسیژن را دریافت کند. اگر پوست آنان خشک شود، نمیتوانند دموبازدم انجام دهند، پس میمیرند. اکسیژن دریافت شده از راه پوست به درون رگهای خونی زیر پوست میرود و رگها نیز اکسیژن را به بخشهای گوناگون بدن میرسانند. دوزیستان دارای سه گونه غده به نامهای غدههای موکوسی، غدههای دانهدار و غدههای لولهای هستند. غدههای موکوسی پوست را نمناک نگاه میدارند. غدههای دانهدار از پوست زهر تراوش میکنند و غدههای لولهای از پوست مادهای چسبناک تراوش میکنند. مادهی چسبناک برای چسبیدن جانور نر به ماده در هنگام جفتگیری کاربرد دارد.
قورباغهها خونسرد هستند، بهگونهای که درجهی دمای بدن آنان، همانند درجهی دمای هوا یا آب پیرامون آنان است. زمانی که بدنشان سرد میشود، آفتاب میگیرند تا گرم شوند و زمانی که بدنشان بیش از اندازه گرم میشود، به درون آب میروند تا خنک شوند. قورباغهها در آب تخمگذاری میکنند. تخمهای آنان درون لایهای از مادهای ژلاتینی جای گرفتهاند. هنگامی که نوزاد سر از تخم بیرون میآورد، مانند ماهیان باله دارد. او میتواند با بالهها و دُم بلندش شنا کند. قورباغهی نابالغ از راه آبشش دموبازدم انجام میدهد و تا زمانی که به بلوغ نرسیده است از آب بیرون نمیآید. با رشد نوزاد قورباغه، نخست پاهای پشتی و پس از آن پاهای جلویی او رشد میکنند. سپس ششها بزرگ میشوند و قورباغهی جوان با نگه داشتن سر خود در بالای آب، میتواند دموبازدم انجام داده و کمکم از آب بیرون بیاید. رفته رفته دُم او کوتاهتر میشود تا اینکه قورباغهی جوان همانند قورباغههای بالغ میشود.
قورباغهها دارای بدنی کوتاه و بدون دُم هستند. آنان همچنین زبان چسبندهی درازی دارند. درازای این زبان کموبیش یک سوم درازای بدن آنهاست. زبان قورباغهها بهجای پشت در جلوی دهان آنان جای گرفته است. آنان زبان خود را به بیرون پرتاب میکنند و با آن حشرات را شکار میکنند. زبان نیرومند آنان میتواند با سرعت فراوانی به شکار رسیده و با گرفتن آن به سوی دهان بازگردد. قورباغهها دندانهایی بهنام وومرین دارند که در آروارهی بالا و در بخش جلویی دهان آنان جای گرفته است. دندانهای آروارهی بالایی کمتوانند، آروارهی پایینی نیز دندان ندارند. از همین روی قورباغهها نمیتوانند خوراک را بجوند. آنان این دندانها را برای گرفتن و نگه داشتن شکار بهکارگیری میکنند و سپس خوراک را یکجا فرو میبرند. قورباغهها گوش بیرونی ندارند. بهجای آن تمپانوم یا طبلگوش یا پردهگوش دارند که در دو سوی سر آنان جای دارد. موجهای صدا پردهگوش را میلرزاند، سپس پردهگوش موجها را به گوش میانی و گوش میانی موجها را به مغز میرساند.
قورباغههای نر دارای کیسههای صدای درونی در گلو یا دو سوی گردن هستند. با آنکه این کیسهها در درون بدن قورباغه جای دارند، ولی در زمانی که از هوا پُر میشوند، پوست نرم بیرونی بدن نیز باد کرده و برآمده میشود. بهکارگیری کیسهی صدا بدین گونه است که قورباغهی نر هوا را فرو برده و سوراخهای بینی و دهان خود را میبندد. سپس با فشار، هوا را میان دهان و ششهای خود پس و پیش میکند. زمانی صدا پدید میآید که هوا از روی تارهای آوایی گذر کند و آنها را بلرزاند. زمانی که قورباغه آواز میخواند، کیسههای صدا همانند یک تشدیدگر کار میکند و توان صدای قورباغه را افزایش میدهد.
قورباغهها و وزغها همانند یکدیگرند، ولی ناهمگونیهایی با یکدیگر دارند. بیشتر قورباغهها پوستی هموار، نرم و نمنک دارند و در نزدیکی آبها زندگی میکنند. ولی بیشتر وزغها پوستی ناهموار، خشک و زگیلمانند دارند و بیشتر خشکیزی هستند. قورباغهها دستهایی کوتاه و پاهایی بلند دارند، از همین روی بهجای راه رفتن، میجهند. ولی وزغها دستها و پاهایی هماندازه دارند، از همین روی بهجای پریدن، راه میروند. بیشتر قورباغهها انگشتانی پردهدار برای شنا کردن دارند، ولی وزغها دارای انگشتانی بدون پرده هستند.
برخی از قورباغهها درختی هستند و بسیار کم به روی زمین میآیند. برخی نیز دالانساز هستند و در زیر زمین زندگی میکنند و تنها برای زادآوری به روی زمین میآیند. گروهی از قورباغهها زهرآگین هستند، بهگونهای که برخی از آنان از زهرآگینترین جانوران خشکیزی زمین بهشمار میروند.
سردهی Telmatobius
نام: -
نام علمی: Telmatobius chusmisensis
پایندگی: گونهی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جویبارهای روستای چوسمیسا در استان تاماروگال در شمال کشور شیلی و غرب آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۵ تا ۵/۳ سانتیمتر برای نرها و ۵/۷ تا ۶/۳ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Felipe Rabanal
نام: قورباغهی آبی تیتیکاکا Titicaca water frog
نام علمی: Telmatobius culeus
پایندگی: گونهی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: دریاچهی تیتیکاکا و رودهای پیرامون آن، در مرز دو کشور پرو و بولیوی در آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۴۰۰ گرم، بدن به درازای ۷/۵ تا ۱۷ (گاه تا ۲۰) سانتیمتر
نگاره: Brad Wilson
نام: قورباغهی آبی لوآ Loa water frog
نام علمی: Telmatobius dankoi
پایندگی: گونهی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جویبارهای نزدیک شهر کالاما در استان ال لوآ در شمال کشور شیلی و غرب آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۴/۹ تا ۵/۵ سانتیمتر برای نرها و ۴/۶ ت ۵/۲ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Claudio Soto Azat
نام: -
نام علمی: Telmatobius gigas
پایندگی: گونهی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: رودخانهی هوایلامارکا در استان کارانگاس کشور بولیوی در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۶/۹ سانتیمتر برای نرها و ۱۰/۹ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Teresa Camacho Badani
نام: قورباغهی آبی هال Hall's water frog
نام علمی: Telmatobius halli
پایندگی: گونهی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: چشمههای پیرامون شهر اویاگوئه در استان ال لوآ در شمال کشور شیلی و غرب آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۴/۲ تا ۵/۷ سانتیمتر
نگاره: Claudio Soto Azat
نام: قورباغهی آبی آلیپاکا Allipacca water frog
نام علمی: Telmatobius intermedius
پایندگی: گونهی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچهزارها و سبزهزارهای بلندیهای گرمسیری یا نیمهگرمسیری و رودهای منطقهی آیاکوچو در کشور پرو در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۴/۵ سانتیمتر
نگاره: Victor Vargas
نام: قورباغهی آبی آکانکوچا Acancocha water frog
نام علمی: Telmatobius jelskii
پایندگی: گونهی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جویبارهای منطقههای آیاکوچو و اوئانکاولیکا در کشور پرو در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۵/۳ تا ۶/۷ سانتیمتر برای نرها و ۵/۵ تا ۷/۱ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Vladimir Diaz
نام: قورباغهی دریاچهی خونین Lake Junin frog
نام علمی: Telmatobius macrostomus
پایندگی: گونهی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: دریاچهی خونین و آبهای پیرامون آن، در منطقههای خونین و پاسکو در مرکز کشور پرو در آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۵۰۰ گرم، بدن به درازای ۱۲/۴ تا ۱۷/۳ (گاه تا ۳۰) سانتیمتر
نگاره: Roberto Elias
نام: قورباغهی آبی مرمرین Marbled water frog
نام علمی: Telmatobius marmoratus
پایندگی: گونهی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جویبارها، رودها، آبشارها، دریاچهها و آبگیرهای کشور بولیوی، شمال شیلی و جنوب پرو در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۷/۵ سانتیمتر
نگاره: Alec Earnshaw
نام: قورباغهی آبی سیاه Black water frog
نام علمی: Telmatobius niger
پایندگی: گونهی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جویبارها و رودهای جنگلهای ابر، درختچهزارهای نمناک، سبزهزارهای بلندیها، جنگلهای کوهستانی همیشهسبز و درختچهزارهای کوهستانی خشک مرکز کشور اکوادور در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۴/۶ تا ۷/۳ سانتیمتر برای نرها و ۶ تا ۷/۷ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Centro Jambatu
نام: قورباغهی آبی پرو Peru water frog
نام علمی: Telmatobius peruvianus
پایندگی: گونهی آسیبپذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جویبارها و رودهای کوچک جنوب شرقی کشور پرو و شمال شیلی در آمریکای جنوبی
اندازه: -
نگاره: Oscar Chacon
نام: قورباغهی آبی سوکره Sucre water frog
نام علمی: Telmatobius simonsi
پایندگی: گونهی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای کوهستانی نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری، درختچهزارها و سبزهزارهای بلندیها، رودها، آبگیرها و مردابهای آب شیرین بخشهای چوکیساکا، کوچوبامبا و سانتا کروز در کشور بولیوی در آمریکای جنوبی
اندازه: -
نگاره: Teresa Camacho Badani
نام: قورباغهی آبی آندی Andean Water Frog
نام علمی: Telmatobius ventriflavum
پایندگی: گونهی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جویبارهای منطقهی اوئانکاولیکا در کشور پرو در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۴/۹ سانتیمتر برای نرها و ۴/۹ تا ۵/۶ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Alessandro Catenazzi
نام: قورباغهی آبی سهوئنکاس Sehuencas water frog
نام علمی: Telmatobius yuracare
پایندگی: گونهی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای کوهستانی نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری، رودها و مردابهای آب شیرین بخشهای کوچوبامبا و سانتا کروز در کشور بولیوی در آمریکای جنوبی
اندازه: -
نگاره: Dirk Ercken
بنمایگان: wikipedia - amphibiaweb
گردآوری: فرتورچین