خانواده‌ی بال‌آتشیان Phoenicopteridae، خانواده‌ای از راسته‌ی بال‌آتشی‌سانان و از رده‌ی پرندگان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۶ گونه است که در ۳ سرده دسته‌بندی شده‌اند. تاکنون ۱۴ گونه از خانواده‌ی بال‌آتشیان نابود شده و از میان رفته‌اند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان فلامینگوی بزرگ و فلامینگوی کوچک را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی بال‌آتشیان در همه‌ی قاره‌های جهان به‌جز جنوبگان یافت می‌شوند. زیستگاه آنان منطقه‌های کرانه‌ای گرمسیری و بیشتر کرانه‌ی دریاچه‌های بزرگ است. نام فلامینگو از واژه‌ی اسپانیایی یا پرتغالی Flamengo یا Flamenco به‌معنای به‌رنگ آتش گرفته شده است.
این پرندگان بدنی بزرگ و کشیده دارند. همچنین آنان گردنی بلند و خمیده، سری کوچک و نوکی خمیده دارند. گونه‌های خانواده‌ی بال‌آتشیان دارای بال‌هایی بزرگ و پاهایی بلند، باریک و پرده‌دار هستند. آنان در زمان استراحت روی یک پای خود می‌ایستند. زانوی پای فلامینگوها به بدن‌شان بسیار نزدیک است و از میان پرهای‌شان دیده نمی‌شود. آن بخش از پای این پرندگان که به عقب خم می‌شود، زانو نبوده و مچ پای آنان است. فلامینگوها به آرامی راه می‌روند و زمانی که سر و نوک خود را در آب کم‌ژرف فرو برده‌اند، به‌دنبال خوراک می‌گردند. پاهای بلند این پرندگان این توانایی را به آنان می‌دهد تا در ژرفای بیشتر آب راه بروند. با آن‌که فلامینگوها پرندگانی آبزی و شناگرانی توانا هستند، ولی بیشتر زمان‌ها این توانایی را به‌کار نگرفته و شنا نمی‌کنند. همچنین فلامینگوها پروازکنندگانی نیرومند هستند. آنان در پرواز، پاها و گردن خود را کشیده و کمی پایین‌تر از بدن‌شان نگه می‌دارند. سرعت پرواز این پرندگان ۵۰ تا ۶۰ کیلومتر در ساعت است.
فلامینگوهای جوان با پرهای سرخ گراینده به خاکستری از تخم بیرون می‌آیند، ولی فلامینگوهای بالغ با خوردن باکتری‌های آبزی و رنگ‌دانه‌ی بتا-کاروتن که زرد-نارنجی‌ست و در پلانکتون‌های جانوری و گیاهی یافت می‌شود، به‌رنگ‌های صورتی روشن تا سرخ روشن درمی‌آیند. یک فلامینگوی تندرست و با خوراک خوب، رنگ زنده‌تری دارد و جفت بهتری‌ست. همچنین یک فلامینگوی سفید یا رنگ‌پریده، بیشتر بیمار یا دچار بدخوراکی‌ست. گونه‌های خانواده‌ی بال‌آتشیان بیش از ۳۵ درصد از زمان خود را سرگرم پرآرایی یا پاک‌سازی پرهای‌شان می‌کنند. با این همه، دیگر پرندگان آبزی تنها ۱۰ درصد زمان خود را به این کار می‌پردازند. فلامینگوها این کار را با نوک آغشته به روغن به‌دست آمده از غده‌های چربی‌شان انجام می‌دهند.
گونه‌های خانواده‌ی بال‌آتشیان همه‌چیزخوار هستند. خوراک آنان آرتمیاها، سیانوباکتری‌ها، لاروها، حشرات، نرم‌تنان و سخت‌پوستان است. همچنین گونه‌های این خانواده پالیده‌خوار هستند و خوراک خود را فیلتر می‌کنند. به جاندارانی که خوراک خود را از راه پالایش آب فراهم می‌کنند پالیده‌خوار گفته می‌شود. فلامینگوها به‌هنگام خوردن خوراک برای چندین ساعت در روز، نوک خود را وارونه نگه می‌دارند. سپس خوراک خود را فیلتر کرده و مواد ناخواسته را از نوک خود بیرون می‌ریزند. نوک این پرندگان برای جدا کردن گل‌ولای از خوراکی که می‌خورند، سازگار شده است. فیلتر کردن خوراک، با ساختارهای مویی‌مانند به‌نام لاملاها یا تیغک‌ها که آرواره‌ی پایین را می‌پوشانند و زبان بزرگ و زبر آنان انجام می‌شود. با آن‌که فلامینگوها گرایش بیشتری به نوشیدن آب شیرین دارند، ولی می‌توانند آب شور را نیز بنوشند. آنان نمک آب را از غده‌هایی که در زیر چشمان‌شان جای گرفته، از بدن‌شان بیرون می‌ریزند.
گونه‌های خانواده‌ی بال‌آتشیان پرندگانی تک‌همسر و گروه‌زیست هستند و در دسته‌هایی با هزاران فلامینگو زندگی می‌کنند. آنان با انگیزه‌ی دوری از شکارگران، دسترسی به خوراک فراوان و بهرمندی بیشتر از زیستگاه‌های آشیانه‌سازی، این دسته‌های بزرگ را برپا می‌کنند. این پرندگان سالی یک‌بار زادآوری می‌کنند. آنان برای تخم‌گذاری، آشیانه‌ای گلی می‌سازند. سپس فلامینگوی ماده یک تخم می‌گذارد و هم نر و هم ماده بر روی تخم می‌خوابند و پس از زاده شدن جوجه از آن نگهداری می‌کنند. فلامینگوها، کبوترها و برخی از پنگوئن‌ها تنها پرندگانی هستند که به جوجه‌های‌شان شیر چینه‌دان یا شیر کبوتر می‌دهند. شیر چینه‌دان، شیر پدید آمده از تراوشات برآمده از لایه‌ی پوشش درونی چینه‌دان است که بزرگسالان آن را به دهان جوجه‌ها بازمی‌گردانند. فلامینگوی کوچک با بلندای ۹۰ تا ۱۲۵ سانتی‌متر و فلامینگوی بزرگ با بلندای ۱۱۰ تا ۱۵۰ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی بال‌آتشیان به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۶ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.

سرده‌ی بال‌آتشی‌ها Phoenicopterus

نام: فلامینگوی بزرگ (بال‌آتشی بزرگ) Greater flamingo
نام علمی: Phoenicopterus roseus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: دریاچه‌های قلیایی یا لب‌شور یا آب شور همیشگی و پای‌رودهای کشورهای ایران، هند، سری‌لانکا، نپال، مالدیو، بنگلادش، کامبوج، پاکستان، افغانستان، ترکمنستان، ازبکستان، قزاقستان، عربستان، اسرائیل، کویت، عمان، قطر، سوریه، امارات، یمن، بحرین، عراق، اردن و فلسطین در قاره‌ی آسیا، کشورهای ترکیه، ارمنستان، آذربایجان، قبرس، فرانسه، جبل الطارق، یونان، ایتالیا، روسیه، اسپانیا، مقدونیه شمالی، پرتغال و اسلوونی در قاره‌ی اروپا و کشورهای آنگولا، بوروندی، کیپ ورد، کومور، جیبوتی، اریتره، اتیوپی، گامبیا، گینه، گینه‌ی بیسائو، کنیا، لیبی، ماداگاسکار، مالاوی، مایوت، مراکش، موزامبیک، سائوتومه و پرنسیپ، سیشل، سیرالئون، سومالی، تانزانیا، تونس، اوگاندا، صحرای غربی، زامبیا، زیمبابوه، الجزایر، بوتسوانا، مصر، موریتانی، نامیبیا، سنگال و آفریقای جنوبی در قاره‌ی آفریقا
اندازه: وزن ۲ تا ۴ کیلوگرم، بدن به بلندای ۱۱۰ تا ۱۵۰ سانتی‌متر، بازه‌ی میان دو سر بال‌ها ۱۴۰ تا ۱۷۰ سانتی‌متر
نگاره: Daniel Field
(آشنایی بیشتر با فلامینگوی بزرگ یا بال‌آتشی بزرگ)

نام: فلامینگوی آمریکایی (بال‌آتشی آمریکایی یا فلامینگوی کارائیب) American flamingo
نام علمی: Phoenicopterus ruber
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: کرانه‌های لب‌شور، کولاب‌های شور و دریاچه‌های دریایی کرانه‌های شرقی کشورهای آمریکا و مکزیک در شرق آمریکای شمالی، کرانه‌های کشورهای کلمبیا، ونزوئلا، سورینام، گویان و گویان فرانسه در شمال آمریکای جنوبی، گروه‌جزیره‌ی گالاپاگوس وابسته به کشور اکوادور در شمال غربی آمریکای جنوبی و کشورهای جزیره‌ای باهاما، کوبا، جمهوری دومینیکن، ترینیداد و توباگو، جامائیکا و هائیتی، گروه‌جزیره‌ی پورتوریکو (از سرزمین‌های فرادریایی آمریکا)، جزیره‌های تورکس و کایکوس (از سرزمین‌های فرادریایی بریتانیا) و جزیره‌های سابا، سینت یوستیشس، کوراسائو، آروبا و بونیر (از سرزمین‌های فرادریایی هلند) در دریای کارائیب
اندازه: وزن ۲/۱ تا ۴/۱ کیلوگرم، بدن به بلندای ۱۲۰ تا ۱۴۵ سانتی‌متر، بازه‌ی میان دو سر بال‌ها ۱۴۰ تا ۱۶۵ سانتی‌متر
نگاره: Matt Felperin

نام: فلامینگوی شیلی (بال‌آتشی شیلی) Chilean flamingo
نام علمی: Phoenicopterus chilensis
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: دریاچه‌های قلیایی یا لب‌شور یا آب شور همیشگی، پای‌رودها، کرانه‌های گلی و پهنه‌های گلی میان‌کشندی، و کرانه‌های لب‌شور، کولاب‌های شور و دریاچه‌های دریایی کشورهای آرژانتین، بولیوی، شیلی، پاراگوئه، پرو، اکوادور، اروگوئه و جنوب برزیل در جنوب و غرب آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۲/۵ تا ۳/۵ کیلوگرم، بدن به بلندای ۷۹ تا ۱۴۵ سانتی‌متر، بازه‌ی میان دو سر بال‌ها ۱۲۷ تا ۱۵۳ سانتی‌متر
نگاره: Mason Maron

سرده‌ی بال‌آتشی‌های کوچک Phoeniconaias

نام: فلامینگوی کوچک (بال‌آتشی کوچک) Lesser flamingo
نام علمی: Phoeniconaias minor
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: دریاچه‌ها، استخرها و مرداب‌های قلیایی یا لب‌شور یا آب شور همیشگی، پهنه‌های هموار و دریاچه‌های قلیایی یا لب‌شور یا آب شور موسمی و دوره‌ای، پای‌رودها، کرانه‌های گلی و پهنه‌های گلی میان‌کشندی، کرانه‌های لب‌شور، کولاب‌های شور و دریاچه‌های دریایی، سایت‌های بهره‌برداری از نمک و منطقه‌های پالایش پساب بخش‌هایی از کشورهای هند و پاکستان در جنوب قاره‌ی آسیا، جنوب کشور یمن در جنوب غربی قاره‌ی آسیا و کشورهای بوتسوانا، نامیبیا، آفریقای جنوبی، تانزانیا، آنگولا، بوروندی، کامرون، جمهوری دموکراتیک کنگو، جیبوتی، اریتره، اتیوپی، گابن، گامبیا، گینه، گینه‌ی بیسائو، کنیا، لسوتو، ماداگاسکار، مالاوی، موریتانی، موزامبیک، سنگال، سیرالئون، اوگاندا، زامبیا و زیمبابوه در زیر صحرای بزرگ آفریقا
اندازه: وزن ۲/۲ تا ۲/۷ کیلوگرم، بدن به بلندای ۹۰ تا ۱۲۵ سانتی‌متر، بازه‌ی میان دو سر بال‌ها ۱۰۰ تا ۱۱۰ سانتی‌متر
نگاره: Rob Drummond

سرده‌ی پرصورتی‌ها Phoenicoparrus

نام: فلامینگوی آندی (بال‌آتشی آندی) Andean flamingo
نام علمی: Phoenicoparrus andinus
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: دریاچه‌های قلیایی یا لب‌شور یا آب شور همیشگی و سایت‌های بهره‌برداری از نمک در بخش‌هایی از کشورهای آرژانتین، بولیوی، شیلی و پرو در غرب آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۱/۵ تا ۴/۱ کیلوگرم، بدن به بلندای ۱۰۰ تا ۱۴۰ سانتی‌متر، بازه‌ی میان دو سر بال‌ها ۱۰۰ تا ۱۶۰ سانتی‌متر
نگاره: Daniel Sziklai

نام: فلامینگوی جیمز (بال‌آتشی جیمز یا فلامینگوی پوما) James's flamingo
نام علمی: Phoenicoparrus jamesi
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: دریاچه‌های قلیایی یا لب‌شور یا آب شور همیشگی و سایت‌های بهره‌برداری از نمک در بخش‌هایی از کشورهای آرژانتین، بولیوی، شیلی و پرو در غرب آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۱/۵ تا ۳ کیلوگرم، بدن به بلندای ۹۰ تا ۹۲ سانتی‌متر، بازه‌ی میان دو سر بال‌ها ۱۰۰ تا ۱۶۰ سانتی‌متر
نگاره: Raphael Kurz - Aves do Sul

بن‌مایگان: wikipedia - animaldiversity
گردآوری: فرتورچین