خانواده‌ی پلیکانان یا مرغ‌سقاییان Pelecanidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی پلیکان‌سانیان، از راسته‌ی پلیکان‌سانان و از رده‌ی پرندگان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۸ گونه است که در ۱ سرده دسته‌بندی شده‌اند. تاکنون ۲ گونه از خانواده‌ی پلیکانان نابود شده و از میان رفته‌اند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان پلیکان قهوه‌ای، پلیکان سفید بزرگ و پلیکان دالماسی را نام برد. گونه‌های این خانواده در همه‌ی قاره‌های جهان به‌جز جنوبگان یافت می‌شوند.
این پرندگان بدنی بسیار بزرگ دارند. همچنین آنان گردنی دراز و نوکی بسیار دراز دارند. سر نوک بالا، قلاب‌مانند است و نوک پایین دارای کیسه‌ای بزرگ است. شاخه‌های باریک نوک پایینی و ماهیچه‌های نرمش‌پذیر زبان، کیسه را به سبدی برای گرفتن ماهی دگرگون می‌کند. هرچند زبان کوچک است و جلو فرو بردن ماهیان بزرگ را نمی‌گیرد. پلیکان سفید آمریکایی تنها گونه‌ی این خانواده است که در زمان زادآوری بر روی نوک بالایی‌اش، یک برآمدگی یا شاخی کراتینی پدید می‌آید. گونه‌های این خانواده پاهایی کوتاه و نیرومند دارند. انگشتان آنان دراز و پرده‌دار و دارای پنجه‌هایی کوتاه و خمیده هستند. همچنین آنان بال‌هایی بلند و پهن و دُمی کوتاه و چهارگوش دارند. بال‌های آنان دربرگیرنده‌ی ۳۰ تا ۳۵ شاهپردوم هستند.
گونه‌های خانواده‌ی پلیکانان در استخوان‌بدنی و همچنین زیر پوست‌شان، شبکه‌ای از کیسه‌های هوا دارند که در سراسر بخش شکمی خود همچون گلو، سینه و زیر بال‌ها جای گرفته‌اند. این کیسه‌های هوا به راه‌های سامانه‌ی دم‌وبازدم پیوند دارند و پلیکان‌ها می‌توانند با بستن چاکنای یا دهانه‌ی نای خود، کیسه‌های هوا را باد نگه دارند؛ هرچند شیوه‌ی باد شدن کیسه‌های هوا ناشناخته است. پلیکان‌ها با این کیسه‌های هوا، این توانایی را پیدا می‌کنند که هم بر روی آب شناور شوند و هم در زیر آب دم‌وبازدم انجام دهند.
گونه‌های خانواده‌ی پلیکانان گروه‌زیست هستند و در گروه‌هایی بزرگ آشیانه‌سازی می‌کنند. برخی از آنان بر روی زمین و برخی بر روی درختان آشیانه می‌سازند. جفت‌ها در موسم زادآوری تک‌همسر هستند، ولی پس از این زمان از هم جدا می‌شوند. نرها از ماده‌ها بزرگ‌تر و دارای نوکی درازتر هستند. همه‌ی پلیکانان به‌جز پلیکان‌های قهوه‌ای و پرویی، پرهایی به‌رنگ روشن دارند. نوک، کیسه و پوست برهنه‌ی پیرامون چشمان همه‌ی آنان پیش از آغاز موسم زادآوری روشن‌تر می‌شوند. خوراک این پرندگان بیشتر ماهی و گاهی دوزیستان، لاک‌پشتان، سخت‌پوستان، حشرات، پستانداران و پرندگان و تخم آنان است. پلیکان قهوه‌ای با وزن ۲ تا ۵ کیلوگرم و درازای ۱۰۰ تا ۱۵۲ سانتی‌متر و پلیکان دالماسی با وزن ۱۱ کیلوگرم و درازای ۱۶۰ تا ۱۸۰ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی پلیکانان به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۸ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.
سرده‌ی پلیکان‌ها یا مرغ‌های سقا یا لَمبَرها Pelecanus
نام: پلیکان سفید آمریکایی American white pelican
نام علمی: Pelecanus erythrorhynchos
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: خلاش‌ها، مرداب‌ها، باتلاق‌ها، پوداب‌ها و پوده‌زارها، دریاچه‌های آب شیرین همیشگی، دریاچه‌های قلیایی یا لب‌شور یا آب شور همیشگی، پای‌رودها، و کرانه‌های لب‌شور، کولاب‌های شور و دریاچه‌های دریایی کشورهای کانادا، آمریکا و مکزیک در آمریکای شمالی، کشورهای کاستاریکا، السالوادور، گواتمالا و نیکاراگوئه در آمریکای مرکزی و کشورهای باهاما، کوبا، جمهوری دومینیکن و هائیتی، گروه‌جزیره‌ی پورتوریکو (از سرزمین‌های فرادریایی آمریکا) و جزیره‌های کیمن و جزیره‌های تورکس و کایکوس (از سرزمین‌های فرادریایی بریتانیا) در دریای کارائیب
اندازه: وزن ۳/۵ تا ۱۳/۶ (میانگین: ۴/۵ تا ۹) کیلوگرم، بدن به درازای ۱۳۰ تا ۱۸۰ سانتی‌متر، نوک به درازای ۲۹ تا ۳۹ سانتی‌متر برای نرها و ۲۶ تا ۳۶ سانتی‌متر برای ماده‌ها، بازه‌ی میان دو سر بال‌ها ۲۴۰ تا ۳۰۰ سانتی‌متر
نگاره: Ryan Sanderson
نام: پلیکان قهوه‌ای Brown pelican
نام علمی: Pelecanus occidentalis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: بخش دریامیانی (پلاژیک)، آب‌سنگ‌های صخره‌ای و صخره‌های زیرکشندی، کرانه‌های شنی، ریگی و صخره‌ای آزاد زیرکشندی، کرانه‌های ماسه‌ای و گلی‌ماسه‌ای زیرکشندی، جلبک‌های دریایی یا کتانجک، علف‌های دریایی (زیرآبی)، پای‌رودها، بخش نورگیر (اپی‌پلاژیک)، بخش میان‌دریایی (مزوپلاژیک)، کرانه‌های صخره‌ای، کرانه‌های شنی، کرانه‌های سنگ‌ریزه‌ای و صخره‌های دریایی و جزیره‌های فراکرانه‌ای صخره‌ای کرانه‌های کشورهای کانادا، آمریکا و مکزیک در آمریکای شمالی؛ کرانه‌های کشورهای بلیز، کاستاریکا، السالوادور، گواتمالا، هندوراس، نیکاراگوئه و پاناما در آمریکای مرکزی؛ کرانه‌های کشورهای کلمبیا، ونزوئلا، سورینام، گویان، گویان فرانسه، اکوادور، پرو و برزیل در آمریکای جنوبی؛ کشورهای جزیره‌ای آنتیگوا و باربودا، ترینیداد و توباگو، سنت وینسنت و گرنادین‌ها، سنت کیتس و نویس، سنت لوسیا، باهاما، باربادوس، کوبا، دومینیکا، جمهوری دومینیکن، گرنادا، هائیتی و جامائیکا در دریای کارائیب، گروه‌جزیره‌ی پورتوریکو و جزیره‌های ویرجین (از سرزمین‌های فرادریایی آمریکا)، گروه‌جزیره‌ی برمودا، جزیره‌های کیمن، جزیره‌های ویرجین بریتانیا، جزیره‌های تورکس و کایکوس و جزیره‌های آنگویلا و مونتسرات (از سرزمین‌های فرادریایی بریتانیا)، گروه‌جزیره‌ی گوادلوپ و جزیره‌های مارتینیک، سن مارتن و سن بارتلمی (از سرزمین‌های فرادریایی فرانسه) و جزیره‌های سابا، سینت یوستیشس، کوراسائو، آروبا، بونیر و سن مارتن (از سرزمین‌های فرادریایی هلند) در دریای کارائیب و همچنین گروه‌جزیره‌ی گالاپاگوس وابسته به کشور اکوادور در غرب آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۲ تا ۵ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۰۰ تا ۱۵۲ سانتی‌متر، نوک به درازای ۲۸ تا ۳۴/۸ سانتی‌متر، بازه‌ی میان دو سر بال‌ها ۲۰۳ تا ۲۲۸ سانتی‌متر
نگاره: Don Danko
نام: پلیکان پرویی Peruvian pelican
نام علمی: Pelecanus thagus
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: بخش دریامیانی (پلاژیک)، آب‌سنگ‌های صخره‌ای و صخره‌های زیرکشندی، کرانه‌های شنی، ریگی و صخره‌ای آزاد زیرکشندی، کرانه‌های ماسه‌ای و گلی‌ماسه‌ای زیرکشندی، جلبک‌های دریایی یا کتانجک، علف‌های دریایی (زیرآبی)، پای‌رودها، بخش نورگیر (اپی‌پلاژیک)، بخش میان‌دریایی (مزوپلاژیک)، کرانه‌های صخره‌ای، کرانه‌های شنی، کرانه‌های سنگ‌ریزه‌ای و صخره‌های دریایی و جزیره‌های فراکرانه‌ای صخره‌ای غرب کشورهای اکوادور، پرو و شیلی در غرب آمریکای جنوبی
اندازه: وزن ۵ تا ۷ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۳۷ تا ۱۵۲ سانتی‌متر، بازه‌ی میان دو سر بال‌ها ۲۲۸ سانتی‌متر
نگاره: Sue Milks
نام: پلیکان سفید بزرگ (مرغ سقای سفید بزرگ) Great white pelican
نام علمی: Pelecanus onocrotalus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: خلاش‌ها، مرداب‌ها، باتلاق‌ها، پوداب‌ها و پوده‌زارها؛ استخرها و مرداب‌های قلیایی یا لب‌شور یا آب شور همیشگی، آب‌سنگ‌های صخره‌ای و صخره‌های زیرکشندی، کرانه‌های شنی، ریگی و صخره‌ای آزاد زیرکشندی، کرانه‌های ماسه‌ای و گلی‌ماسه‌ای زیرکشندی، جلبک‌های دریایی یا کتانجک، علف‌های دریایی (زیرآبی) و کرانه‌های گلی و پهنه‌های گلی میان‌کشندی کشورهای هند، بنگلادش، میانمار، ایران، پاکستان، افغانستان، ترکمنستان، قزاقستان، ازبکستان، عربستان، عراق، کویت، یمن و اسرائیل در قاره‌ی آسیا، کشورهای روسیه، ترکیه، آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، بلغارستان، قبرس، یونان، مقدونیه شمالی، رومانی، اوکراین، آلبانی و بوسنی و هرزگوین در قاره‌ی اروپا و کشورهای کامرون، چاد، اتیوپی، نیجریه، آفریقای جنوبی، تانزانیا، کنیا، موریتانی، نامیبیا، سنگال، سودان جنوبی، آنگولا، بنین، بوتسوانا، بورکینافاسو، بوروندی، جمهوری آفریقای مرکزی، جمهوری کنگو، جمهوری دموکراتیک کنگو، ساحل عاج، جیبوتی، مصر، اریتره، گابن، گامبیا، غنا، گینه، گینه‌ی بیسائو، مالاوی، مالی، موزامبیک، نیجر، رواندا، سیرالئون، سومالی، سودان، توگو، اوگاندا، زامبیا و زیمبابوه در قاره‌ی آفریقا
اندازه: وزن ۹ تا ۱۵ کیلوگرم برای نرها و ۵/۴ تا ۹ کیلوگرم برای ماده‌ها، بدن به درازای ۱۷۵ تا ۱۸۰ سانتی‌متر برای نرها و ۱۴۸ سانتی‌متر برای ماده‌ها، نوک به درازای ۳۴/۷ تا ۴۷/۱ سانتی‌متر برای نرها و ۲۸/۹ تا ۴۰ سانتی‌متر برای ماده‌ها، بازه‌ی میان دو سر بال‌ها ۲۲۶ تا ۳۶۰ سانتی‌متر (پلیکان‌های سفید بزرگ، درازترین بازه‌ی میان دو سر بال‌ها را پس از آلباتروس‌های بزرگ دارند.) (نرها نزدیک به ۳۰ درصد سنگین‌ترند.)
نگاره: Daniel J. Field
(آشنایی بیشتر با پلیکان سفید بزرگ یا مرغ سقای سفید بزرگ)
نام: پلیکان استرالیایی Australian pelican
نام علمی: Pelecanus conspicillatus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: رودها و جویبارهای همیشگی (دربرگیرنده‌ی آبشارها)، خلاش‌ها، مرداب‌ها، باتلاق‌ها، پوداب‌ها و پوده‌زارها، دریاچه‌های آب شیرین همیشگی، پای‌رودها، کرانه‌های شنی، کرانه‌های سنگ‌ریزه‌ای، کرانه‌های لب‌شور، کولاب‌های شور و دریاچه‌های دریایی، زمین‌های کشت‌پذیر و منطقه‌های ذخیره‌سازی آب در کشورهای استرالیا، پاپوآ گینه‌ی نو، جزایر سلیمان، تیمور شرقی و برخی جزیره‌های شرقی کشور اندونزی در قاره‌ی اقیانوسیه
اندازه: وزن ۴ تا ۱۳ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۵۲ تا ۱۸۸ سانتی‌متر، نوک به درازای ۴۲ تا ۴۶ سانتی‌متر برای نرها و ۳۶ تا ۴۱ سانتی‌متر برای ماده‌ها، بازه‌ی میان دو سر بال‌ها ۲۳۰ تا ۲۶۰ سانتی‌متر
نگاره: Terence Alexander
نام: پلیکان پشت‌صورتی Pink-backed pelican
نام علمی: Pelecanus rufescens
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دارای پوشش گیاهی مانگرو نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری بالاتر از تراز کشندی، سبزه‌زارهای تندابی یا نمناک موسمی نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، رودها و جویبارهای همیشگی (دربرگیرنده‌ی آبشارها)، خلاش‌ها، مرداب‌ها، باتلاق‌ها، پوداب‌ها و پوده‌زارها، دریاچه‌های آب شیرین همیشگی، دریاچه‌ها، استخرها و مرداب‌های آب شیرین موسمی و دوره‌ای، دریاچه‌های قلیایی یا لب‌شور یا آب شور همیشگی، پهنه‌های هموار و دریاچه‌های قلیایی یا لب‌شور یا آب شور موسمی و دوره‌ای، آب‌سنگ‌های صخره‌ای و صخره‌های زیرکشندی، کرانه‌های شنی، ریگی و صخره‌ای آزاد زیرکشندی، کرانه‌های ماسه‌ای و گلی‌ماسه‌ای زیرکشندی، جلبک‌های دریایی یا کتانجک، آب‌سنگ‌های مرجانی، کانال‌های آب‌سنگی بیرونی، پشت‌شیب‌ها، جلوشیب‌ها، کولاب‌ها، بسترهای نرم و خرده‌سنگی میان‌آب‌سنگی، علف‌های دریایی (زیرآبی)، پای‌رودها، کرانه‌های شنی، صخره‌های دریایی و جزیره‌های فراکرانه‌ای صخره‌ای، تلماسه‌های شنی کرانه‌ای، کرانه‌های لب‌شور، کولاب‌های شور و دریاچه‌های دریایی، و منطقه‌های ذخیره‌سازی آب در زیر صحرای بزرگ آفریقا و غرب کشور یمن و جنوب غربی کشور عربستان در جنوب غربی قاره‌ی آسیا
اندازه: وزن ۴ تا ۷ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۲۵ تا ۱۵۵ سانتی‌متر، نوک به درازای ۳۰ تا ۳۸ سانتی‌متر، بازه‌ی میان دو سر بال‌ها ۲۱۵ تا ۲۹۰ سانتی‌متر
نگاره: Michel Bourque
نام: پلیکان دالماسی (پلیکان خاکستری) Dalmatian pelican
نام علمی: Pelecanus crispus
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: دریاچه‌های آب شیرین همیشگی، دلتاهای درون‌بومی همیشگی، پای‌رودها، کرانه‌های لب‌شور، کولاب‌های شور و دریاچه‌های دریایی، و دریاچه‌های آب شیرین کرانه‌ای کشورهای روسیه، ترکیه، آذربایجان، گرجستان، ارمنستان، بلغارستان، اوکراین، آلبانی، یونان، مولداوی، مونته‌نگرو و رومانی در جنوب شرقی قاره‌ی اروپا، کشورهای هند، چین، هنگ کنگ، ایران، مغولستان، پاکستان، افغانستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، عراق، لبنان، سوریه و اسرائیل در شرق، جنوب، غرب و مرکز قاره‌ی آسیا و کشور مصر در شمال شرقی قاره‌ی آفریقا
اندازه: وزن ۱۱ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۶۰ تا ۱۸۰ سانتی‌متر، نوک به درازای ۳۷ تا ۴۵ سانتی‌متر، بازه‌ی میان دو سر بال‌ها ۲۷۰ تا ۳۲۰ سانتی‌متر
نگاره: Pavel Stepanek
نام: پلیکان نوک‌خال‌دار Spot-billed pelican
نام علمی: Pelecanus philippensis
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، دریاچه‌ها، استخرها و مرداب‌های آب شیرین همیشگی، دریاچه‌های آب شیرین موسمی و دوره‌ای، دریاچه‌های قلیایی یا لب‌شور یا آب شور همیشگی، پهنه‌های هموار و دریاچه‌های قلیایی یا لب‌شور یا آب شور موسمی و دوره‌ای، کرانه‌های لب‌شور، کولاب‌های شور و دریاچه‌های دریایی، منطقه‌های ذخیره‌سازی آب، آبگیرهای آبزی‌پروری و منطقه‌های پالایش پساب در کشورهای هند، سری‌لانکا، نپال، کامبوج، تایلند، لائوس، میانمار، ویتنام و اندونزی در جنوب و جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: وزن ۴/۱ تا ۶ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۲۵ تا ۱۵۲ سانتی‌متر، نوک به درازای ۲۸/۵ تا ۳۵/۵ سانتی‌متر، بازه‌ی میان دو سر بال‌ها ۲۱۳ تا ۲۵۰ سانتی‌متر
نگاره: Dave Williams
بن‌مایگان: wikipedia
گردآوری: فرتورچین
