خانواده‌ی تفنگچی‌ماهیان Caesionidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی سوف‌ماهی‌سانیان، از راسته‌ی سوف‌ماهی‌سانان و از رده‌ی پرتوبالگان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۲۴ گونه است که در ۴ سرده دسته‌بندی شده‌اند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان ماهی‌های تفنگچی پشت‌زرد، نوارتیره و گلگون را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی تفنگچی‌ماهیان در آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام زندگی می‌کنند. زیستگاه آنان بیشتر صخره‌های مرجانی و ژرفای ۱ تا ۶۰ متر است. بیشتر گونه‌های این خانواده دریازی هستند، ولی در میان آنان گونه‌های آب لب‌شور نیز یافت می‌شوند.
این جانوران بدنی کشیده، چهارگوش یا دوکی‌مانند، کم‌وبیش فشرده و پوشیده از پولک دارند. همچنین آنان چشمانی کم‌وبیش درشت، دهانی کوچک و بیرون‌زده و دندان‌های مخروطی کوچک یا ریز دارند. باله‌ی پشتی دراز تفنگچی‌ماهیان دارای ۱۰ تا ۱۵ خار، باله‌ی مخرجی دارای ۳ خار و باله‌های شکمی دارای یک خار هستند. همچنین باله‌ی دُمی این ماهیان دو شاخه با لوب‌های نوک‌تیز است و باله‌های سینه‌ای کم‌وبیش روبه‌روی باله‌های شکمی آنان جای گرفته‌اند.
برخی از گونه‌های این خانواده دارای نوارهایی در پهلوهای‌شان هستند. برخی نیز لکه‌هایی سیاه در باله‌ی دُمی‌شان دارند. ولی در کنار باله‌های سینه‌ای همه‌ی آنان لکه‌ای سیاه دیده می‌شود. گونه‌های خانواده‌ی تفنگچی‌ماهیان گروه‌زیست و روزگرد هستند و خوراک‌شان زئوپلانکتون است. ماهی تفنگچی سندراواسی Pterocaesio monikae (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۹/۸ سانتی‌متر و ماهی تفنگچی دم‌زرد شکم‌سرخ با درازای ۶۰ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی تفنگچی‌ماهیان به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۱۸ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.

سرده‌ی Caesio

نام: ماهی تفنگچی طلایی و آبی Blue and gold fusilier
نام علمی: Caesio caerulaurea
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۶۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام، میان مدارهای ۳۴ درجه‌ی شمالی تا ۳۱ درجه‌ی جنوبی و ۳۰ درجه‌ی غربی تا ۱۱۶ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (از دریای سرخ و شرق قاره‌ی آفریقا تا کشور جزیره‌ای ساموآ در قاره‌ی اقیانوسیه؛ شمال تا کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا و جنوب تا گروه‌جزیره‌ی کالدونیای نو (از سرزمین‌های فرادریایی فرانسه) در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: وزن ۱/۶ کیلوگرم، بدن به درازای ۴۵/۴ سانتی‌متر
نگاره: Oceanic Society

نام: ماهی تفنگچی خط‌خطی Striated fusilier
نام علمی: Caesio striata
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۲ تا ۳۰ متری آب‌های گرمسیری غرب اقیانوس هند، میان مدارهای ۳۱ درجه‌ی شمالی تا ۱۱ درجه‌ی شمالی و ۳۲ درجه‌ی شرقی تا ۴۵ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (از دریای سرخ تا دریای عرب)
اندازه: بدن به درازای ۲۵ سانتی‌متر
نگاره: Jim Greenfield

نام: ماهی تفنگچی خط‌گونه‌گون Variable-lined fusilier
نام علمی: Caesio varilineata
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۲ تا ۲۵ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند، میان مدارهای ۲۹ درجه‌ی شمالی تا ۲۹ درجه‌ی جنوبی و ۳۲ درجه‌ی شرقی تا ۱۱۵ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (از دریای سرخ، شاخاب فارس و شرق قاره‌ی آفریقا تا غرب کشور اندونزی در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۴۰ سانتی‌متر
نگاره: Nikolai Vladimirov

نام: ماهی تفنگچی سوئز Suez fusilier
نام علمی: Caesio suevica
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۲ تا ۲۵ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند، میان مدارهای ۳۱ درجه‌ی شمالی تا ۱۱ درجه‌ی شمالی و ۳۲ درجه‌ی شرقی تا ۴۵ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (از دریای سرخ تا دریای عرب)
اندازه: بدن به درازای ۳۵ سانتی‌متر
نگاره: Plongez-Pépère

نام: ماهی تفنگچی پشت‌آبی و زرد Yellow and blueback fusilier
نام علمی: Caesio teres
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۵ تا ۶۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام، میان مدارهای ۳۰ درجه‌ی شمالی تا ۳۴ درجه‌ی جنوبی و ۲۸ درجه‌ی شرقی تا ۱۵۷ درجه‌ی غربی از عرض جغرافیایی (از شرق قاره‌ی آفریقا تا جزیره‌های لاین در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۴۰ سانتی‌متر
نگاره: Rickard Zerpe

نام: ماهی تفنگچی پشت‌زرد Yellowback fusilier
نام علمی: Caesio xanthonota
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۵۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند، میان مدارهای ۲۳ درجه‌ی شمالی تا ۲۸ درجه‌ی جنوبی و ۳۲ درجه‌ی شرقی تا ۱۳۲ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (از شرق قاره‌ی آفریقا تا کشور اندونزی در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۴۰ سانتی‌متر
نگاره: Jim Greenfield

نام: ماهی تفنگچی دم‌زرد شکم‌سرخ Redbelly yellowtail fusilier
نام علمی: Caesio cuning
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۶۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام، میان مدارهای ۳۱ درجه‌ی شمالی تا ۲۸ درجه‌ی جنوبی و ۷۶ درجه‌ی شرقی تا ۱۷۲ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (از کشور جزیره‌ای سری‌لانکا در جنوب قاره‌ی آسیا تا کشور جزیره‌ای وانواتو در قاره‌ی اقیانوسیه؛ شمال تا جنوب کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا و جنوب تا شمال کشور استرالیا در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۶۰ سانتی‌متر
نگاره: Rickard Zerpe

نام: ماهی تفنگچی مهتابی Lunar fusilier
نام علمی: Caesio lunaris
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۵۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام، میان مدارهای ۳۱ درجه‌ی شمالی تا ۲۸ درجه‌ی جنوبی و ۳۲ درجه‌ی شرقی تا ۱۶۷ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (از دریای سرخ، شاخاب فارس و شرق قاره‌ی آفریقا تا کشور جزیره‌ای جزایر سلیمان در قاره‌ی اقیانوسیه؛ به‌سوی شمال تا جنوب کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۴۰ سانتی‌متر
نگاره: Rickard Zerpe

سرده‌ی Slender

نام: ماهی تفنگچی باریک Slender fusilier
نام علمی: Gymnocaesio gymnoptera
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۵۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام، میان مدارهای ۳۱ درجه‌ی شمالی تا ۳۰ درجه‌ی جنوبی و ۳۲ درجه‌ی شرقی تا ۱۷۷ درجه‌ی غربی از عرض جغرافیایی (از دریای سرخ و شرق قاره‌ی آفریقا تا کشور جزیره‌ای فیجی در قاره‌ی اقیانوسیه؛ به‌سوی شمال تا کشور فیلیپین در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۱۸ سانتی‌متر
نگاره: Jim Greenfield

سرده‌ی کبودباله‌ها Pterocaesio

نام: ماهی تفنگچی نوارتیره Dark-banded fusilier
نام علمی: Pterocaesio tile
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۶۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس‌های هند و آرام، میان مدارهای ۲۹ درجه‌ی شمالی تا ۳۳ درجه‌ی جنوبی و ۳۹ درجه‌ی شرقی تا ۱۳۱ درجه‌ی غربی از عرض جغرافیایی (از شرق قاره‌ی آفریقا تا جزیره‌های آسترل و گروه‌جزیره‌ی توآموتو وابسته به پلی‌نزی فرانسه (از سرزمین‌های فرادریایی فرانسه) در قاره‌ی اقیانوسیه؛ به‌سوی شمال تا جنوب کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۳۰ سانتی‌متر
نگاره: Benoit LALLEMENT

نام: ماهی تفنگچی نوارطلایی Goldband fusilier
نام علمی: Pterocaesio chrysozona
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۲ تا ۲۵ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام، میان مدارهای ۳۰ درجه‌ی شمالی تا ۲۷ درجه‌ی جنوبی و ۴۰ درجه‌ی شرقی تا ۱۵۷ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (از دریای سرخ و شرق قاره‌ی آفریقا تا شرق کشور استرالیا در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۲۱ سانتی‌متر
نگاره: -

نام: ماهی تفنگچی دوخط Double-lined fusilier
نام علمی: Pterocaesio digramma
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۵۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام، میان مدارهای ۳۰ درجه‌ی شمالی تا ۲۴ درجه‌ی جنوبی و ۹۷ درجه‌ی شرقی تا ۱۷۱ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (از کشور اندونزی در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا تا غرب کشور استرالیا و گروه‌جزیره‌ی کالدونیای نو (از سرزمین‌های فرادریایی فرانسه) در قاره‌ی اقیانوسیه؛ به‌سوی شمال تا جنوب کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۳۰ سانتی‌متر
نگاره: Ian Shaw

نام: ماهی تفنگچی گلگون Ruddy fusilier
نام علمی: Pterocaesio pisang
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۱۰۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام، میان مدارهای ۳۰ درجه‌ی شمالی تا ۳۲ درجه‌ی جنوبی و ۳۲ درجه‌ی شرقی تا ۱۷۸ درجه‌ی غربی از عرض جغرافیایی (از شرق قاره‌ی آفریقا تا کشور جزیره‌ای فیجی در قاره‌ی اقیانوسیه؛ گزارش شده از جزیره‌های ریوکیوی کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۲۱ سانتی‌متر
نگاره: Rickard Zerpe

نام: ماهی تفنگچی نوارپهن Wide-band fusilier
نام علمی: Pterocaesio lativittata
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۵۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب مرکز اقیانوس آرام، میان مدارهای ۰ درجه‌ی جنوبی تا ۱۵ درجه‌ی جنوبی و ۶۸ درجه‌ی شرقی تا ۱۵۴ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (اقیانوس هند: از گروه‌جزیره‌ی چاگوس (از سرزمین‌های فرادریایی بریتانیا) تا جزیره‌ی کریسمس و گروه‌جزیره‌ی کوکوس (از سرزمین‌های فرادریایی استرالیا)؛ غرب مرکز اقیانوس آرام: کرانه‌های کشورهای فیلیپین و پاپوآ گینه‌ی نو)
اندازه: بدن به درازای ۲۳ سانتی‌متر
نگاره: Mark Rosenstein

نام: ماهی تفنگچی دم‌بزرگ Bigtail fusilier
نام علمی: Pterocaesio marri
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۳۰ (بیشتر ؟ تا ۱۰) متری آب‌های گرمسیری اقیانوس‌های هند و آرام، میان مدارهای ۳۴ درجه‌ی شمالی تا ۳۱ درجه‌ی جنوبی و ۳۹ درجه‌ی شرقی تا ۱۳۳ درجه‌ی غربی از عرض جغرافیایی (از شرق قاره‌ی آفریقا تا جزیره‌های مارکیز وابسته به پلی‌نزی فرانسه (از سرزمین‌های فرادریایی فرانسه) در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۳۵ سانتی‌متر
نگاره: Shigeru Harazaki

نام: ماهی تفنگچی رندال Randall's fusilier
نام علمی: Pterocaesio randalli
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۳۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام، میان مدارهای ۱۵ درجه‌ی شمالی تا ۹ درجه‌ی جنوبی و ۹۴ درجه‌ی شرقی تا ۱۳۰ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (از دریای آندامان تا کشور فیلیپین در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۲۵ سانتی‌متر
نگاره: Florent Charpin

نام: ماهی تفنگچی تک‌خط One-stripe fusilier
نام علمی: Pterocaesio tessellata
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۳۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام، میان مدارهای ۲۳ درجه‌ی شمالی تا ۲۰ درجه‌ی جنوبی و ۷۲ درجه‌ی شرقی تا ۱۷۱ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (از کشور جزیره‌ای سری‌لانکا در جنوب قاره‌ی آسیا تا کشور جزیره‌ای وانواتو در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۲۵ سانتی‌متر
نگاره: Jim Greenfield

نام: ماهی تفنگچی سه‌خط Three-stripe fusilier
نام علمی: Pterocaesio trilineata
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۳۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس‌های هند و آرام، میان مدارهای ۲۰ درجه‌ی شمالی تا ۳۰ درجه‌ی جنوبی و ۱۱۳ درجه‌ی شرقی تا ۱۷۶ درجه‌ی غربی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۲۰ سانتی‌متر
نگاره: Ian Shaw

بن‌مایگان: wikipedia - fishbase
گردآوری: فرتورچین