خانوادهی نیزگانماسه Ammodytidae، خانوادهای از راستهی زهرماهیسانان و از ردهی پرتوبالگان هستند. از برجستهترین گونههای این خانواده میتوان نیزهماسهی شمالگان و مارماهیماسهی بزرگ را نام برد. گونههای خانوادهی نیزگانماسه در آبهای اقیانوسهای شمالگان، هند، اطلس و آرام زندگی میکنند. این جانوران بدنی دراز، باریک و پوشیده از پولک دارند. همچنین آنان بالهی دُمی دوشاخه، پوزهای نوکتیز و چشمانی کموبیش درشت دارند. نیزهماسهها همانند آفتابپرستان میتوانند هر چشم خود را جدا از یکدیگر حرکت داده و دو سوی ناهمسان را ببینند. همهی گونههای این خانواده دندان و بادکنکِ شناوری ندارند. همچنین بسیاری از گونهها بالهی شکمی ندارند. بالههای پشتی و مخرجی این ماهیها دراز و بدون خار هستند. بیشتر گونههای این خانواده دریازی هستند، ولی در میان آنان گونههای آب لبشور نیز یافت میشود. Ammodytoides praematura با درازای ۶/۱ سانتیمتر و Hyperoplus lanceolatus با درازای ۴۰ سانتیمتر، کوچکترین و بزرگترین گونههای خانوادهی نیزگانماسه بهشمار میروند. (از آنجا که عکس درخوری از آنان یافت نشد، در این فهرست آورده نشدهاند.) در این نوشته با ۵ گونهی این خانواده آشنا میشویم.
سردهی نیزهماسهها Ammodytes
نام: نیزهماسهی شمالگان Arctic sand lance
نام علمی: Ammodytes hexapterus
پایندگی: گونهی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۲۷۵ (بیشتر ۳۰ تا ۱۰۰) متری آبهای معتدل اقیانوسهای شمالگان، آرام و اطلس، میان مدارهای ۶۳ درجهی شمالی تا ۳۲ درجهی شمالی و ۱۴۵ درجهی شرقی تا ۲۱ درجهی غربی از عرض جغرافیایی (شمالگان، شمال غربی و شمال شرقی اقیانوس آرام: از شمالگان ایالت آلاسکا تا دریای ژاپن در شرق قارهی آسیا و جنوب ایالت کالیفرنیای کشور آمریکا در غرب آمریکای شمالی؛ غرب اقیانوس اطلس: از شمال استان کبک کشور کانادا تا ایالت کارولینای شمالی کشور آمریکا در شرق آمریکای شمالی)
اندازه: وزن ۱۰۰ گرم، بدن به درازای ۳۰ سانتیمتر
نگاره: Joel Sartore
نام: نیزهماسهی آرام Pacific sand lance
نام علمی: Ammodytes personatus
پایندگی: گونهی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۱۷۲ متری آبهای معتدل شمال غربی و شمال شرقی اقیانوس آرام، میان مدارهای ۵۴ درجهی شمالی تا ۳۰ درجهی شمالی و ۱۱۸ درجهی شرقی تا ۱۱۸ درجهی غربی از عرض جغرافیایی (شمال غربی اقیانوس آرام: از دریای ژاپن تا جزیرهی کیوشو کشور ژاپن در شرق قارهی آسیا؛ شمال شرقی اقیانوس آرام: از جنوب ایالت کالیفرنیای کشور آمریکا تا غرب گروهجزیرهی آلیوتی وابسته به ایالت آلاسکا در غرب آمریکای شمالی)
نگاره: Wendy Feltham
نام: مارماهیماسهی کوچک Lesser sand eel
نام علمی: Ammodytes tobianus
پایندگی: گونهی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۹۶ متری آبهای معتدل شمال شرقی اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۷۲ درجهی شمالی تا ۳۶ درجهی شمالی و ۲۳ درجهی غربی تا ۴۲ درجهی شرقی از عرض جغرافیایی (از استان مورمانسک کشور روسیه تا کشور اسپانیا در شمال و غرب قارهی اروپا، دربرگیرندهی کشور ایسلند و دریای بالتیک)
اندازه: بدن به درازای ۲۰ سانتیمتر
نگاره: Hakon
سردهی Ammodytoides
نام: نیزهماسهی جیل Gill's sand lance
نام علمی: Ammodytoides gilli
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: آبهای گرمسیری شرق مرکز اقیانوس آرام (از کشور مکزیک تا کشور پاناما در غرب آمریکای شمالی)
اندازه: بدن به درازای ۱۱/۶ سانتیمتر
نگاره: Ross Robertson
سردهی Hyperoplus
نام: مارماهیماسهی بزرگ Greater sand-eel
نام علمی: Hyperoplus immaculatus
پایندگی: گونهی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۲۵ تا ۸۰ متری آبهای معتدل شمال شرقی اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۵۸ درجهی شمالی تا ۴۸ درجهی شمالی و ۱۱ درجهی غربی تا ۹ درجهی شرقی از عرض جغرافیایی (از کرانههای جزیرههای بریتانیا و کانال مانش تا شمال شاخاب بیسکی در غرب قارهی اروپا)
اندازه: بدن به درازای ۳۵ سانتیمتر
نگاره: Christopher Shepherd
بنمایگان: wikipedia - fishbase
گردآوری: فرتورچین