خانواده‌ی کپورماهیان Cyprinidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی کپورماهی‌سانیان، از راسته‌ی کپورماهی‌سانان و از رده‌ی پرتوبالگان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۱۷۵۰ گونه است که در ۱۶۵ سرده دسته‌بندی شده‌اند. خانواده‌ی کپورماهیان بزرگ‌ترین و گوناگون‌ترین خانواده‌ی ماهیان و بزرگ‌ترین خانواده‌ی مهره‌داران است. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان کپور کاراس، کپور معمولی، کپور طلایی جولین، کوسه‌ی سه‌رنگ، کوسه‌ی سیاه دم‌سرخ، باربل معمولی، بارب غول‌پیکر، بارب طلایی، بارب ققنوس، گارا سرخ، ماهی قرمز و مهاسیر طلایی را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی کپورماهیان در زیستگاه‌های آب شیرین همچون رودها و دریاچه‌های قاره‌های آفریقا، آسیا و اروپا و همچنین آمریکای شمالی زندگی می‌کنند، هرچند در میان آنان گونه‌های آب لب‌شور نیز یافت می‌شوند. 
این جانوران بدنی کشیده تا پشت‌بلند و پوشیده از پولک دارند. هرچند برخی گونه‌ها دارای پولک‌های ریز و برخی بدون پولک هستند. گونه‌های خانواده‌ی کپورماهیان ۲ جفت سبیلک در نزدیکی دهان‌شان دارند. این ماهیان می‌توانند با این سبیلک‌ها خوراک خود را در آب‌های تیره و کدر و همچنین در شن‌ها و ماسه‌ها پیدا کنند. کپورماهیان یا بدون معده یا دارای آرواره‌هایی بدون دندان هستند. همچنین آنان دارای لب‌هایی باریک، دهانی نیمه‌هلالی و ‍۱ تا ۳ ردیف دندان گلویی هستند. هر ردیف نیز، دارای بیشینه ۹ دندان است. دندان‌های گلویی بی‌همتا هستند و برای شناسایی گونه‌ها کاربرد دارند (همچون اثر انگشت آدمی). کپورماهیان دارای باله‌ی دُمی دوشاخه هستند. باله‌ی پشتی آنان در میان بدن و کم‌وبیش روبه‌روی باله‌های شکمی جای گرفته است. خوراک گونه‌های این خانواده بیشتر بی‌مهرگان و گیاهان و کمتر ماهیان کوچک‌تر است. Barboides britzi (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۱/۳ سانتی‌متر و بارب غول‌پیکر با درازای ۳۰۰ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی کپورماهیان به‌شمار می‌روند. در این نوشته که به بخش نخست خانواده‌ی کپورماهیان می‌پردازد با ۲۹ گونه (از ۱۷۵ گونه) آشنا می‌شویم.

زیرخانواده‌ی Acrossocheilinae
سرده‌ی Acrossocheilus

نام: باربل لب‌کلفت Thick-lipped barbel
نام علمی: Acrossocheilus beijiangensis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری رودها و جویبارهای جنوب کشور چین در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۱۳/۱ سانتی‌متر
نگاره: C.H.Leung

نام: -
نام علمی: Acrossocheilus iridescens
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودها و جویبارهای جنوب شرقی کشور چین، شمال لائوس و شمال ویتنام در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: وزن ۲۰۷ گرم، بدن به درازای ۲۹/۷ سانتی‌متر
نگاره: Observe-Syz

نام: -
نام علمی: Acrossocheilus paradoxus
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری رودها و جویبارهای کشور چین و جزیره‌ی تایوان در شرق قاره‌ی آسیا، میان مدارهای ۲۵ درجه‌ی شمالی تا ۲۲ درجه‌ی شمالی و ۱۲۰ درجه‌ی غربی تا ۱۲۳ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۱۱۱ گرم، بدن به درازای ۲۲/۵ سانتی‌متر
نگاره: Yung-Lun Lin

نام: -
نام علمی: Acrossocheilus parallens
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری رودها و جویبارهای استان‌های هاینان و گوانگ‌دونگ در جنوب کشور چین و جزیره‌ی تایوان در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: وزن ۱۱۵/۹ گرم، بدن به درازای ۲۱ سانتی‌متر
نگاره: H.T.Cheng

سرده‌ی Onychostoma

نام: ماهی تایوانی کو Taiwan ku fish
نام علمی: Onychostoma alticorpus
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۱۰ متری آب‌های نیمه‌گرمسیری کشور چین و جزیره‌ی تایوان در شرق قاره‌ی آسیا، میان مدارهای ۲۵ درجه‌ی شمالی تا ۲۳ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۵۰ سانتی‌متر
نگاره: TEIA

نام: کپور تایوانی آرواره‌بیلچه‌ای Taiwan shovel-jaw carp
نام علمی: Onychostoma barbatulum
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری رودها و جویبارهای جزیره‌ی تایوان و حوضه‌ی رود مروارید در جنوب کشور چین در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۲۲/۵ سانتی‌متر
نگاره: Hanyang Ye

زیرخانواده‌ی زردپریان Barbinae
سرده‌ی Aulopyge

نام: گادجین‌باربل دالماسی Dalmatian barbelgudgeon
نام علمی: Aulopyge huegelii
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل رودها، جویبارها و دریاچه‌های کشورهای کرواسی و بوسنی و هرزگوین در جنوب شرقی قاره‌ی اروپا، میان مدارهای ۴۶ درجه‌ی شمالی تا ۴۲ درجه‌ی شمالی و ۱۴ درجه‌ی شرقی تا ۱۹ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۲۰ سانتی‌متر
نگاره: AQUATIKA Karlovac

سرده‌ی ریشک‌دارها یا سس‌ماهی‌ها Barbus

نام: باربل دانوب Danube barbel
نام علمی: Barbus balcanicus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل جویبارها و رودهاهای کوچک کوهستانی جنوب شرقی قاره‌ی اروپا (زهکشی رود دانوب؛ حوضه‌ی دریای آدریاتیک: کشورهای ایتالیا و اسلوونی؛ حوضه‌ی دریای اژه: کشورهای یونان و مقدونیه)
اندازه: بدن به درازای ۱۷/۵ سانتی‌متر
نگاره: Davide Bellucci

نام: باربل معمولی (زردپر معمولی) Common barbel
نام علمی: Barbus barbus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱۰ تا ؟ متری آب‌های معتدل رودهای شمال و شرق قاره‌ی اروپا، میان مدارهای ۵۷ درجه‌ی شمالی تا ۴۲ درجه‌ی شمالی و ۵ درجه‌ی غربی تا ۳۶ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (از شمال رشته‌کوه‌های آلپ و پیرنه تا کشورهای لیتوانی و روسیه و همچنین حوضه‌ی شمالی دریای سیاه)
اندازه: وزن ۱۲ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۲۰ سانتی‌متر
نگاره: Klaus Rudloff

نام: باربل بروک Brook barbel
نام علمی: Barbus caninus
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل رودها و جویبارهای نیمه‌کوهستانی کشورهای ایتالیا و سوئیس در قاره‌ی اروپا 
اندازه: بدن به درازای ۲۵ سانتی‌متر
نگاره: Roberto Pegolo

نام: -
نام علمی: Barbus fucini
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل رودها و جویبارهای کشور ایتالیا در قاره‌ی اروپا 
اندازه: بدن به درازای ۲۱/۵ سانتی‌متر
نگاره: Riccardo Novaga

نام: باربل مدیترانه‌ای (باربل جنوبی) Mediterranean barbel
نام علمی: Barbus meridionalis
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل رودها و جویبارهای ریزنده به دریای مدیترانه در جنوب غربی قاره‌ی اروپا، میان مدارهای ۵۳ درجه‌ی شمالی تا ۳۶ درجه‌ی شمالی و ۱۰ درجه‌ی غربی تا ۲۹ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۲۰۰ گرم، بدن به درازای ۲۷ سانتی‌متر برای نرها و ۲۵/۳ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Hartl

نام: باربل ایتالیایی (زردک ایتالیایی) Italian barbel
نام علمی: Barbus plebejus
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل رودها و دریاچه‌های کشورهای ایتالیا، سوئیس، اسلوونی و کرواسی در قاره‌ی اروپا، میان مدارهای ۴۷ درجه‌ی شمالی تا ۳۷ درجه‌ی شمالی و ۷ درجه‌ی شرقی تا ۱۹ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۶ کیلوگرم، بدن به درازای ۷۰ سانتی‌متر
نگاره: Ettore Balocchi

نام: باربل اشترومیکا Strumica barbel
نام علمی: Barbus strumicae
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری رودها و جویبارهای کشورهای یونان، مقدونیه و بلغارستان در قاره‌ی اروپا
اندازه: بدن به درازای ۲۴ سانتی‌متر
نگاره: Riccardo Novaga

نام: باربل اسبی Horse barbel
نام علمی: Barbus tyberinus
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل رودها و دریاچه‌های کشور ایتالیا در قاره‌ی اروپا 
اندازه: وزن ۴ کیلوگرم، بدن به درازای ۶۰ سانتی‌متر
نگاره: Riccardo Novaga

سرده‌ی سیاه‌ماهی‌ها Capoeta

نام: سیاه‌ماهی شامات (بارب میان‌رودانی) Mesopotamian barb
نام علمی: Capoeta damascina
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری دریاچه‌ها و جویبارهای کشورهای عراق، اسرائیل، اردن، لبنان، سوریه، ایران و ترکیه در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۵۰ سانتی‌متر
نگاره: Joel Sartore

سرده‌ی Cyprinion

نام: -
نام علمی: Cyprinion acinaces
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری جویبارهای حوزه‌های زهکشی دریای سرخ و شاخاب عدن در غرب قاره‌ی آسیا (از غرب، مرکز و شمال کشور عربستان تا کشور یمن)
اندازه: بدن به درازای ۱۱ سانتی‌متر
نگاره: Klaus Rudloff

نام: شاه‌ماهی آسامی Assamese kingfish
نام علمی: Cyprinion semiplotum
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودها و جویبارهای کشورهای هند، نپال، بوتان و میانمار در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۶۰ سانتی‌متر
نگاره: Aquariumglaser

سرده‌ی Luciobarbus

نام: باربل آلبانیایی Albanian barbel
نام علمی: Luciobarbus albanicus
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری دریاچه‌ها و رودهای جنوب کشور آلبانی و شمال غربی کشور یونان در قاره‌ی اروپا
اندازه: وزن ۳ کیلوگرم، بدن به درازای ۶۰ سانتی‌متر
نگاره: Andreas Hartl

نام: باربل ایبریایی Iberian barbel
نام علمی: Luciobarbus bocagei
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل رودهای کشورهای اسپانیا و پرتغال در شبه‌جزیره‌ی ایبری در جنوب غربی قاره‌ی اروپا، میان مدارهای ۴۲ درجه‌ی شمالی تا ۳۹ درجه‌ی شمالی و ۹ درجه‌ی غربی تا ۰ درجه‌ی غربی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۸۰ سانتی‌متر
نگاره: Joel Sartore

زیرخانواده‌ی Cyprininae
سرده‌ی Balantiocheilos

نام: کوسه‌ی سه‌رنگ (کوسه‌ی نقره‌ای) Tricolor shark
نام علمی: Balantiocheilos melanopterus
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودها و دریاچه‌های شبه‌جزیره‌ی مالایی و جزیره‌های سوماترا و بورنئو در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا، میان مدارهای ۲۰ درجه‌ی شمالی تا ۶ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۳۵ سانتی‌متر
نگاره: PeCeT_full

سرده‌ی کپورچه‌ها Carassius

نام: ماهی قرمز (ماهی گلی یا ماهی طلایی) Goldfish
نام علمی: Carassius auratus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۲۰ متری آب‌های نیمه‌گرمسیری رودها، دریاچه‌ها، آبگیرها و گودال‌های کشورهای چین و ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا، میان مدارهای ۵۳ درجه‌ی شمالی تا ۲۲ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی (ماهی قرمز به بسیاری از بخش‌های جهان نیز برده شده و جانور بومی این سرزمین‌ها به‌شمار نمی‌رود.)
اندازه: وزن ۱/۶ کیلوگرم، بدن به درازای ۴۸ سانتی‌متر
نگاره: Klaus Rudloff

نام: کپور کاراس Crucian carp
نام علمی: Carassius carassius
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل آبگیرها، دریاچه‌ها و رودهای حوضه‌های دریاهای شمال، بالتیک، سفید، بارنتز، سیاه و خزر در قاره‌های اروپا و آسیا، میان مدارهای ۶۹ درجه‌ی شمالی تا ۳۵ درجه‌ی شمالی و ۱۰ درجه‌ی غربی تا ۱۶۹ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۳ کیلوگرم، بدن به درازای ۶۴ سانتی‌متر
نگاره: Markku Varjo

نام: کپور کاراس سفید ژاپنی Japanese white crucian carp
نام علمی: Carassius cuvieri
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل دریاچه‌ها و کانال‌های کشور ژاپن و جزیره‌ی تایوان در شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۳۵ سانتی‌متر
نگاره: Joel Sartore

نام: کپور پروسی Prussian carp
نام علمی: Carassius gibelio
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل دریاچه‌ها، آبگیرها و رودهای منطقه‌ی سیبری و مرکز قاره‌ی اروپا، میان مدارهای ۶۲ درجه‌ی شمالی تا ۳۵ درجه‌ی شمالی و ۱۰ درجه‌ی غربی تا ۱۵۵ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (کپور پروسی به سراسر قاره‌ی اروپا، آمریکای شمالی و قاره‌ی آسیا نیز برده شده و جانور بومی این سرزمین‌ها به‌شمار نمی‌رود.)
اندازه: وزن ۳ کیلوگرم، بدن به درازای ۴۶/۶ سانتی‌متر
نگاره: Tom's Fotokiste

نام: کپور کاراس نقره‌ای ژاپنی Japanese silver crucian carp
نام علمی: Carassius langsdorfii
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل دریاچه‌ها و رودهای کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا (کپور کاراس نقره‌ای ژاپنی به قاره‌ی اروپا و آمریکای شمالی نیز برده شده و جانور بومی این سرزمین‌ها به‌شمار نمی‌رود.)
اندازه: وزن ۱/۱ کیلوگرم، بدن به درازای ۳۹ سانتی‌متر
نگاره: Fishbiosystem

سرده‌ی Cyclocheilichthys

نام: -
نام علمی: Cyclocheilichthys heteronema
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رودهای چائو پرایا و مکونگ و همچنین رودهای شبه‌جزیره‌ی مالایی و جزیره‌ی بورنئو در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۱۲ سانتی‌متر
نگاره: Zahar AZ

نام: بارب رودخانه‌ای سرخ‌باله Redfin river barb
نام علمی: Cyclocheilichthys janthochir
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارها و استخرهای جنگل‌های باتلاقی بخش کالیمانتان کشور اندونزی در جنوب غربی جزیره‌ی بورنئو در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۲۰ سانتی‌متر
نگاره: Hakon

نام: -
نام علمی: Cyclocheilichthys repasson
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودهای کوچک، کانال‌ها، آبگیرها و مخزن‌های حوضه‌ی رودهای چائو پرایا و مکونگ و همچنین حوضه‌ی رودهای شبه‌جزیره‌ی مالایی و جزیره‌های جاوه، سوماترا و بورنئو در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۲۸ سانتی‌متر
نگاره: Zahar AZ

گونه‌های خانواده‌ی کپورماهیان (بخش نخست) - (بخش دوم) - (بخش سوم) - (بخش چهارم) - (بخش پنجم) - (بخش ششم)

بن‌مایگان: wikipedia - fishbase
گردآوری: فرتورچین