خانواده‌ی تیغ‌پشتان Tenrecidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی تیغ‌پشت‌سانیان، از راسته‌ی حشره‌خوارسانان آفریقایی و از رده‌ی پستانداران هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۳۱ گونه است که در ۸ سرده دسته‌بندی شده‌اند. تاکنون ۱ گونه از خانواده‌ی تیغ‌پشتان نابود شده و از میان رفته است. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان تیغ‌پشت نواری دشت و تیغ‌پشت بی‌دم را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی تیغ‌پشتان تنها در کشور ماداگاسکار یافت می‌شوند. این جانوران پاهایی کوتاه، سری کم‌وبیش بزرگ، گوش‌هایی کوچک و پوزه‌ای کشیده دارند. همچنین آنان ۵ انگشت در دست‌ها و پاهای‌شان دارند. این جانوران شاید همانند حشره‌خوارها (گونه‌های خانواده‌ی حشره‌خواران راستین)، جوجه‌تیغی‌ها (گونه‌های خانواده‌ی خارپشتان) و صاریغ‌ها (گونه‌های خانواده‌ی دوزهدانیان) باشند، ولی ارتباط نزدیکی با هیچ یک از آنان ندارند.
بدن برخی از گونه‌های این خانواده همانند جوجه‌تیغی‌ها، پوشیده از خار است. این خارها، موهایی درون‌تهی هستند که کراتین درون آن‌ها سبب سفتی و تیزی شده است. این جانوران در زمان خطر خود را همانند یک گلوله درمی‌آورند و با این خارها از خود دفاع می‌کنند. بیشتر گونه‌های خانواده‌ی تیغ‌پشتان خشکی‌زی هستند، هرچند گونه‌های درختی، نیمه‌آبزی و دالان‌ساز نیز در میان آنان یافت می‌شود. همچنین بیشتر آنان همه‌چیزخوارند و بیشترین بخش خوراک آنان، بی‌مهرگان است. بیشتر آنان تنهازیست و شب‌زی هستند و بینانی کم‌توانی دارند، ولی شنوایی و بویایی خوبی دارند. تیغ‌پشت بی‌دم با وزن ۲/۴ کیلوگرم و درازای ۴۰ سانتی‌متر، بزرگ‌ترین گونه‌ی خانواده‌ی تیغ‌پشتان به‌شمار می‌رود. در این نوشته با ۱۸ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.

زیرخانواده‌ی سموریان زمینی Geogalinae
سرده‌ی سموری‌های زمینی Geogale

نام: تیغ‌پشت بزرگ‌گوش (تیغ‌پشت گوش‌دراز) Large-eared tenrec
نام علمی: Geogale aurita
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری و درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری کشور ماداگاسکار در شرق قاره‌ی آفریقا
اندازه: وزن ۵ تا ۸/۵ گرم، سر و بدن به درازای ۶/۱ تا ۷/۶ سانتی‌متر، دُم به درازای ۳/۴ تا ۴/۱ سانتی‌متر
نگاره: Harald Schutz

زیرخانواده‌ی تیغ‌پشتیان برنجی Oryzorictinae
سرده‌ی سموری‌های کوچک Microgale

نام: تیغ‌پشت حشره‌خوار دم‌کوتاه Short-tailed shrew tenrec
نام علمی: Microgale brevicaudata
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری و درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری شمال و غرب کشور ماداگاسکار در شرق قاره‌ی آفریقا
اندازه: وزن ۷ تا ۱۲ گرم، سر و بدن به درازای ۷/۲ تا ۸ سانتی‌متر، دُم به درازای ۳/۳ تا ۴/۱ سانتی‌متر
نگاره: Dr Mark D. Scherz

نام: تیغ‌پشت حشره‌خوار کوون Cowan's shrew tenrec
نام علمی: Microgale cowani
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، کلان‌کشتزارها و جنگل‌های پیشین به‌سختی ویران شده‌ی نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری شرق کشور ماداگاسکار در شرق قاره‌ی آفریقا
اندازه: وزن ۱۱/۵ تا ۱۵/۵ گرم، سر و بدن به درازای ۷/۶ تا ۹/۵ سانتی‌متر، دُم به درازای ۶/۱ تا ۷/۱ سانتی‌متر
نگاره: Sam Whitfield

نام: تیغ‌پشت حشره‌خوار دروهارد Drouhard's shrew tenrec
نام علمی: Microgale drouhardi
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری شرق کشور ماداگاسکار در شرق قاره‌ی آفریقا
اندازه: وزن ۸/۲ تا ۹/۲ گرم، سر و بدن به درازای ۶/۳ تا ۸/۳ سانتی‌متر، دُم به درازای ۵/۳ تا ۸/۳ سانتی‌متر
نگاره: Harald Schutz

نام: تیغ‌پشت حشره‌خوار دریارد Dryad shrew tenrec
نام علمی: Microgale dryas
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری شمال شرقی کشور ماداگاسکار در شرق قاره‌ی آفریقا
اندازه: وزن ۳۸ تا ۴۰ گرم، سر و بدن به درازای ۱۰/۶ تا ۱۱/۱ سانتی‌متر، دُم به درازای ۶/۸ تا ۷/۱ سانتی‌متر
نگاره: Joachim S. Muller

نام: تیغ‌پشت حشره‌خوار باریک Gracile shrew tenrec
نام علمی: Microgale gracilis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری شرق کشور ماداگاسکار در شرق قاره‌ی آفریقا
اندازه: وزن ۲۱/۵ تا ۲۴ گرم، سر و بدن به درازای ۹/۴ تا ۱۰/۵ سانتی‌متر، دُم به درازای ۷/۵ تا ۸/۴ سانتی‌متر
نگاره: Harald Schutz

نام: تیغ‌پشت حشره‌خوار دم‌دراز کوچک Lesser long-tailed shrew tenrec
نام علمی: Microgale longicaudata
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری شمال کشور ماداگاسکار در شرق قاره‌ی آفریقا
اندازه: وزن ۷/۵ تا ۹/۵ گرم، سر و بدن به درازای ۶/۸ تا ۷/۴ سانتی‌متر، دُم به درازای ۱۴/۵ تا ۱۵/۱ سانتی‌متر
نگاره: Harald Schutz

نام: تیغ‌پشت پاپرده‌ای (تیغ‌پشت آبزی) Web-footed tenrec
(تنها گونه‌ی نیمه‌آبزی خانواده‌ی تیغ‌پشتان)
نام علمی: Microgale mergulus
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری و رودها و جویبارهای همیشگی (دربرگیرنده‌ی آبشارها) در شرق کشور ماداگاسکار در شرق قاره‌ی آفریقا
اندازه: وزن ۶۰ تا ۱۰۷ گرم، سر و بدن به درازای ۱۲/۲ تا ۱۷ سانتی‌متر، دُم به درازای ۱۱/۹ تا ۱۶/۱ سانتی‌متر
نگاره: The Tweeting Tenrec

نام: تیغ‌پشت حشره‌خوار کوهی Montane shrew tenrec
نام علمی: Microgale monticola
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری شمال شرقی کشور ماداگاسکار در شرق قاره‌ی آفریقا
اندازه: وزن ۱۲ تا ۱۷/۵ گرم، سر و بدن به درازای ۷/۲ تا ۹/۲ سانتی‌متر، دُم به درازای ۹/۸ تا ۱۱/۷ سانتی‌متر
نگاره: Harald Schutz

نام: تیغ‌پشت حشره‌خوار ناسولو Nasolo's shrew tenrec
نام علمی: Microgale nasoloi
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری و جنگل‌های کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری جنوب غربی کشور ماداگاسکار در شرق قاره‌ی آفریقا
اندازه: وزن ۵/۹ تا ۱۴ گرم، سر و بدن به درازای ۷ تا ۸/۱ سانتی‌متر، دُم به درازای ۵ تا ۶/۲ سانتی‌متر
نگاره: Vahatra.mg

نام: تیغ‌پشت حشره‌خوار تایوا Taiva shrew tenrec
نام علمی: Microgale taiva
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری شرق کشور ماداگاسکار در شرق قاره‌ی آفریقا
اندازه: وزن ۱۰ تا ۱۴/۵ گرم، سر و بدن به درازای ۷/۱ تا ۸/۹ سانتی‌متر، دُم به درازای ۸ تا ۹/۵ سانتی‌متر
نگاره: L. E. Olson

سرده‌ی Nesogale

نام: تیغ‌پشت حشره‌خوار دابسون Dobson's shrew tenrec
نام علمی: Nesogale dobsoni
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، کلان‌کشتزارها و جنگل‌های پیشین به‌سختی ویران شده‌ی نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری شرق کشور ماداگاسکار در شرق قاره‌ی آفریقا
اندازه: وزن ۲۷/۱ گرم، سر و بدن به درازای ۸/۳ تا ۱۰/۸ سانتی‌متر، دُم به درازای ۸/۸ تا ۱۱/۸ سانتی‌متر
نگاره: Harald Schutz

سرده‌ی تیغ‌پشت‌های برنجی Oryzorictes

نام: تیغ‌پشت برنجی موش‌کوری Mole-like rice tenrec
نام علمی: Oryzorictes hova
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، خلاش‌ها، مرداب‌ها، باتلاق‌ها، پوداب‌ها و پوده‌زارها، دریاچه‌های آب شیرین همیشگی، زمین‌های کشت‌پذیر، باغ‌های روستایی، زمین‌های آبیاری شده (دربرگیرنده‌ی کانال‌های آبیاری) و زمین‌های کشاورزی تندابی موسمی شرق کشور ماداگاسکار در شرق قاره‌ی آفریقا
اندازه: وزن ۲۹/۵ تا ۴۱/۵ گرم، سر و بدن به درازای ۱۰/۲ تا ۱۰/۵ سانتی‌متر، دُم به درازای ۴/۹ تا ۵ سانتی‌متر
نگاره: Manuel Ruedi

زیرخانواده‌ی تیغ‌پشتیان Tenrecinae
سرده‌ی ژوژه‌رخسارها Echinops

نام: تیغ‌پشت ژوژکی کوچک Lesser hedgehog tenrec
نام علمی: Echinops telfairi
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، گرم‌دشت‌های خشک، درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری و سبزه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری جنوب و جنوب غربی کشور ماداگاسکار در شرق قاره‌ی آفریقا
اندازه: وزن ۱۱۰ تا ۲۵۰ گرم، سر و بدن به درازای ۱۴ تا ۱۸ سانتی‌متر، دُم به درازای ۱ تا ۱/۳ سانتی‌متر
نگاره: Subhashc

سرده‌ی تیغ‌پشت‌های ژوژکی بزرگ Setifer

نام: تیغ‌پشت ژوژکی بزرگ Greater hedgehog tenrec
نام علمی: Setifer setosus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، جنگل‌های دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، گرم‌دشت‌های خشک و نمناک، درختچه‌زارهای خشک و نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، درختچه‌زارهای بلندی‌های نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، سبزه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، سبزه‌زارهای بلندی‌های نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، باغ‌های روستایی و منطقه‌های شهری کشور ماداگاسکار در شرق قاره‌ی آفریقا
اندازه: وزن ۱۵۰ تا ۲۲۰ گرم، سر و بدن به درازای ۱۶ تا ۲۲/۵ سانتی‌متر، دُم به درازای ۱/۵ تا ۱/۶ سانتی‌متر
نگاره: Chien Lee

سرده‌ی تیغ‌پشت‌های نواری Hemicentetes

نام: تیغ‌پشت نواری کوهستان Highland streaked tenrec
نام علمی: Hemicentetes nigriceps
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، گرم‌دشت‌های نمناک، زمین‌های کشت‌پذیر، چراگاه‌ها، کلان‌کشتزارها، باغ‌های روستایی، منطقه‌های شهری و جنگل‌های پیشین به‌سختی ویران شده‌ی نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری شرق کشور ماداگاسکار در شرق قاره‌ی آفریقا
اندازه: وزن ۷۰ تا ۱۶۰ گرم، بدن به درازای ۱۲ تا ۱۶ سانتی‌متر (بدون دُم)
نگاره: Daniel Austin

نام: تیغ‌پشت نواری دشت Lowland streaked tenrec
نام علمی: Hemicentetes semispinosus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، زمین‌های کشت‌پذیر، چراگاه‌ها، کلان‌کشتزارها، باغ‌های روستایی، منطقه‌های شهری و جنگل‌های پیشین به‌سختی ویران شده‌ی نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری شرق کشور ماداگاسکار در شرق قاره‌ی آفریقا
اندازه: وزن ۹۰ تا ۲۲۰ گرم، بدن به درازای ۱۳ تا ۱۹ سانتی‌متر (بدون دُم)
نگاره: Chien Lee
(آشنایی بیشتر با تیغ‌پشت نواری دشت)

سرده‌ی تیغ‌پشت‌های بی‌دم Tenrec

نام: تیغ‌پشت بی‌دم (تیغ‌پشت معمولی) Tailless tenrec
نام علمی: Tenrec ecaudatus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، جنگل‌های دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، گرم‌دشت‌های خشک و نمناک، درختچه‌زارهای خشک و نمناک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، درختچه‌زارهای بلندی‌های نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، سبزه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، سبزه‌زارهای بلندی‌های نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، زمین‌های کشت‌پذیر، چراگاه‌ها، کلان‌کشتزارها، باغ‌های روستایی و منطقه‌های شهری کشور ماداگاسکار در شرق قاره‌ی آفریقا
اندازه: وزن ۰/۶ تا ۲/۴ کیلوگرم، سر و بدن به درازای ۲۶/۵ تا ۳۹ سانتی‌متر، دُم به درازای ۱ تا ۱/۵ سانتی‌متر
نگاره: Pierre-Louis Stenger

بن‌مایگان: wikipedia - animaldiversity
گردآوری: فرتورچین