خانواده‌ی مارمولکان طوقی Crotaphytidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی مارمولک‌سانیان، از راسته‌ی پولک‌داران و از رده‌ی خزندگان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۱۲ گونه است که در ۲ سرده دسته‌بندی شده‌اند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان مارمولک‌های پلنگی و طوقی را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی مارمولکان طوقی تنها در جنوب غربی کشور آمریکا و شمال مکزیک یافت می‌شوند. آنان در دشت‌ها و بیابان‌ها زندگی می‌کنند. این جانوران بدنی باریک و پوشیده از پولک، دُمی دراز و دست‌ها و پاهایی کوتاه با انگشتانی پنجه‌دار دارند. این مارمولک‌ها بسیار چالاک و تندرو هستند. برخی از آنان می‌توانند بر روی دو پا با سرعت فراوان بدوند. گونه‌های خانواده‌ی مارمولکان طوقی رفتار دفاعی خودوابُری دارند. آنان برای فرار از چنگ شکارگران و گیج کردن آنان، دُم خود را وابریده و می‌اندازند. آنان می‌توانند دُم جدا شده‌ی خود را دوباره بازسازی کنند. همه‌ی گونه‌های این خانواده گوشت‌خوارند. مارمولک طوقی دیکرسون با درازای ۲۴ تا ۳۰ سانتی‌متر و مارمولک پلنگی بینی دراز با درازای ۴۲ تا ۴۵ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی مارمولکان طوقی به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۱۲ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.
چند نکته برای آشنایی بیشتر با مارمولک‌ها: بیشتر مارمولک‌ها دارای ۴ دست و پا هستند و با شیوه‌ی گام برداشتن، جابه‌جا می‌شوند. شمار اندکی از آنان مانند مارمولک‌های بی‌پا، دست و پا ندارند و همانند مارها هستند. برخی از مارمولک‌ها همچون مارمولک‌های پرنده دارای توانایی گونه‌ای پرواز به‌نام گلاید کردن یا سُر خوردن هستند. آنان در این روش می‌توانند تا ۶۰ متر پرواز کنند. برخی دیگر از مارمولک‌ها می‌توانند رو دو پای خود بایستند و بدوند. مارمولک‌های باسیلیسک نیز این توانایی را دارند که روی آب بدوند. بدن مارمولک‌ها پوشیده از پولک است. پولک‌ها از بخار شدن آب بدن جلوگیری می‌کنند و بدین‌گونه مارمولک می‌تواند در زیستگاه‌های خشک نیز زندگی کند. مارمولک‌ها جانورانی خونسرد بوده و نمی‌توانند دمای بدن خود را تنظیم کنند. آنان برای دریافت گرما به خورشید وابسته هستند. از همین روی جانورانی روزگرد هستند (به‌جز گکوها).
مارمولک‌ها دید پیشرفته‌ای دارند و می‌توانند رنگ‌ها را ببینند. برخی از آنان همچون ایگواناها دارای چشم سومی بر روی سر خود هستند. این اندام تنها عدسی و شبکیه داشته و توانایی تصویرسازی ندارد، ولی می‌تواند تاریکی یا روشنایی و حرکت جانوران شکارگر پیرامون مارمولک را شناسایی کند. مارمولک‌ها برای دفاع در برابر جانوران شکارگر، شیوه‌ها و ابزارهایی همچون زهر، خودوابُری و پوشیدگی یا هم‌رنگی با پیرامون خود را به‌کارگیری می‌کنند. خودوابُری یا بریدن اندام، رفتاری دفاعی است که در ایگواناها دیده می‌شود. مارمولک‌ها برای فرار از چنگ شکارگران و گیج کردن آنان، یک یا چند اندام بدن خود را وابریده و می‌اندازند. آنان می‌توانند اندام جدا شده‌ی خود را دوباره بازسازی کنند. بیشتر مارمولک‌ها تخم‌گذارند. نزدیک به ۲۰ درصد از آنان زنده‌زا هستند و شمار کمی می‌توانند بکرزایی کنند. بکرزایی گونه‌ای زادآوری است که در آن از تخمک بارور نشده، جانوری کامل زاده شود.

سرده‌ی مارمولک‌های پلنگی Gambelia

نام: مارمولک پلنگی باخا کالیفرنیا Baja California leopard lizard
نام علمی: Gambelia copeii
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: گرم‌دشت‌های خشک، درختچه‌زارهای معتدل، درختچه‌زارهای دارای پوشش گیاهی بوته‌ای مدیترانه‌ای و بیابان‌های داغ و معتدل ایالت باخا کالیفرنیا در شمال غربی کشور مکزیک و جنوب ایالت کالیفرنیا در جنوب غربی کشور آمریکا در آمریکای شمالی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۸ تا ۱۴ سانتی‌متر، دُم تا دو برابر این اندازه
نگاره: Gray Nafis

نام: مارمولک پلنگی بینی بی‌نوک Blunt-nosed leopard lizard
نام علمی: Gambelia sila
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای معتدل و سبزه‌زارهای معتدل جنوب ایالت کالیفرنیا در جنوب غربی کشور آمریکا در آمریکای شمالی
اندازه: وزن ۳۷ تا ۴۳ گرم برای نرها و ۲۳ تا ۳۴ گرم برای ماده‌ها، پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۸/۶ تا ۱۱/۹ سانتی‌متر برای نرها و ۸/۶ تا ۱۱/۲ سانتی‌متر برای ماده‌ها، دُم دو تا سه برابر این اندازه
نگاره: Bill Bouton

نام: مارمولک پلنگی بینی دراز Long-nosed leopard lizard
نام علمی: Gambelia wislizenii
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری و بیابان‌های داغ و معتدل غرب و جنوب غربی کشور آمریکا و شمال و شمال غربی کشور مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۱۲ سانتی‌متر برای نرها و ۱۵ سانتی‌متر برای ماده‌ها، دُم دو تا سه برابر این اندازه
نگاره: DevinBergquist

سرده‌ی مارمولک‌های طوقی Crotaphytus

نام: مارمولک طوقی ارجمند Venerable collared lizard
نام علمی: Crotaphytus antiquus
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری و بیابان‌های داغ جنوب غربی ایالت کواویلا در شمال کشور مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: -
نگاره: Reptilefact.com

نام: مارمولک طوقی گریت بیسین Great Basin collared lizard
نام علمی: Crotaphytus bicinctores
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای معتدل، منطقه‌های صخره‌ای (پرتگاه‌های درون‌بومی و قله‌های کوهستانی) و بیابان‌های معتدل و سرد غرب و جنوب غربی کشور آمریکا در آمریکای شمالی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۸/۶ تا ۱۱/۲ سانتی‌متر، دُم تا دو برابر این اندازه
نگاره: Chad M .Lane

نام: مارمولک طوقی معمولی Common collared lizard
نام علمی: Crotaphytus collaris
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های معتدل، درختچه‌زارهای معتدل، درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، سبزه‌زارهای معتدل، منطقه‌های صخره‌ای (پرتگاه‌های درون‌بومی و قله‌های کوهستانی) و بیابان‌های داغ، معتدل و سرد مرکز و جنوب مرکز کشور آمریکا و شمال کشور مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: بدن به درازای ۲۰ تا ۳۸ سانتی‌متر، دُم دو سوم درازای بدن
نگاره: Peter Paplanus

نام: مارمولک طوقی دیکرسون Dickerson's Collared Lizard
نام علمی: Crotaphytus dickersonae
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای معتدل، درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری و منطقه‌های صخره‌ای (پرتگاه‌های درون‌بومی و قله‌های کوهستانی) ایالت سونورا در شمال غربی کشور مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۸ تا ۱۰ سانتی‌متر، دُم تا دو برابر این اندازه
نگاره: Scott Trageser

نام: مارمولک طوقی گریسمر Grismer's collared lizard
نام علمی: Crotaphytus grismeri
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: منطقه‌های صخره‌ای (پرتگاه‌های درون‌بومی و قله‌های کوهستانی) و بیابان‌های داغ ایالت باخا کالیفرنیا در شمال غربی کشور مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: -
نگاره: -

نام: مارمولک طوقی شرقی Eastern collared lizard
نام علمی: Crotaphytus insularis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای معتدل و منطقه‌های صخره‌ای (پرتگاه‌های درون‌بومی و قله‌های کوهستانی) در جزیره‌ی آنخل ده لا گواردا وابسته به ایالت باخا کالیفرنیای کشور مکزیک در شاخاب کالیفرنیا در غرب آمریکای شمالی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۱۲/۱ سانتی‌متر برای نرها و ۱۰/۴ سانتی‌متر برای ماده‌ها، دُم تا دو برابر این اندازه
نگاره: Scott Trageser

نام: مارمولک طوقی سونورا Sonoran collared lizard
نام علمی: Crotaphytus nebrius
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای معتدل، درختچه‌زارهای خشک نیمه‌گرمسیری یا گرمسیری، منطقه‌های صخره‌ای (پرتگاه‌های درون‌بومی و قله‌های کوهستانی) و بیابان‌های داغ و معتدل ایالت سونورا در شمال غربی کشور مکزیک و ایالت آریزونا در جنوب غربی کشور آمریکا در آمریکای شمالی
اندازه: -
نگاره: -

نام: مارمولک طوقی مشبک Reticulate collared lizard
نام علمی: Crotaphytus reticulatus
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای معتدل، سبزه‌زارهای معتدل و منطقه‌های صخره‌ای (پرتگاه‌های درون‌بومی و قله‌های کوهستانی) در ایالت تگزاس کشور آمریکا و ایالت‌های کواویلا، نوئوو لئون و تامائولیپاس در شمال کشور مکزیک در آمریکای شمالی
اندازه: بدن به درازای ۴۱ سانتی‌متر، دُم بیش از دو سوم درازای بدن
نگاره: Clint Guadiana

نام: مارمولک طوقی باخا کالیفرنیا Baja California collared lizard
نام علمی: Crotaphytus vestigium
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچه‌زارهای معتدل، درختچه‌زارهای دارای پوشش گیاهی بوته‌ای مدیترانه‌ای، منطقه‌های صخره‌ای (پرتگاه‌های درون‌بومی و قله‌های کوهستانی) و بیابان‌های داغ و معتدل ایالت باخا کالیفرنیا در شمال غربی کشور مکزیک و جنوب ایالت کالیفرنیا در جنوب غربی کشور آمریکا در آمریکای شمالی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۶/۹ تا ۱۱/۲ سانتی‌متر، دُم بیش از دو برابر این اندازه
نگاره: Grigory Heaton

بن‌مایگان: wikipedia - animaldiversity
گردآوری: فرتورچین