
خانوادهی ایگوآنایان ماداگاسکاری Opluridae، خانوادهای از زیرراستهی ایگوآناسانیان، از راستهی پولکداران و از ردهی خزندگان هستند. این خانواده دربرگیرندهی ۸ گونه است که در ۲ سرده دستهبندی شدهاند. از برجستهترین گونههای این خانواده میتوان ایگوآنای ماداگاسکار و ایگوآنای طوقی را نام برد. گونههای خانوادهی ایگوآنایان ماداگاسکاری تنها در کشورهای جزیرهای ماداگاسکار و کومور در شرق قارهی آفریقا یافت میشوند. زیستگاه آنان بیشتر جنگلها، درختچهزارها و منطقههای صخرهایست.
این جانوران بدنی باریک و پوشیده از پولک دارند. همچنین آنان دُمی دراز و دستها و پاهایی کوتاه با ۵ انگشت پنجهدار دارند. گونههای سردهی Chalarodon دارای تاج پشتی بر روی سر و راستای ستون مهرههایشان هستند. همچنین برخی گونهها دارای دُمهایی خاردار هستند. گونههای خانوادهی ایگوآنایان ماداگاسکاری رفتار دفاعی خودوابُری دارند. آنان برای فرار از چنگ شکارگران و گیج کردن آنان، دُم خود را وابریده و میاندازند. این مارمولکها میتوانند دُم جدا شدهی خود را دوباره بازسازی کنند. همهی گونههای خانوادهی ایگوآنایان ماداگاسکاری روزگرد و تخمگذارند. ایگوآنای ماداگاسکار با درازای ۲۳ سانتیمتر و ایگوآنای طوقی با درازای ۴۰ سانتیمتر، کوچکترین و بزرگترین گونههای خانوادهی ایگوآنایان ماداگاسکاری بهشمار میروند. در این نوشته با ۷ گونهی این خانواده آشنا میشویم.
چند نکته برای آشنایی بیشتر با مارمولکها: بیشتر مارمولکها دارای ۴ دست و پا هستند و با شیوهی گام برداشتن، جابهجا میشوند. شمار اندکی از آنان مانند مارمولکهای بیپا، دست و پا ندارند و همانند مارها هستند. برخی از مارمولکها همچون مارمولکهای پرنده دارای توانایی گونهای پرواز بهنام گلاید کردن یا سُر خوردن هستند. آنان در این روش میتوانند تا ۶۰ متر پرواز کنند. برخی دیگر از مارمولکها میتوانند رو دو پای خود بایستند و بدوند. مارمولکهای باسیلیسک نیز این توانایی را دارند که روی آب بدوند. بدن مارمولکها پوشیده از پولک است. پولکها از بخار شدن آب بدن جلوگیری میکنند و بدینگونه مارمولک میتواند در زیستگاههای خشک نیز زندگی کند. مارمولکها جانورانی خونسرد بوده و نمیتوانند دمای بدن خود را تنظیم کنند. آنان برای دریافت گرما به خورشید وابسته هستند. از همین روی جانورانی روزگرد هستند (بهجز گکوها).
مارمولکها دید پیشرفتهای دارند و میتوانند رنگها را ببینند. برخی از آنان همچون ایگواناها دارای چشم سومی بر روی سر خود هستند. این اندام تنها عدسی و شبکیه داشته و توانایی تصویرسازی ندارد، ولی میتواند تاریکی یا روشنایی و حرکت جانوران شکارگر پیرامون مارمولک را شناسایی کند. مارمولکها برای دفاع در برابر جانوران شکارگر، شیوهها و ابزارهایی همچون زهر، خودوابُری و پوشیدگی یا همرنگی با پیرامون خود را بهکارگیری میکنند. خودوابُری یا بریدن اندام، رفتاری دفاعی است که در ایگواناها دیده میشود. مارمولکها برای فرار از چنگ شکارگران و گیج کردن آنان، یک یا چند اندام بدن خود را وابریده و میاندازند. آنان میتوانند اندام جدا شدهی خود را دوباره بازسازی کنند. بیشتر مارمولکها تخمگذارند. نزدیک به ۲۰ درصد از آنان زندهزا هستند و شمار کمی میتوانند بکرزایی کنند. بکرزایی گونهای زادآوری است که در آن از تخمک بارور نشده، جانوری کامل زاده شود.
سردهی Chalarodon

نام: ایگوآنای ماداگاسکار Madagascar iguana
نام علمی: Chalarodon madagascariensis
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچهزارهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، باغهای روستایی، منطقههای شهری و جنگلهای پیشین بهسختی ویران شدهی نیمهگرمسیری یا گرمسیری جنوب و جنوب غربی کشور جزیرهای ماداگاسکار در شرق قارهی آفریقا
اندازه: پوزه تا پایهی دُم به درازای ۸/۷ سانتیمتر برای نرها و ۶/۷ سانتیمتر برای مادهها، دُم ۱/۵ تا ۲ برابر این اندازه (بیشترین درازای بدن ۲۳ سانتیمتر برای نرها و ۱۷ سانتیمتر برای مادهها)
نگاره: Charles J Sharp
سردهی Oplurus

نام: ایگوآنای طوقی (تیزپای ماداگاسکاری کوویه) Collared iguana
نام علمی: Oplurus cuvieri
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای دشت نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری و کلانکشتزارهای کشورهای جزیرهای ماداگاسکار و کومور در شرق قارهی آفریقا
اندازه: پوزه تا پایهی دُم به درازای ۱۵/۴ سانتیمتر، دُم کموبیش همین اندازه (بیشترین درازای بدن ۴۰ سانتیمتر)
نگاره: Ron Winkler

نام: تیزپای ماداگاسکاری مرم Merrem's Madagascar swift
نام علمی: Oplurus cyclurus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری و درختچهزارهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری کشور جزیرهای ماداگاسکار در شرق قارهی آفریقا
اندازه: پوزه تا پایهی دُم به درازای ۱۶ سانتیمتر، دُم کموبیش همین اندازه (برخی بنمایگان: بیشترین درازای بدن ۲۵ سانتیمتر)
نگاره: Heikkih

نام: تیزپای ماداگاسکاری آنزامالا (ایگوآنای آبی ماداگاسکاری) Anzamala Madagascar swift
نام علمی: Oplurus fierinensis
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: منطقههای صخرهای (پرتگاههای درونبومی و قلههای کوهستانی) در جنوب غربی کشور جزیرهای ماداگاسکار در شرق قارهی آفریقا
اندازه: پوزه تا پایهی دُم به درازای ۱۰ سانتیمتر، دُم به درازای ۱۸ سانتیمتر
نگاره: Amantedarmanin

نام: تیزپای ماداگاسکاری گراندیدیه Grandidier's Madagascar swift
نام علمی: Oplurus grandidieri
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، درختچهزارهای نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، سبزهزارهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری و منطقههای صخرهای (پرتگاههای درونبومی و قلههای کوهستانی) در جنوب مرکز کشور جزیرهای ماداگاسکار در شرق قارهی آفریقا
اندازه: پوزه تا پایهی دُم به درازای ۱۱/۸ سانتیمتر، دُم ۱/۵ برابر این اندازه
نگاره: Thehousebunting

نام: تیزپای ماداگاسکاری دومر (ایگوآنای خاردم خالدار ماداگاسکاری) Dumeril's Madagascar swift
نام علمی: Oplurus quadrimaculatus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک نیمهگرمسیری یا گرمسیری، درختچهزارهای خشک نیمهگرمسیری یا گرمسیری و منطقههای صخرهای (پرتگاههای درونبومی و قلههای کوهستانی) در جنوب و جنوب شرقی کشور جزیرهای ماداگاسکار در شرق قارهی آفریقا
اندازه: پوزه تا پایهی دُم به درازای ۱۴/۵ سانتیمتر، دُم ۱/۵ تا ۲ برابر این اندازه (بیشترین درازای بدن ۳۹ سانتیمتر)
نگاره: Greg Lasley

نام: تیزپای ماداگاسکاری نشاندار Marked Madagascar swift
نام علمی: Oplurus saxicola
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: منطقههای صخرهای (پرتگاههای درونبومی و قلههای کوهستانی) در جنوب کشور جزیرهای ماداگاسکار در شرق قارهی آفریقا
اندازه: پوزه تا پایهی دُم به درازای ۱۰۹ سانتیمتر، دُم دو برابر این اندازه
نگاره: Martin Mandak
بنمایگان: wikipedia
گردآوری: فرتورچین





