خانوادهی قورباغههای باران Brevicipitidae، خانوادهای از زیرراستهی نوغوکسانیان، از راستهی بیدُمسانان و از ردهی دوزیستان هستند. از برجستهترین گونههای این خانواده میتوان قورباغههای بارانی معمولی، پیندا، دماغه، موزامبیک، بیابانی و جنگلی را نام برد. گونههای خانوادهی قورباغههای باران تنها در شرق و جنوب قارهی آفریقا یافت میشوند. این جانوران بدنی گویمانند، کوتاه و بدون دُم، پوستی هموار، سری کوچک و چشمانی درشت با مردمک افقی دارند. آنان همچنین دستها و پاهایی کوتاه دارند. از همین روی بهجای پریدن، بسیار تند راه میروند.
بیشتر گونههای این خانواده خشکیزی و دالانساز هستند. آنان در زیر زمین زندگی میکنند و تنها در زمان بارندگی و برای زادآوری به روی زمین میآیند. نوزادان این قورباغهها مرحلهی لاروی ندارند و همچون قورباغهی کامل، ولی کوچک سر از تخم بیرون میآورند. از همین روی قورباغهها تخمهای خود را بهجای آب، در گودالی میان شنها میگذارند. قورباغههای بارانی بیلبو و سوتزن با درازای ۲/۶ سانتیمتر و قورباغهی بارانی معمولی با درازای ۶ سانتیمتر، کوچکترین و بزرگترین گونههای خانوادهی قورباغههای باران بهشمار میروند. در این نوشته با ۱۸ گونهی این خانواده آشنا میشویم.
چند نکته برای آشنایی بیشتر با دوزیستان و قورباغهها: قورباغه یا غوک جانوری دوزیست از راستهی بیدُمسانان است. دوزیستان جانورانی خونسرد هستند که از دیدگاه فرگشتی میان ماهیان و خزندگان جای میگیرند. بیشتر دوزیستان تخمگذارند. نوزادی که از تخم بیرون میآید لارو نامیده میشود. لاروها گام به گام و با فرآیندی بهنام دگردیسی به جانوری بالغ دگرگون میشوند. دوزیستان نوزادی خود را در آب و بزرگسالی خود را در خشکی و آب زندگی میکنند. آنان بدنی برهنه و بدون پولک دارند. بیشتر دوزیستان از راه ششها و پوست خود دموبازدم انجام میدهند. پوست باید همیشه نمناک باشد تا بتواند اکسیژن را دریافت کند. اگر پوست آنان خشک شود، نمیتوانند دموبازدم انجام دهند، پس میمیرند. اکسیژن دریافت شده از راه پوست به درون رگهای خونی زیر پوست میرود و رگها نیز اکسیژن را به بخشهای گوناگون بدن میرسانند. دوزیستان دارای سه گونه غده به نامهای غدههای موکوسی، غدههای دانهدار و غدههای لولهای هستند. غدههای موکوسی پوست را نمناک نگاه میدارند. غدههای دانهدار از پوست زهر تراوش میکنند و غدههای لولهای از پوست مادهای چسبناک تراوش میکنند. مادهی چسبناک برای چسبیدن جانور نر به ماده در هنگام جفتگیری کاربرد دارد.
قورباغهها خونسرد هستند، بهگونهای که درجهی دمای بدن آنان، همانند درجهی دمای هوا یا آب پیرامون آنان است. زمانی که بدنشان سرد میشود، آفتاب میگیرند تا گرم شوند و زمانی که بدنشان بیش از اندازه گرم میشود، به درون آب میروند تا خنک شوند. قورباغهها در آب تخمگذاری میکنند. تخمهای آنان درون لایهای از مادهای ژلاتینی جای گرفتهاند. هنگامی که نوزاد سر از تخم بیرون میآورد، مانند ماهیان باله دارد. او میتواند با بالهها و دُم بلندش شنا کند. قورباغهی نابالغ از راه آبشش دموبازدم انجام میدهد و تا زمانی که به بلوغ نرسیده است از آب بیرون نمیآید. با رشد نوزاد قورباغه، نخست پاهای پشتی و پس از آن پاهای جلویی او رشد میکنند. سپس ششها بزرگ میشوند و قورباغهی جوان با نگه داشتن سر خود در بالای آب، میتواند دموبازدم انجام داده و کمکم از آب بیرون بیاید. رفته رفته دُم او کوتاهتر میشود تا اینکه قورباغهی جوان همانند قورباغههای بالغ میشود.
قورباغهها دارای بدنی کوتاه و بدون دُم هستند. آنان همچنین زبان چسبندهی درازی دارند. درازای این زبان کموبیش یک سوم درازای بدن آنهاست. زبان قورباغهها بهجای پشت در جلوی دهان آنان جای گرفته است. آنان زبان خود را به بیرون پرتاب میکنند و با آن حشرات را شکار میکنند. زبان نیرومند آنان میتواند با سرعت فراوانی به شکار رسیده و با گرفتن آن به سوی دهان بازگردد. قورباغهها دندانهایی بهنام وومرین دارند که در آروارهی بالا و در بخش جلویی دهان آنان جای گرفته است. دندانهای آروارهی بالایی کمتوانند، آروارهی پایینی نیز دندان ندارند. از همین روی قورباغهها نمیتوانند خوراک را بجوند. آنان این دندانها را برای گرفتن و نگه داشتن شکار بهکارگیری میکنند و سپس خوراک را یکجا فرو میبرند. قورباغهها گوش بیرونی ندارند. بهجای آن تمپانوم یا طبلگوش یا پردهگوش دارند که در دو سوی سر آنان جای دارد. موجهای صدا پردهگوش را میلرزاند، سپس پردهگوش موجها را به گوش میانی و گوش میانی موجها را به مغز میرساند.
قورباغههای نر دارای کیسههای صدای درونی در گلو یا دو سوی گردن هستند. با آنکه این کیسهها در درون بدن قورباغه جای دارند، ولی در زمانی که از هوا پُر میشوند، پوست نرم بیرونی بدن نیز باد کرده و برآمده میشود. بهکارگیری کیسهی صدا بدین گونه است که قورباغهی نر هوا را فرو برده و سوراخهای بینی و دهان خود را میبندد. سپس با فشار، هوا را میان دهان و ششهای خود پس و پیش میکند. زمانی صدا پدید میآید که هوا از روی تارهای آوایی گذر کند و آنها را بلرزاند. زمانی که قورباغه آواز میخواند، کیسههای صدا همانند یک تشدیدگر کار میکند و توان صدای قورباغه را افزایش میدهد.
قورباغهها و وزغها همانند یکدیگرند، ولی ناهمگونیهایی با یکدیگر دارند. بیشتر قورباغهها پوستی هموار، نرم و نمنک دارند و در نزدیکی آبها زندگی میکنند. ولی بیشتر وزغها پوستی ناهموار، خشک و زگیلمانند دارند و بیشتر خشکیزی هستند. قورباغهها دستهایی کوتاه و پاهایی بلند دارند، از همین روی بهجای راه رفتن، میجهند. ولی وزغها دستها و پاهایی هماندازه دارند، از همین روی بهجای پریدن، راه میروند. بیشتر قورباغهها انگشتانی پردهدار برای شنا کردن دارند، ولی وزغها دارای انگشتانی بدون پرده هستند.
برخی از قورباغهها درختی هستند و بسیار کم به روی زمین میآیند. برخی نیز دالانساز هستند و در زیر زمین زندگی میکنند و تنها برای زادآوری به روی زمین میآیند. گروهی از قورباغهها زهرآگین هستند، بهگونهای که برخی از آنان از زهرآگینترین جانوران خشکیزی زمین بهشمار میروند.
سردهی قورباغههای باران Breviceps
نام: قورباغهی بارانی توتفرنگی Strawberry rain frog
نام علمی: Breviceps acutirostris
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلها و خلنگزارهای جنوب غربی استان کِیپ غربی کشور آفریقای جنوبی در جنوب قارهی آفریقا
اندازه: -
نگاره: Tyrone James Ping
نام: قورباغهی بارانی معمولی Common rain frog
نام علمی: Breviceps adspersus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای معتدل و سبزهزارهای باز کشورهای آفریقای جنوبی، سوازیلند، جنوب موزامبیک، زیمبابوه، غرب زامبیا، بوتسوانا، شمال نامیبیا و آنگولا در جنوب قارهی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۳ تا ۶ سانتیمتر
نگاره: Nicolau Ecology
نام: قورباغهی بارانی بیلبو Bilbo's rain frog
نام علمی: Breviceps bagginsi
پایندگی: گونهی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: سبزهزارهای معتدل و لبهی کشتزارهای استان کوازولو-ناتال کشور آفریقای جنوبی در جنوب قارهی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۲ تا ۲/۶ سانتیمتر
نگاره: Tyrone James Ping
نام: قورباغهی بارانی پیندا Phinda rain frog
نام علمی: Breviceps carruthersi
پایندگی: گونهی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای شمال استان کوازولو-ناتال کشور آفریقای جنوبی در جنوب قارهی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۳/۴ سانتیمتر
نگاره: Nick Evans
نام: قورباغهی بارانی سیاه Black rain frog
نام علمی: Breviceps fichus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: سبزهزارهای کوهستانی استان ایرینگا در مرکز کشور تانزانیا در شرق قارهی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۳/۵ سانتیمتر برای نرها و ۴/۳ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Chad Keates
نام: قورباغهی بارانی دماغه Cape rain frog
نام علمی: Breviceps gibbosus
پایندگی: گونهی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچهزارهای مدیترانهای، چراگاهها، کشتزارها، باغهای روستایی و منطقههای شهری جنوب غربی استان کِیپ غربی کشور آفریقای جنوبی در جنوب قارهی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۴/۵ سانتیمتر
نگاره: Tyrone James Ping
نام: قورباغهی بارانی بیابانی Desert rain frog
نام علمی: Breviceps macrops
پایندگی: گونهی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: نوار باریکی از کرانههای شنی جنوب غربی کشور نامیبیا و شمال غربی آفریقای جنوبی در جنوب شرقی قارهی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۴/۸ سانتیمتر
نگاره: Tyrone James Ping
نام: قورباغهی بارانی کوهستانی Mountain rain frog
نام علمی: Breviceps montanus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچهزارهای مدیترانهای و کشتزارهای جنوب غربی استان کِیپ غربی کشور آفریقای جنوبی در جنوب قارهی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۳/۱ سانتیمتر
نگاره: Tyrone James Ping
نام: قورباغهی بارانی موزامبیک Mozambique rain frog
نام علمی: Breviceps mossambicus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: گرمدشتهای خشک و نمناک، درختچهزارها، سبزهزارها، کشتزارها، چراگاهها و باغهای روستایی شرق کشور آفریقای جنوبی، سوازیلند، موزامبیک، زیمباوه، مالاوی، زامبیا، جنوب شرقی جمهوری دموکراتیک کنگو و شرق تانزانیا در جنوب شرقی قارهی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۳/۴ سانتیمتر برای نرها و ۴/۶ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Tyrone James Ping
نام: قورباغهی بارانی ناماکا Namaqua rain frog
نام علمی: Breviceps namaquensis
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچهزارهای شنی جنوب غربی کشور نامیبیا و غرب آفریقای جنوبی در جنوب شرقی قارهی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۴/۶ سانتیمتر
نگاره: Tyrone James Ping
نام: قورباغهی بارانی پاسمور Passmore's rain frog
نام علمی: Breviceps passmorei
پایندگی: گونهی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: سبزهزارهای باز و نمناک و جنگلها یا لبهی جنگلهای جنوب شرقی استان لیمپوپو در شمال کشور آفریقای جنوبی در جنوب قارهی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۲/۶ تا ۳/۶ سانتیمتر برای نرها و ۴/۳ تا ۴/۷ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Marius Burger
نام: قورباغهی بارانی پاور Power's rain frog
نام علمی: Breviceps poweri
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختزارهای گرمدشتها و خاکهای شنی سبزهزارها و درختچهزارهای شمال شرقی کشور آنگولا، جنوب شرقی جمهوری دموکراتیک کنگو، مالاوی، غرب موزامبیک، زامبیا و شمال شرقی زیمبابوه در جنوب مرکز قارهی آفریقا
اندازه: -
نگاره: George Wilkinson
نام: قورباغهی بارانی گلگون Rose's rain frog
نام علمی: Breviceps rosei
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: درختچهزارهای معتدل، درختچهزارهای مدیترانهای، کرانههای شنی، کشتزارها، چراگاهها، باغهای روستایی و منطقههای شهری جنوب غربی استان کِیپ غربی کشور آفریقای جنوبی در جنوب قارهی آفریقا
اندازه: -
نگاره: Marius Burger
نام: قورباغهی بارانی سوتزن Whistling rain frog
نام علمی: Breviceps sopranus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای معتدل، گرمدشتهای خشک و نمناک و کرانههای شنی شرق کشور اِسواتینی و استانهای امپومالانگا و کوازولو-ناتال در شرق کشور آفریقای جنوبی در جنوب قارهی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۲/۲ تا ۲/۶ سانتیمتر
نگاره: Tyrone James Ping
نام: قورباغهی بارانی جنگلی Forest rain frog
نام علمی: Breviceps sylvestris
پایندگی: گونهی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای معتدل، سبزهزارهای معتدل و باغهای روستایی استان لیمپوپو در شمال کشور آفریقای جنوبی در جنوب قارهی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۴/۲ سانتیمتر برای نرها و ۴/۴ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Marius Burger
نام: قورباغهی بارانی زبر Rough rain frog
نام علمی: Breviceps verrucosus
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای معتدل، گرمدشتهای خشک، درختچهزارهای معتدل، سبزهزارهای معتدل و باغهای روستایی جنوب شرقی کشور آفریقای جنوبی، لسوتو و سوازیلند در جنوب قارهی آفریقا
اندازه: -
نگاره: Tyrone James Ping
سردهی قورباغههای زگیلدار Callulina
نام: قورباغهی زگیلدار مازومبای Mazumbai warty frog
نام علمی: Callulina kisiwamsitu
پایندگی: گونهی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای رشتهکوه اوسامبارا در شمال شرقی کشور تانزانیا در شرق قارهی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۳ تا ۴ سانتیمتر
نگاره: John Lyakurwa
نام: قورباغهی زگیلدار کرفت Krefft's warty frog
نام علمی: Callulina kreffti
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک گرمسیری یا نیمهگرمسیری، باغهای روستایی و جنگلهای پیشین ویران شدهی رشتهکوههای اوسامبارا، اولوگورو، نگورو، اوکاگورو و اودزونگوا در کشور تانزانیا و رشتهکوههای تایتا و شیمبا در جنوب کنیا در شرق قارهی آفریقا
اندازه: بدن به درازای ۴/۱ سانتیمتر
نگاره: John Lyakurwa
بنمایگان: wikipedia - amphibiaweb
گردآوری: فرتورچین