خانواده‌ی سمندران بی‌پا Sirenidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی سمندرسانیان بی‌پا، از راسته‌ی دُم‌دارسانان و از رده‌ی دوزیستان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۵ گونه است که در ۲ سرده دسته‌بندی شده‌اند. تاکنون ۱۱ گونه از خانواده‌ی سمندران بی‌پا نابود شده و از میان رفته‌اند. آنان تنها در شمال غربی کشور آمریکا و شمال کشور مکزیک در آمریکای شمالی یافت می‌شوند. این جانوران بدنی باریک، دراز، استوانه‌ای و مارماهی‌مانند دارند. همچنین آنان دُمی دراز و فشرده و چشمانی بدون پلک دارند. این سمندرها اندام‌های جلویی یا دو دست بسیار کوچک با ۳ یا ۴ انگشت دارند، ولی اندام‌های پشتی یا پا ندارند. گونه‌های خانواده‌ی سمندران بی‌پا همگی آبزی هستند. آنان هیچ‌گاه مرحله‌ی دگردیسی را به پایان نمی‌رسانند و برای همیشه لاروگونه و آبزی می‌مانند. همچنین برخی از آنان افزون بر ۳ جفت آبشش پَرمانند در پشت سرششان، شش نیز دارند و می‌توانند در خشکی دم‌وبازدم انجام دهند. گونه‌های خانواده‌ی سمندران بی‌پا می‌توانند اندام آسیب‌دیده یا جدا شده‌ی بدن خود را بازسازی کنند. در این نوشته با ۵ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.
چند نکته برای آشنایی بیشتر با دوزیستان و سمندرها: سمندر یا آتش‌خوار جانوری دوزیست از راسته‌ی دُم‌دارسانان است. دوزیستان جانورانی خون‌سرد هستند که از دیدگاه فرگشتی میان ماهیان و خزندگان جای می‌گیرند. بیشتر دوزیستان تخم‌گذارند. نوزادی که از تخم بیرون می‌آید لارو نامیده می‌شود. لاروها گام به گام و با فرآیندی به‌نام دگردیسی به جانوری بالغ دگرگون می‌شوند. دوزیستان نوزادی خود را در آب و بزرگسالی خود را در خشکی و آب زندگی می‌کنند. آنان بدنی برهنه و بدون پولک دارند. بیشتر دوزیستان از راه شُش‌ها و پوست خود دم‌وبازدم انجام می‌دهند. پوست باید همیشه نمناک باشد تا بتواند اکسیژن را دریافت کند. اگر پوست آنان خشک شود، نمی‌توانند دم‌وبازدم انجام دهند، پس می‌میرند. اکسیژن دریافت شده از راه پوست به درون رگ‌های خونی زیر پوست می‌رود و رگ‌ها نیز اکسیژن را به بخش‌های گوناگون بدن می‌رسانند. دوزیستان دارای سه گونه غده به نام‌های غده‌های موکوسی، غده‌های دانه‌دار و غده‌های لوله‌ای هستند. غده‌های موکوسی پوست را نمناک نگاه می‌دارند. غده‌های دانه‌دار از پوست زهر تراوش می‌کنند و غده‌های لوله‌ای از پوست ماده‌ای چسبناک تراوش می‌کنند. ماده‌ی چسبناک برای چسبیدن جانور نر به ماده در هنگام جفت‌گیری کاربرد دارد.
سمندرها بدنی باریک و دراز، دُمی بلند و پاهایی کوتاه با انگشتانی پرده‌دار برای شنا کردن دارند. آنان از دُم خود برای پیشروی در آب بهره می‌برند. بیشتر سمندرها چهار انگشت در دست‌ها یا پاهای جلویی و پنج انگشت در پاها یا پاهای پشتی‌شان دارند. برخی از آنان انگشتان کمتری دارند و برخی نیز بدون پاهای پشتی‌شان هستند.
سمندرها بدنی همانند مارمولک‌ها دارند، ولی با آنان ناهمسان هستند. سمندرها دوزیست هستند، ولی مارمولک‌ها خزنده هستند. سمندرها دارای پوستی بدون پولک هستند، ولی مارمولک‌ها دارای پوستی پولک‌دار هستند. سمندرها پوستی نمناک دارند، ولی مارمولک‌ها پوستی خشک و زبر دارند. سمندرها در آب یا زیستگاه‌های نمناک زندگی می‌کنند، ولی مارمولک‌ها در زیستگاه‌های خشک زندگی می‌کنند. سمندرها چنگال و سوراخ گوش ندارند، ولی مارمولک‌ها دارای چنگال و سوراخ گوش هستند.
برخی از سمندرها بیشتر زندگانی خود را در آب زندگی می‌کنند، برخی همه‌ی زندگی بالغ خود را در خشکی سپری می‌کنند و برخی نیز در هر دو زیستگاه زندگی می‌کنند. سمندرهایی که همه‌ی زندگی خویش را در آب می‌گذرانند، از راه آبشش و سمندرهایی که در خشکی زندگی می‌کنند از راه شُش‌ها دم‌وبازدم انجام می‌دهند. برخی از سمندرهای خشکی‌زی شُش ندارند و از راه پوست و بافت پوششی دهان دم‌وبازدم انجام می‌دهند.
بیشتر سمندرها پوستی رنگارنگ و زهرآگین دارند. آنان غده‌هایی در پشت گردن یا دُم خود دارند که مایعی زهرآگین یا بدمزه از خود بیرون می‌دهند. رنگارنگی و پُررنگی این جانوران، هشداری به شکارگران است تا از آنان دوری کنند. برخی از سمندرها روی پاهای خود می‌ایستند و دُم خود را تکان می‌دهند و با این کار شکارگران را می‌ترسانند. سمندرها این توانایی را دارند که اندام‌های از دست رفته یا آسیب دیده‌ی خود را بازسازی کنند. برخی از سمندرها همانند بسیاری از مارمولک‌ها، رفتار دفاعی خودوابُری دارند. آنان برای فرار از چنگ شکارگران و گیج کردن آنان، دُم خود را وابریده و می‌اندازند. این جانوران می‌توانند دُم جدا شده‌ی خود را دوباره بازسازی کنند.
بیشتر سمندرها در آب تخم‌گذاری می‌کنند و نوزادانی که سر از تخم بیرون می‌آورند تا پایان دگردیسی در آب می‌مانند. برخی از این نوزادان هیچ‌گاه مرحله‌ی دگردیسی را به پایان نمی‌رسانند و برای همیشه لاروگونه می‌مانند. آنان جانوری بالغ ولی نوزادمانند هستند و در پشت سرشان آبشش پَرمانندی دارند. برخی سمندرها در خشکی و در گودال‌های نمناک زیر درختان و سنگ‌ها تخم‌گذاری می‌کنند. نوزادان این سمندرها مرحله‌ی لاروی ندارند و همانند سمندری کامل، ولی کوچک سر از تخم بیرون می‌آورند. شمار کمی از سمندرها نیز زنده‌زا هستند.

سرده‌ی سایرن‌های کوتوله Pseudobranchus

نام: سایرن کوتوله‌ی جنوبی Southern dwarf siren
نام علمی: Pseudobranchus axanthus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: رودها و جویبارهای همیشگی (دربرگیرنده‌ی آبشارها)، رودها و جویبارهای موسمی، دوره‌ای و نامنظم، خلاش‌ها، مرداب‌ها، باتلاق‌ها، پوداب‌ها و پوده‌زارها، و دریاچه‌ها، استخرها و مرداب‌های آب شیرین همیشگی ایالت فلوریدا در جنوب شرقی کشور آمریکا در شرق آمریکای شمالی
اندازه: بدن به درازای ۱۰ تا ۲۵ سانتی‌متر، دُم ۴۰ درصد درازای بدن (ماده‌ها ۲۸ درصد بزرگ‌ترند.)
نگاره: Jake Scott

نام: سایرن کوتوله‌ی شمالی Northern dwarf siren
نام علمی: Pseudobranchus striatus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: خلاش‌ها، مرداب‌ها، باتلاق‌ها، پوداب‌ها و پوده‌زارها؛ دریاچه‌ها، استخرها و مرداب‌های آب شیرین همیشگی، دریاچه‌ها، استخرها و مرداب‌های آب شیرین موسمی و دوره‌ای، و جوی‌ها، آبراهه‌های زهکشی و کانال‌های جنوب ایالت کارولینای جنوبی، جورجیا و شمال فلوریدا در جنوب شرقی کشور آمریکا در شرق آمریکای شمالی
اندازه: بدن به درازای ۱۰ تا ۲۲ سانتی‌متر، دُم ۴۰ درصد درازای بدن (ماده‌ها کمی بزرگ‌ترند.)
نگاره: Kenny Wray

سرده‌ی سایرن‌ها Siren

نام: سایرن کوچک Lesser siren
نام علمی: Siren intermedia
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: رودها و جویبارهای همیشگی (دربرگیرنده‌ی آبشارها)، رودها و جویبارهای موسمی، دوره‌ای و نامنظم، تالاب‌های بیشتر درختچه‌ای، خلاش‌ها، مرداب‌ها، باتلاق‌ها، پوداب‌ها و پوده‌زارها؛ دریاچه‌ها، استخرها و مرداب‌های آب شیرین همیشگی، استخرها و مرداب‌های آب شیرین موسمی و دوره‌ای، و جوی‌ها، آبراهه‌های زهکشی و کانال‌های ایالت‌های تگزاس، آلاباما، آرکانزاس، فلوریدا، جورجیا، ایلینوی، لوئیزیانا، میسوری، اکلاهما، کارولینای جنوبی، می‌سی‌سی‌پی، کارولینای شمالی، میشیگان، کنتاکی، ایندیانا و تنسی در جنوب شرقی کشور آمریکا و ایالت‌های وراکروز و تامائولیپاس در شمال شرقی کشور مکزیک در شرق آمریکای شمالی
اندازه: وزن ۵۰ گرم، بدن به درازای ۱۸ تا ۶۹ سانتی‌متر، دُم ۲۸ تا ۴۰ درصد درازای بدن (نرها ۱۴ درصد بزرگ‌ترند.)
نگاره: Jake Scott

نام: سایرن بزرگ Greater siren
نام علمی: Siren lacertina
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: رودها و جویبارهای همیشگی (دربرگیرنده‌ی آبشارها)، رودها و جویبارهای موسمی، دوره‌ای و نامنظم، تالاب‌های بیشتر درختچه‌ای، خلاش‌ها، مرداب‌ها، باتلاق‌ها، پوداب‌ها و پوده‌زارها؛ دریاچه‌ها، استخرها و مرداب‌های آب شیرین همیشگی، دریاچه‌ها، استخرها و مرداب‌های آب شیرین موسمی و دوره‌ای، و جوی‌ها، آبراهه‌های زهکشی و کانال‌های ایالت‌های آلاباما، فلوریدا، جورجیا، کارولینای شمالی، کارولینای جنوبی و ویرجینیا در جنوب شرقی کشور آمریکا در شرق آمریکای شمالی
اندازه: وزن ۵۵ تا ۱۰۰۰ گرم، بدن به درازای ۱۸ تا ۹۷ سانتی‌متر، دُم ۲۶ تا ۴۰ درصد درازای بدن
نگاره: Kevin Stohlgren

نام: سایرن مشبک Reticulated siren
نام علمی: Siren reticulata
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگل‌های معتدل، رودها و جویبارهای همیشگی (دربرگیرنده‌ی آبشارها)، خلاش‌ها، مرداب‌ها، باتلاق‌ها، پوداب‌ها و پوده‌زارها؛ و استخرها و مرداب‌های آب شیرین همیشگی جنوب ایالت آلاباما و شمال غربی ایالت فلوریدا در جنوب شرقی کشور آمریکا در شرق آمریکای شمالی
اندازه: پوزه تا پایه‌ی دُم به درازای ۲۶/۵ تا ۴۱/۵ سانتی‌متر، دُم کمی بیش از یک دوم این اندازه
نگاره: Pierson Hill

بن‌مایگان: wikipedia - amphibiaweb
گردآوری: فرتورچین