خانواده‌ی ماسه‌رانان یا شن‌رانان Trichonotidae، خانواده‌ای از راسته‌ی زهرماهی‌سانان و از رده‌ی پرتوبالگان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۱۰ گونه است که در ۱ سرده دسته‌بندی شده‌اند. گونه‌های خانواده‌ی ماسه‌رانان در آب‌های اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام یافت می‌شوند. آنان به‌شیوه‌ی گروهی و در آب‌های کم‌ژرف زندگی می‌کنند. این جانوران بدنی دراز و پوشیده از پولک دارند. همچنین آنان آرواره‌ی پایینی بیرون زده و باله‌های پشتی و مخرجی دراز دارند. پرتوهای پیشین باله‌ی پشتی در نرها دراز هستند. بیشتر گونه‌های این خانواده دریازی هستند، ولی در میان آنان گونه‌های آب لب‌شور نیز یافت می‌شوند. این ماهیان در هنگام خطر به میان ماسه‌ها فرو می‌روند. همچنین خوراک آنان زئوپلانکتون‌ها هستند. ماسه‌ران سومالی Trichonotus somaliensis (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۸/۳ سانتی‌متر و ماسه‌ران خال‌دار با درازای ۲۲ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی ماسه‌رانان به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۴ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.

سرده‌ی Trichonotus

نام: ماسه‌ران درازپرتو Long-rayed sand-diver
نام علمی: Trichonotus elegans
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۲ تا ۴۰ متری آب‌های نیمه‌گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام (از کشور مالدیو در جنوب قاره‌ی آسیا تا جزیره‌های میکرونزی و کشور جزیره‌ای فیجی در قاره‌ی اقیانوسیه؛ همچنین شمال تا جزیره‌های ریوکیوی کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۱۸ سانتی‌متر
نگاره: Klaus Stiefel

نام: ماسه‌ران نوارطلایی Gold-bar sand-diver
نام علمی: Trichonotus halstead
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱۱ تا ۳۵ متری آب‌های گرمسیری غرب اقیانوس آرام (در کرانه‌های کشورهای پاپوآ گینه‌ی نو و اندونزی در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۱۵ سانتی‌متر
نگاره: Uwkwaj

نام: -
نام علمی: Trichonotus nikii
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ؟ تا ۲۴۵ متری آب‌های گرمسیری غرب اقیانوس هند (دریای سرخ)
اندازه: بدن به درازای ۱۱/۴ سانتی‌متر
نگاره: Rafi Amar

نام: ماسه‌ران خال‌دار Spotted sand-diver
نام علمی: Trichonotus setiger
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱۰ تا ۸۰ (بیشتر ۵ تا ۱۰) متری آب‌های گرمسیری غرب اقیانوس آرام (از شاخاب فارس تا ایالت کوئینزلند کشور استرالیا و جزیره‌های ملانزی در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۲۲ سانتی‌متر
نگاره: Mark Rosenstein

بن‌مایگان: wikipedia - fishbase
گردآوری: فرتورچین