خانواده‌ی برکه‌ماهیان خاوری Aphaniidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی کپوردندان‌ماهی‌سانیان، از راسته‌ی کپوردندان‌ماهی‌سانان و از رده‌ی پرتوبالگان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۴۵ گونه است که در ۸ سرده دسته‌بندی شده‌اند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان کپوردندان عربی، کیلی نواری مدیترانه‌ای، کپوردندان فارسی و کپوردندان شیرین را نام برد. منطقه‌ی پراکنش گونه‌های خانواده‌ی برکه‌ماهیان خاوری از سراسر منطقه‌ی مدیترانه در همه‌ی کشورهای همسایه‌ی دریای سرخ و شاخاب فارس تا جنوب غربی کشور هند است. بیشتر گونه‌های این خانواده در زیستگاه‌های آب شیرین و آب لب‌شور زندگی می‌کنند، ولی در میان آنان گونه‌های آب شور (دریازی) نیز یافت می‌شوند.
این جانوران بدنی کشیده، بیضی‌مانند، کم‌وبیش فشرده و پوشیده از پولک دارند. همچنین آنان چشمانی درشت، دهانی کوتاه و دندان‌هایی سه‌لختی دارند. همه‌ی باله‌های این ماهیان گِرد هستند. باله‌ی پشتی نزدیک به باله‌ی دُمی و کم‌وبیش روبه‌روی باله‌ی مخرجی جای گرفته است. گونه‌های این خانواده دارای دوریختی جنسی هستند. ماده‌ها بزرگ‌ترند و خال‌ها یا لکه‌هایی بر روی بدن دارند. نرها نیز دارای نوارهای عمودی هستند. Apricaphanius baeticus (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۳/۳ سانتی‌متر و Aphaniops stiassnyae (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۷/۷ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی برکه‌ماهیان خاوری به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۱۷ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.

سرده‌ی Anatolichthys

نام: کیلی غول‌پیکر آناتولی Anatolian giant killifish
نام علمی: Anatolichthys anatoliae
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل چشمه‌ها و جویبارهای حوضه‌ی دریاچه‌های توز و بی‌شهیر در استان‌های قونیه و نیغده در کشور ترکیه در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۵/۶ سانتی‌متر
نگاره: Johannes Pfleiderer

نام: -
نام علمی: Anatolichthys maeandricus
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری چشمه‌ها و جویبارهای کشور ترکیه در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۴/۱ سانتی‌متر
نگاره: Johannes Pfleiderer

سرده‌ی Aphaniops

نام: کپوردندان عربی Arabian toothcarp
نام علمی: Aphaniops dispar
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری کرانه‌های دریای سرخ و دریای مدیترانه مدیترانه
اندازه: بدن به درازای ۷ سانتی‌متر
نگاره: Klaus Rudloff

نام: -
نام علمی: Aphaniops hormuzensis
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری رودها و جویبارهای کرانه‌ای میان زهکشی رودهای مهران و میناب در جنوب کشور ایران در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۳/۹ سانتی‌متر
نگاره: Natasha Khardina

نام: -
نام علمی: Aphaniops kruppi
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودها و جویبارهای کشورهای عمان و یمن در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۵/۲ سانتی‌متر
نگاره: Joel Sartore

نام: کپوردندان دریای مرده Dead Sea toothcarp
نام علمی: Aphaniops richardsoni
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی دریای مرده در کشورهای اردن و اسرائیل در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۴/۵ سانتی‌متر
نگاره: Klaus Rudloff

نام: کپوردندان ازرق Azraq toothcarp
نام علمی: Aphaniops sirhani
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری ذخیره‌گاه تالاب ازرق در کشور اردن در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۵ سانتی‌متر
نگاره: Klaus Rudloff

نام: -
نام علمی: Aphaniops stoliczkanus
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری غرب اقیانوس هند (شاخاب فارس، شمال دریای عرب، به‌سوی شرق تا ایالت گجرات کشور هند، شاخاب عمان و برخی حوضه‌های درون‌ریز کشورهای ایران و پاکستان)
اندازه: بدن به درازای ۴/۵ سانتی‌متر
نگاره: Beta Mahatvaraj

سرده‌ی Aphanius

نام: کپوردندان آلمیری (کپوردندان آلمیروس) Almiri toothcarp
نام علمی: Aphanius almiriensis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل چشمه‌های آب شیرین و آب لب‌شور کشورهای یونان و ترکیه در جنوب شرقی قاره‌ی اروپا
اندازه: بدن به درازای ۲/۹ سانتی‌متر برای نرها و ۳/۹ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Davide Bellucci

نام: کیلی نواری مدیترانه‌ای Mediterranean banded killifish
نام علمی: Aphanius fasciatus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری تالاب‌های کرانه‌ای و دهانه‌های رودهای کرانه‌های دریای مدیترانه، میان مدارهای ۴۶ درجه‌ی شمالی تا ۳۴ درجه‌ی شمالی و ۲ درجه‌ی شرقی تا ۳۶ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (کشورهای آلبانی، الجزایر، بوسنی و هرزگوین، کرواسی، قبرس، مصر، فرانسه، یونان، اسرائیل، ایتالیا، لبنان، لیبی، مالت، مراکش، مونته‌نگرو، اسلوونی، سوریه، تونس و ترکیه)
اندازه: بدن به درازای ۶/۸ سانتی‌متر
نگاره: Flowgrow.de

سرده‌ی Apricaphanius

نام: کپوردندان اسپانیایی Spanish toothcarp
نام علمی: Apricaphanius iberus
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل شیرین و لب‌شور کولاب‌ها، شوره‌زارها، مرداب‌ها و پای‌رودهای کرانه‌های مدیترانه‌ای کشور اسپانیا در جنوب غربی قاره‌ی اروپا، میان مدارهای ۴۲ درجه‌ی شمالی تا ۳۴ درجه‌ی شمالی و ۳ درجه‌ی غربی تا ۱ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۵/۵ سانتی‌متر برای نرها و ۵/۴ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Alejandro Rios Martin

سرده‌ی Esmaeilius

نام: کپوردندان فارسی Farsi toothcarp
نام علمی: Esmaeilius persicus
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری چشمه‌ها و استخرهای حوضه‌ی دریاچه‌ی مهارلو در استان فارس کشور ایران در غرب قاره‌ی آسیا، میان مدارهای ۳۰ درجه‌ی شمالی تا ۲۹ درجه‌ی شمالی و ۵۲ درجه‌ی شرقی تا ۵۳ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۴/۹ سانتی‌متر
نگاره: Barbara Nicca

نام: کپوردندان شیرین (کپوردندان خسروشیرین) Shirin toothcarp
نام علمی: Esmaeilius shirini
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری جویبار خسروشیرین در حوضه‌ی رود کر در استان فارس کشور ایران در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۳ سانتی‌متر برای نرها و ۳/۶ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Hamid Reza Esmaeili

نام: کپوردندان سوفیا Soffia toothcarp
نام علمی: Esmaeilius sophiae
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری حوضه‌ی رود کر و دریاچه‌ی نمک در استان فارس کشور ایران و حوضه‌ی رود دجله در کشور عراق در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۵/۸ سانتی‌متر
نگاره: Hamid Reza Esmaeili

نام: کپوردندان زاگرس (ماهی پرچمی یا کپوردندان ولادیکوف) Zagros toothcarp
نام علمی: Esmaeilius vladykovi
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری کولاب چغاخور، کولاب گندمان، دریاچه‌ی سلم، دریاچه‌ی شلمزار و رود بهشت‌آباد در رشته‌کوه زاگرس در استان چهارمحال و بختیاری کشور ایران در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۶/۱ سانتی‌متر برای نرها و ۷/۶ سانتی‌متر برای ماده‌ها
نگاره: Mario Gomes

سرده‌ی Paraphanius

نام: کیلی خال‌مرواریدی (ماهی گورخری ایرانی یا کپوردندان رنگین‌کمانی) Pearl-spotted killifish
نام علمی: Paraphanius mento
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری چشمه‌ها، جویبارها، دریاچه‌ها و رودهای کشورهای ایران، عراق، سوریه، اردن، اسرائیل، لبنان و ترکیه در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۵ سانتی‌متر
نگاره: Hristo Hristov

سرده‌ی Tellia

نام: کیلی بی‌پا Footless killifish
نام علمی: Tellia apoda
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری چشمه‌ها و جویبارهای کوه‌های میان استان‌های باتنه و قسنطینه در کشور الجزایر در شمال قاره‌ی آفریقا، میان مدارهای ۳۷ درجه‌ی شمالی تا ۳۵ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۵ سانتی‌متر
نگاره: Klaus Rudloff

بن‌مایگان: wikipedia - fishbase
گردآوری: فرتورچین