خانواده‌ی صندوق‌ماهیان یا جعبه‌ماهیان Ostraciidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی صندوق‌ماهی‌سانیان، از راسته‌ی چهاردندان‌سانان و از رده‌ی پرتوبالگان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۲۵ گونه است که در ۷ سرده دسته‌بندی شده‌اند. تاکنون ۲ گونه از خانواده‌ی صندوق‌ماهیان نابود شده و از میان رفته‌اند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان گاوماهی شاخ‌دراز و صندوق‌ماهی‌های بوفالو، زرد و خال‌دار را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی صندوق‌ماهیان در آب‌های گرمسیری اقیانوس‌های اطلس، هند و آرام زندگی می‌کنند. بیشتر گونه‌های این خانواده دریازی هستند، ولی در میان آنان گونه‌های آب لب‌شور نیز یافت می‌شوند. این جانوران بدنی مکعب‌مانند، بیضی یا گِرد و پوشیده از پولک دارند. پولک‌های آنان بیشتر شش‌ضلعی و کندومانند هستند و بر روی لاکی سه‌گوش، سفت و صندوق‌مانند جای گرفته‌اند. از آن‌جا که این لاک سنگین است، جنبش و شنای آنان آهسته و همانند پارو زدن است. گونه‌های این خانواده دهانی کوچک و آرواره‌ی بالایی نرمش‌ناپذیر دارند. همچنین آنان دارای سرسینه‌ای استخوانی و بدون استخوان‌بندی شکمی هستند. چشم‌ها دور از دهان و در بالای سر جای دارند. باله‌های پشتی و مخرجی این ماهیان نزدیک باله‌ی دُمی‌شان جای گرفته‌اند. همچنین آنان بدون باله‌های شکمی و بدون خار در باله‌های‌شان هستند. گونه‌های خانواده‌ی صندوق‌ماهیان از پوست‌شان زهری تراوش می‌کنند که برای دفاع به‌کار برده می‌شود. همچنین آنان دریازی و قلمروخواه هستند و خوراک‌شان بی‌مهرگان کفزی و جلبک است. صندوق‌ماهی زبرپوست با درازای ۱۱ سانتی‌متر و صندوق‌ماهی بوفالو با درازای ۵۵ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی صندوق‌ماهیان به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۲۰ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.

سرده‌ی Acanthostracion

نام: گاوماهی کندویی (گاوماهی لانه‌زنبوری) Honeycomb cowfish
نام علمی: Acanthostracion polygonius
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۳ تا ۸۰ متری آب‌های گرمسیری غرب اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۴۲ درجه‌ی شمالی تا ۳۵ درجه‌ی جنوبی و ۹۹ درجه‌ی غربی تا ۳۴ درجه‌ی غربی از عرض جغرافیایی (از ایالت نیوجرسی کشور آمریکا و گروه‌جزیره‌ی برمودا (از سرزمین‌های فرادریایی بریتانیا) در شرق آمریکای شمالی تا کشور برزیل در شرق آمریکای جنوبی، دربرگیرنده‌ی شاخاب مکزیک، دریای کارائیب و گروه‌جزیره‌ی آنتیل)
اندازه: وزن ۱۵۲ گرم، بدن به درازای ۵۰ سانتی‌متر
نگاره: Kevin Bryant

نام: گاوماهی بدنقش (گاوماهی خط‌خطی) Scrawled cowfish
نام علمی: Acanthostracion quadricornis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۸۰ (بیشتر ۱۰ تا ۳۰) متری آب‌های نیمه‌گرمسیری اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۴۳ درجه‌ی شمالی تا ۳۹ درجه‌ی جنوبی و ۱۰۰ درجه‌ی غربی تا ۲۶ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (غرب اقیانوس اطلس: از ایالت ماساچوست کشور آمریکا، گروه‌جزیره‌ی برمودا (از سرزمین‌های فرادریایی بریتانیا) و شاخاب مکزیک در شرق آمریکای شمالی تا جنوب شرقی کشور برزیل در شرق آمریکای جنوبی؛ گزارش شده از کشور آفریقای جنوبی)
اندازه: بدن به درازای ۵۵ سانتی‌متر
نگاره: Joe Bourne

سرده‌ی Lactophrys

نام: صندوق‌ماهی خال‌دار Spotted trunkfish
نام علمی: Lactophrys bicaudalis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۳ تا ۵۰ متری آب‌های نیمه‌گرمسیری اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۳۲ درجه‌ی شمالی تا ۳۵ درجه‌ی جنوبی و ۹۹ درجه‌ی غربی تا ۱۴ درجه‌ی غربی از عرض جغرافیایی (غرب اقیانوس اطلس: از ایالت فلوریدای کشور آمریکا، کشور جزیره‌ای باهاما و جنوب شاخاب مکزیک در شرق آمریکای شمالی تا کشور برزیل در شرق آمریکای جنوبی؛ شرق اقیانوس اطلس: کرانه‌های جزیره‌ی اسنشن (از سرزمین‌های فرادریایی بریتانیا))
اندازه: بدن به درازای ۴۸ سانتی‌متر
نگاره: Kevin Bryant

نام: صندوق‌ماهی بوفالو Buffalo trunkfish
نام علمی: Lactophrys trigonus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۲ تا ۵۰ متری آب‌های نیمه‌گرمسیری اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۴۵ درجه‌ی شمالی تا ۳۴ درجه‌ی جنوبی و ۹۸ درجه‌ی غربی تا ۳۴ درجه‌ی غربی از عرض جغرافیایی (غرب اقیانوس اطلس: از کشور کانادا و ایالت ماساچوست کشور آمریکا در شرق آمریکای شمالی تا کشور برزیل در شرق آمریکای جنوبی، دربرگیرنده‌ی گروه‌جزیره‌ی برمودا (از سرزمین‌های فرادریایی بریتانیا)، شاخاب مکزیک و دریای کارائیب؛ شرق اقیانوس اطلس: دریای مدیترانه)
اندازه: وزن ۳/۳ کیلوگرم، بدن به درازای ۵۵ سانتی‌متر
نگاره: Kevin Bryant

نام: صندوق‌ماهی نرم Smooth trunkfish
نام علمی: Lactophrys triqueter
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ؟ تا ۵۰ متری آب‌های نیمه‌گرمسیری غرب اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۴۴ درجه‌ی شمالی تا ۳۵ درجه‌ی جنوبی و ۹۸ درجه‌ی غربی تا ۳۴ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (از کشور کانادا و ایالت ماساچوست کشور آمریکا در شرق آمریکای شمالی تا کشور برزیل در شرق آمریکای جنوبی، دربرگیرنده‌ی گروه‌جزیره‌ی برمودا (از سرزمین‌های فرادریایی بریتانیا)، شاخاب مکزیک و دریای کارائیب)
اندازه: بدن به درازای ۴۷ سانتی‌متر
نگاره: Kevin Bryant

سرده‌ی Lactoria

نام: گاوماهی شاخ‌دراز Longhorn cowfish
نام علمی: Lactoria cornuta
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۱۰۰ (بیشتر ۱ تا ۵۰) متری آب‌های گرمسیری اقیانوس‌های هند و آرام، میان مدارهای ۴۲ درجه‌ی شمالی تا ۳۵ درجه‌ی جنوبی و ۱۸ درجه‌ی شرقی تا ۱۲۳ درجه‌ی غربی از عرض جغرافیایی (از دریای سرخ و شرق قاره‌ی آفریقا تا جزیره‌های مارکیز و گروه‌جزیره‌ی توآموتو وابسته به پلی‌نزی فرانسه (از سرزمین‌های فرادریایی فرانسه) در قاره‌ی اقیانوسیه؛ شمال تا جنوب کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا و جنوب تا جنوب جزیره‌ی لرد هاوو وابسته به کشور استرالیا  در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۴۶ سانتی‌متر
نگاره: Karen Honeycutt

نام: گاوماهی شکم‌گرد Roundbelly cowfish
نام علمی: Lactoria diaphana
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۸ تا ۵۰ متری آب‌های نیمه‌گرمسیری اقیانوس‌های اطلس، هند و آرام، میان مدارهای ۳۵ درجه‌ی شمالی تا ۲۸ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی (جنوب شرقی اقیانوس اطلس: نزدیکی شهر سواکوپموند در غرب کشور نامیبیا در جنوب غربی قاره‌ی آفریقا؛ اقیانوس‌های هند و آرام: از کشور آفریقای جنوبی در جنوب قاره‌ی آفریقا به‌سوی شرق از راه کشور اندونزی تا جزیره‌ی ایستر وابسته به کشور شیلی و کشور پرو در غرب آمریکای جنوبی؛ شمال تا جنوب کشور ژاپن، گروه‌جزیره‌ی هاوایی و جنوب ایالت کالیفرنیای کشور آمریکا، و جنوب تا گروه‌جزیره‌ی کالدونیای نو (از سرزمین‌های فرادریایی فرانسه)، ایالت نیو ساوت ولز کشور استرالیا و جزیره‌های کرمادک وابسته به کشور نیوزیلند در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۳۴ سانتی‌متر
نگاره: Iain Fraser

نام: گاوماهی خارپشت Thornback cowfish
نام علمی: Lactoria fornasini
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۵ تا ۱۳۲ (بیشتر ۶ تا ۳۰) متری آب‌های گرمسیری اقیانوس‌های اطلس، هند و آرام، میان مدارهای ۳۲ درجه‌ی شمالی تا ۳۲ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی (اقیانوس‌های هند و آرام: از شرق قاره‌ی آفریقا تا گروه‌جزیره‌ی هاوایی و جزیره‌ی راپا وابسته به پلی‌نزی فرانسه (از سرزمین‌های فرادریایی فرانسه) در قاره‌ی اقیانوسیه؛ شمال تا جنوب کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا و جنوب تا جزیره‌ی لرد هاوو وابسته به کشور استرالیا در قاره‌ی اقیانوسیه؛ جنوب شرقی اقیانوس اطلس: کرانه‌های جنوب شرقی کشور آفریقای جنوبی در جنوب قاره‌ی آفریقا)
اندازه: بدن به درازای ۲۳ سانتی‌متر
نگاره: Scott Sansenbach

سرده‌ی صندوق‌ماهی‌ها Ostracion

نام: صندوق‌ماهی زرد Yellow boxfish
نام علمی: Ostracion cubicum
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۲۸۰ (بیشتر ۱ تا ۵۰) متری آب‌های گرمسیری اقیانوس‌های هند و آرام، میان مدارهای ۳۰ درجه‌ی شمالی تا ۳۲ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی (از شاخاب فارس، دریای سرخ و شرق قاره‌ی آفریقا تا گروه‌جزیره‌ی هاوایی و گروه‌جزیره‌ی توآموتو وابسته به پلی‌نزی فرانسه (از سرزمین‌های فرادریایی فرانسه) در قاره‌ی اقیانوسیه؛ شمال تا جزیره‌های ریوکیوی کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا و جنوب تا جزیره‌ی لرد هاوو وابسته به کشور استرالیا در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۴۵ سانتی‌متر
نگاره: Rickard Zerpe

نام: صندوق‌ماهی دم‌آبی Bluetail trunkfish
نام علمی: Ostracion cyanurus
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۵ تا ۵۰ متری آب‌های گرمسیری غرب اقیانوس هند (دریای سرخ و شاخاب فارس)
اندازه: بدن به درازای ۱۵ سانتی‌متر
نگاره: Diego Delso

نام: صندوق‌ماهی خال‌آبی Bluespotted boxfish
نام علمی: Ostracion immaculatum
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۶۰ متری آب‌های معتدل شمال غربی اقیانوس آرام (کرانه‌های کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۲۵ سانتی‌متر
نگاره: Shigeru Harazaki

نام: صندوق‌ماهی خال‌دار Spotted boxfish
نام علمی: Ostracion meleagris
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۳۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس‌های هند و آرام، میان مدارهای ۳۲ درجه‌ی شمالی تا ۳۵ درجه‌ی جنوبی و ۲۴ درجه‌ی شرقی تا ۸۹ درجه‌ی غربی از عرض جغرافیایی (از شرق قاره‌ی آفریقا تا کشور مکزیک در غرب آمریکای شمالی؛ شمال تا جنوب کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا و گروه‌جزیره‌ی هاوایی، و جنوب تا گروه‌جزیره‌ی کالدونیای نو (از سرزمین‌های فرادریایی فرانسه) و گروه‌جزیره‌ی توآموتو وابسته به پلی‌نزی فرانسه (از سرزمین‌های فرادریایی فرانسه) در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۲۵ سانتی‌متر
نگاره: Brian Cole

نام: صندوق‌ماهی کوتاه‌بینی Shortnose boxfish
نام علمی: Ostracion nasus
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۲ تا ۸۰ متری آب‌های گرمسیری غرب اقیانوس آرام، میان مدارهای ۱۹ درجه‌ی شمالی تا ۲۰ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی (از کشور جزیره‌ای سری‌لانکا و جزیره‌ی سوماترا وابسته به کشور اندونزی تا کشور فیجی در قاره‌ی اقیانوسیه؛ شمال تا کشور فیلیپین، کشور جزیره‌ای پالائو و ایالت چوک کشور جزیره‌ای میکرونزی)
اندازه: بدن به درازای ۳۰ سانتی‌متر
نگاره: Eunice Khoo

نام: صندوق‌ماهی شاخ‌بینی Horn-nosed boxfish
نام علمی: Ostracion rhinorhynchos
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۳۵ تا ۵۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام (از شرق قاره‌ی آفریقا تا کشور اندونزی در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا؛ شمال تا جنوب کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا و جنوب تا شمال کشور استرالیا در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۳۵ سانتی‌متر
نگاره: Jim Greenfield

نام: صندوق‌ماهی مشبک Reticulate boxfish
نام علمی: Ostracion solorense
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۲۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام، میان مدارهای ۱۹ درجه‌ی شمالی تا ۱۲ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی (از جزیره‌ی کریسمس (از سرزمین‌های فرادریایی استرالیا) و کشور اندونزی در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا تا کشور فیجی در قاره‌ی اقیانوسیه؛ به‌سوی شمال تا کشور فیلیپین؛ گزارش شده از کشور جزیره‌ای تونگا و شمال دیواره‌ی بزرگ مرجانی در کرانه‌های شمال شرقی کشور استرالیا در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۱۲ سانتی‌متر
نگاره: Benoit LALLEMENT

نام: صندوق‌ماهی زبرپوست Roughskin trunkfish
نام علمی: Ostracion trachys
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱۵ تا ۳۰ متری آب‌های گرمسیری غرب اقیانوس هند (کرانه‌های کشور جزیره‌ای موریس و جزیره‌ی رئونیون (از سرزمین‌های فرادریایی فرانسه) در شرق قاره‌ی آفریقا)
اندازه: بدن به درازای ۱۱ سانتی‌متر
نگاره: Francois Libert

نام: صندوق‌ماهی ویتلی Whitley's boxfish
نام علمی: Ostracion whitleyi
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۳ تا ۲۷ متری آب‌های گرمسیری شرق مرکز اقیانوس آرام (از گروه‌جزیره‌ی هاوایی تا جزیره‌های مارکیز وابسته به پلی‌نزی فرانسه (از سرزمین‌های فرادریایی فرانسه) و مرکز و شرق جزیره‌های پلی‌نزی در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۱۵/۵ سانتی‌متر
نگاره: BarryFackler

سرده‌ی Tetrosomus

نام: صندوق‌ماهی سه‌گوش Triangular boxfish
نام علمی: Tetrosomus concatenatus
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ؟ تا ۶۰ متری آب‌های معتدل اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام، میان مدارهای ۳۰ درجه‌ی شمالی تا ۳۵ درجه‌ی جنوبی و ۱۹ درجه‌ی شرقی تا ۱۷۰ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (از شرق قاره‌ی آفریقا تا جنوب کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا و گروه‌جزیره‌ی کالدونیای نو (از سرزمین‌های فرادریایی فرانسه) در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۳۰ سانتی‌متر
نگاره: Sarah Han-de-Beaux

نام: برجک‌ماهی گوژپشت (برجک‌ماهی شتر) Humpback turretfish
نام علمی: Tetrosomus gibbosus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۳۷ تا ۱۱۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام (از دریای سرخ و شرق قاره‌ی آفریقا تا کشور اندونزی در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا؛ شمال تا جنوب کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا و جنوب تا شمال کشور استرالیا در قاره‌ی اقیانوسیه؛ کوچیده به جنوب شرقی دریای مدیترانه از راه کانال سوئز)
اندازه: بدن به درازای ۳۰ سانتی‌متر
نگاره: Jim Greenfield

نام: برجک‌ماهی خارکوچک Smallspine turretfish
نام علمی: Tetrosomus reipublicae
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ؟ تا ۱۸۰ متری آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام (از شرق قاره‌ی آفریقا به‌سوی شرق و از راه کشور اندونزی تا شمال کشور استرالیا در قاره‌ی اقیانوسیه؛ به‌سوی شمال تا جنوب کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا)
اندازه: بدن به درازای ۳۰ سانتی‌متر
نگاره: Ian Shaw

بن‌مایگان: wikipedia - fishbase
گردآوری: فرتورچین