خانواده‌ی کوسه‌ماهیان سرچکشی Sphyrnidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی درنده‌کوسه‌سانیان، از راسته‌ی درنده‌کوسه‌سانان یا زمین‌کوسه‌سانان و از رده‌ی غضروف‌ماهیان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۱۳ گونه است که در ۲ سرده دسته‌بندی شده‌اند. تاکنون ۵ گونه از خانواده‌ی کوسه‌ماهیان سرچکشی نابود شده و از میان رفته‌اند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان سرچکشی کنگره‌ای، سرچکشی بزرگ و سرچکشی نرم را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی کوسه‌ماهیان سرچکشی در آب‌های گرمسیری همه‌ی اقیانوس‌های جهان زندگی می‌کنند. آنان بیشتر در راستای کرانه‌ها و فلات قاره یافت می‌شوند. بیشتر گونه‌های این خانواده دریازی هستند، ولی در میان آنان گونه‌های آب لب‌شور نیز یافت می‌شوند.
این جانوران بدنی کشیده، دوکی‌مانند و پوشیده از پولک دارند. همچنین آنان سری چکش‌مانند دارند. نوک سر این کوسه‌ها از دو سو پهن شده و ساختاری T مانند یا چکش‌مانند پیدا کرده است. چشم‌ها و سوراخ‌های بینی در آغاز و پایان این ساختار و دهان کوچک آنان در مرکز و زیر این ساختار T مانند جای گرفته‌اند. جایگاه چشم‌ها به کوسه‌های سرچکشی این توانایی را می‌دهد که دید ۳۶۰ درجه داشته باشند. آنان افزون بر این‌که می‌توانند راست و چپ خود را ببینند، این توانایی را نیز دارند که در یک زمان، هم بالا و هم پایین خود را نگاه کنند. چشمان این کوسه‌ها دارای پوسته‌ی پلکی یا پلک سوم هستند. پلک سوم شفاف یا نیمه‌شفاف است و می‌تواند از گوشه‌ی چشم تا سراسر چشم گسترش یابد. همچنین پلک سوم توانایی باز و بسته شدن دارد و در کنار نگهداری از چشم، آن را نمناک می‌کند.
گونه‌های خانواده‌ی کوسه‌ماهیان سرچکشی بدون سبیلک، بدون شیارهای بینی و بدون روزنک یا اسپیراکل هستند. سوراخ‌های بینی این کوسه‌ها از یکدیگر دورند و این دوری زمینه‌ساز بویایی بهتر برای دریافت گیرنده‌های شیمیایی و یافتن شکار می‌شود. کوسه‌های سرچکشی دو باله‌ی پشتی و یک باله‌ی مخرجی دارند. باله‌ی پشتی نخست از باله‌ی پشتی دوم بسیار بزرگ‌تر و بلندتر است. باله‌ی پشتی دوم نیز روبه‌روی باله‌ی مخرجی جای گرفته است. همچنین آنان باله‌ی دُمی دگرباله‌ای یا هتروسرکال (ناهمسان) دارند. لوب بالایی باله‌ی دُمی یک بریدگی دارد. گونه‌های این خانواده ۵ شکاف آبششی دارند که واپسین شکاف در پایه‌ی باله‌ی سینه‌ای باز می‌شود.
گونه‌های خانواده‌ی کوسه‌ماهیان سرچکشی در روز گروه‌زیست هستند و در دسته‌های بزرگ گرد هم می‌آیند، ولی در شب تنهازیست هستند و به تنهایی شکار می‌کنند. آنان بر روی سرشان گیرنده‌های الکتریکی دارند. آنان می‌توانند میدان‌های الکتریکی پیرامون ماهیان دیگر را ردیابی و آنان را شکار کنند. کوسه‌های سرچکشی گوشت‌خوار هستند و خوراک آنان ماهیان مرکب، هشت‌پاها، سخت‌پوستان، لقمه‌ماهی‌سانان و کوسه‌های دیگر است. همچنین آنان زنده‌زا هستند و نوزاد خود را در آب می‌زایند. سرچکشی کارولینا (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۵۰/۶ سانتی‌متر و سرچکشی بزرگ با درازای ۶۱۰ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی کوسه‌ماهیان سرچکشی به‌شمار می‌روند. در این نوشته با ۶ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.
سرده‌ی خوش‌چکش‌ها Eusphyra
نام: کوسه‌ی سرباله‌ای Winghead shark
نام علمی: Eusphyra blochii
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری اقیانوس هند و غرب اقیانوس آرام، میان مدارهای ۳۱ درجه‌ی شمالی تا ۲۰ درجه‌ی جنوبی و ۴۷ درجه‌ی شرقی تا ۱۵۴ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (از شاخاب فارس تا کشور فیلیپین در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا؛ شمال تا کشور چین در شرق قاره‌ی آسیا و جنوب تا کشور استرالیا در قاره‌ی اقیانوسیه)
اندازه: بدن به درازای ۱۸۶ سانتی‌متر
نگاره: Johnny Gaskell
سرده‌ی کوسه‌های سرچکشی Sphyrna
نام: سرچکشی کنگره‌ای (سرچکشی مضرس) Scalloped hammerhead
نام علمی: Sphyrna lewini
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۱۰۴۳ (بیشتر ۰ تا ۲۵) متری آب‌های گرمسیری همه‌ی اقیانوس جهان، میان مدارهای ۴۶ درجه‌ی شمالی تا ۳۹ درجه‌ی جنوبی و ۱۸۰ درجه‌ی غربی تا ۱۸۰ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (غرب اقیانوس اطلس: از ایالت نیوجرسی کشور آمریکا در شرق آمریکای شمالی تا کشور اروگوئه در شرق آمریکای جنوبی، دربرگیرنده‌ی شاخاب مکزیک و دریای کارائیب؛ شرق اقیانوس اطلس: از غرب دریای مدیترانه تا کشور نامیبیا در جنوب غربی قاره‌ی آفریقا؛ اقیانوس‌های هند و آرام: شاخاب فارس، دریای سرخ، کرانه‌های شرقی قاره‌ی آفریقا و سراسر اقیانوس هند؛ همچنین از کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا تا گروه‌جزیره‌ی کالدونیای نو (از سرزمین‌های فرادریایی فرانسه)، گروه‌جزیره‌ی هاوایی و جزیره‌ی تاهیتی از گروه‌جزیره‌ی انجمن وابسته به پلی‌نزی فرانسه (از سرزمین‌های فرادریایی فرانسه) در قاره‌ی اقیانوسیه؛ شرق اقیانوس آرام: از جنوب ایالت کالیفرنیای کشور آمریکا در غرب آمریکای شمالی تا کشور اکوادور و شاید کشور پرو در غرب آمریکای جنوبی)
اندازه: وزن ۱۵۲/۴ کیلوگرم، بدن به درازای ۴۳۰ سانتی‌متر
نگاره: David Lehrian
نام: سرملاقه‌ای Scoophead
نام علمی: Sphyrna media
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۸ تا ؟ متری آب‌های گرمسیری غرب اقیانوس اطلس و شرق اقیانوس آرام، میان مدارهای ۳۵ درجه‌ی شمالی تا ۳۴ درجه‌ی جنوبی و ۱۱۸ درجه‌ی غربی تا ۳۱ درجه‌ی غربی از عرض جغرافیایی (غرب اقیانوس اطلس: از کشور پاناما در آمریکای مرکزی تا جنوب کشور برزیل در شرق آمریکای جنوبی؛ شرق اقیانوس آرام: از شاخاب کالیفرنیا در غرب آمریکای شمالی تا کشور اکوادور و شاید شمال کشور پرو در غرب آمریکای جنوبی)
اندازه: بدن به درازای ۱۵۰ سانتی‌متر
نگاره: Andy Murch
نام: سرچکشی بزرگ Great hammerhead
نام علمی: Sphyrna mokarran
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱ تا ۳۰۰ (بیشتر ۱ تا ۱۰۰) متری آب‌های نیمه‌گرمسیری همه‌ی اقیانوس جهان، میان مدارهای ۴۰ درجه‌ی شمالی تا ۳۷ درجه‌ی جنوبی و ۱۸۰ درجه‌ی غربی تا ۱۸۰ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (غرب اقیانوس اطلس: از ایالت کارولینای شمالی کشور آمریکا در شرق آمریکای شمالی تا کشور اروگوئه در شرق آمریکای جنوبی، دربرگیرنده‌ی شاخاب مکزیک و دریای کارائیب؛ شرق اقیانوس اطلس: دریای مدیترانه و همچنین از کشور مراکش تا کشور سنگال در غرب قاره‌ی آفریقا؛ اقیانوس‌های هند و آرام: سراسر اقیانوس هند؛ همچنین از جزیره‌های ریوکیوی کشور ژاپن در شرق قاره‌ی آسیا تا گروه‌جزیره‌ی کالدونیای نو (از سرزمین‌های فرادریایی فرانسه) و جزیره‌های پلی‌نزی در قاره‌ی اقیانوسیه؛ شرق اقیانوس آرام: از جنوب ایالت باخا کالیفرنیای کشور مکزیک در غرب آمریکای شمالی تا کشور پرو در غرب آمریکای جنوبی)
اندازه: وزن ۴۴۹/۵ کیلوگرم، بدن به درازای ۶۱۰ سانتی‌متر (ماده‌ها کمی بزرگ‌ترند.)
نگاره: Andy Murch
(آشنایی بیشتر با سرچکشی بزرگ)
نام: کلاه‌سر Bonnethead
نام علمی: Sphyrna tiburo
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱۰ تا ۸۰ متری آب‌های نیمه‌گرمسیری غرب اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۴۵ درجه‌ی شمالی تا ۳۶ درجه‌ی جنوبی و ۱۲۱ درجه‌ی غربی تا ۳۲ درجه‌ی غربی از عرض جغرافیایی (از ایالت کارولینای شمالی کشور آمریکا در شرق آمریکای شمالی تا کشور بلیز در آمریکای مرکزی)
اندازه: وزن ۱۰/۸ کیلوگرم، بدن به درازای ۱۵۰ سانتی‌متر
نگاره: Andy Murch
نام: سرچکشی نرم Smooth hammerhead
نام علمی: Sphyrna zygaena
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۲۰۰ (بیشتر ۰ تا ۲۰) متری آب‌های نیمه‌گرمسیری همه‌ی اقیانوس جهان، میان مدارهای ۵۹ درجه‌ی شمالی تا ۵۵ درجه‌ی جنوبی و ۱۸۰ درجه‌ی غربی تا ۱۸۰ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی (غرب اقیانوس اطلس: از کشور کانادا تا جزیره‌های ویرجین (از سرزمین‌های فرادریایی آمریکا) در شرق آمریکای شمالی و از کشور برزیل تا کشور آرژانتین در شرق آمریکای جنوبی؛ شرق اقیانوس اطلس: از جزیره‌های بریتانیا در شمال غربی قاره‌ی اروپا تا کشور ساحل عاج در غرب قاره‌ی آفریقا، دربرگیرنده‌ی دریای مدیترانه؛ اقیانوس‌های هند و آرام: از کشور آفریقای جنوبی در جنوب قاره‌ی آفریقا تا کشور سری‌لانکا در جنوب قاره‌ی آسیا؛ از جنوب منطقه‌ی سیبری تا کشور ویتنام در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا؛ کرانه‌های جنوبی کشور استرالیا، کشور نیوزیلند و گروه‌جزیره‌ی هاوایی در قاره‌ی اقیانوسیه؛ شرق اقیانوس آرام: از شمال ایالت کالیفرنیای کشور آمریکا در غرب آمریکای شمالی تا کشور شیلی در غرب آمریکای جنوبی)
اندازه: وزن ۴۰۰ کیلوگرم، بدن به درازای ۵۰۰ سانتی‌متر
نگاره: Andy Murch
بن‌مایگان: wikipedia - fishbase
گردآوری: فرتورچین
