خانواده‌ی نهنگان یا نهنگان شکار یا نهنگیان Balaenidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی نهنگ‌اسب‌آبی‌سانیان، از راسته‌ی جفت‌سم‌سانان و از رده‌ی پستانداران هستند. به جانورانی همچون اسب‌ها، کرگدن‌ها و تاپیرها که دارای یک سُم هستند، تک‌سم‌سانان و به جانورانی همانند گاوها، گوزن‌ها و بزها که دارای یک جفت سُم هستند، جفت‌سم‌سانان گفته می‌شود. در این خانواده تنها ۴ گونه‌ی نهنگ سرکمانی، نهنگ راستین جنوبی، نهنگ راستین اطلس شمالی و نهنگ راستین آرام شمالی جای دارند. گونه‌های خانواده‌ی نهنگان در آب‌های معتدل و قطبی سراسر جهان زندگی می‌کنند. این جانوران بدنی دوکی‌مانند، دو باله‌ی سینه‌ای و یک باله‌ی دُمی دارند. باله‌های آنان کوتاه، گِرد و پهن هستند. افزون بر این، آنان باله‌ی پشتی ندارند. همچنین آنان سری بسیار بزرگ دارند، به‌گونه‌ای که نزدیک به یک سوم درازای بدن‌شان را دربرگرفته است. گونه‌های خانواده‌ی نهنگان آرواره‌ی بالایی باریک و کمانی‌مانند دارند که نمایی همچون کمان به دهان‌شان می‌دهد. آنان در دهان‌شان به‌جای دندان، صفحه‌های عمودی شانه‌ای دارند که از جنس کراتین ساخته شده‌اند و کار آن‌ها پالایش آب و به‌دام انداختن جانداران کوچک سخت‌پوست است. این نهنگ‌ها برای شکار سخت‌پوستان ریزی همچون کریل‌ها، نخست آب فراوانی را فرو برده و سپس با بستن دهان‌شان، آب را به بیرون فشار می‌دهند. در این زمان صفحه‌های شانه‌ای همچون یک الک، جلو بیرون رفتن جانوران ریز را گرفته و نهنگ‌ها می‌توانند آنان را با زبان خود گِرد آورده و بخورند. در این نوشته با ۴ گونه‌ی این خانواده آشنا می‌شویم.
چند نکته برای آشنایی بیشتر با آب‌بازسانان: رده‌بندی آرایه‌شناختی خانواده‌ی نهنگان بدین‌گونه است:
فرمان‌رو: جانوران Animal
شاخه: طنابداران Chordate
رده: پستانداران Mammal
راسته: جفت‌سم‌سانان Artiodactyl
زیرراسته: نهنگ‌اسب‌آبی‌سانیان Whippomorpha
فروراسته: آب‌بازسانان Cetacea
خردراسته: نهنگان دندان‌دار Odontoceti
خانواده: دلفینان Delphinidae
آب‌بازسانان Cetacea، فروراسته‌ای از پستانداران هستند که دربرگیرنده‌ی نهنگ‌ها، دلفین‌ها و گرازماهیان می‌شود. این جانوران با چگونگی زیست در آب سازگار شده و در بیشتر آب‌های آزاد جهان و چندین رودخانه‌ی بزرگ زندگی می‌کنند. آب‌بازسانان بازماندگان خانواده‌ی نابود شده‌ی رائوایان Raoellidae هستند که در دوره‌ی ائوسن میانه در جنوب و جنوب شرقی قاره‌ی آسیا (هند و پاکستان کنونی) زندگی می‌کردند. ائوسن میانه یکی از دوران زمین‌شناسی است که به ۴۸/۶ تا ۳۷/۲ میلیون سال پیش گفته می‌شود. نخستین آب‌بازسانان برای بهره‌گیری از خوراک دریاها و رودخانه‌ها پا به درون آب گذاشتند. اگرچه گمان می‌رود که برای رهایی از پرتو فروسرخ خورشید تن به آب زده باشند. به هر روی، با رفتن آنان به دریاها و رودخانه‌ها، وابستگی آنان به زیستگاه آبی بیشتر و بیشتر شد و سرانجام بدن آنان برای سازگاری بیشتر با زندگی در آب دگرگونی‌های بنیادین کرد.
آب‌بازسانان به دو خردراسته‌ی نهنگان دندان‌دار و نهنگان بی‌دندان بخش‌بندی می‌شوند. نهنگان دندان‌دار همانند نهنگ عنبر، دلفین‌ها و گرازماهی‌ها در دهان خود دندان دارند و از آن برای شکار ماهی و ماهی مرکب و دیگر جانداران دریایی بهره می‌برند. آنان خوراک را به‌جای جویدن، به‌یکباره فرو می‌برند. نهنگان بی‌دندان نیز در دهان خود به‌جای دندان، صفحه‌های شانه‌ای دارند که از جنس کراتین ساخته شده‌اند و کار آن‌ها پالایش آب و به‌دام انداختن جانداران ریزی همانند کریل‌هاست. همه‌ی آب‌بازسانان، گوشت‌خوار و شکارگرند. نهنگان دندان‌دار، نخست ماهیان و سرپایان و دوم سخت‌پوستان و دوکفه‌ای‌ها را می‌خورند. نهنگان بی‌دندان نیز، نخست کریل‌ها و پلانکتون‌ها و دوم سخت‌پوستان و دیگر بی‌مهرگان را خوراک خود می‌سازند. 
آب‌بازسانان پستاندارند و نزدیک‌ترین خویشاوندان آنان اسب‌های آبی هستند. برخی از نشانه‌های پستاندار بودن آب‌بازسانان بر این پایه‌اند: خون‌گرم بودن، دم‌وبازدم از راه شش، شیردهی به نوزادان و درآوردن مو (هرچند به اندازه‌ای کم). در بیشتر گونه‌های نهنگ‌ها، ماده‌ها از نرها بزرگ‌ترند. بدن آب‌بازسانان دوکی‌مانند است و دست‌های آنان به‌مانند باله درآمده‌ است. این باله‌ها هر کدام چهار انگشت دارند. باله‌های کوچک پشتی آنان اندامی کاهش یافته هستند و در درازای فرگشت، ساختار و کاربرد آن‌ها ساده‌تر شده است. این باله‌های پشتی به ستون مهره‌ها نچسبیده‌اند و در درون بدن پنهان هستند. این جانوران کم‌وبیش بی‌مو هستند و لایه‌ای کلفت از پیه یا چربی در زیر پوست‌شان دارند. این لایه‌ی چربی که پُر از رگ‌های خونی‌ست، توانایی شنا در آب‌های سرد و توانایی شناور بودن در آب را به آنان می‌دهد. افزون بر این، این لایه‌ی چربی انرژی‌ای که نهنگ‌ها در زمان کوچ نیاز دارند را برای‌شان فراهم کرده و همچنین آنان را در برابر آب و هوای خشن و شکارگران نگهداری می‌کند.
آب‌بازسانان به‌جای بینی، دارای سوراخ دم‌وبازدم هستند. نهنگان دندان‌دار یک سوراخ دم‌وبازدم و نهنگان بی‌دندان دو سوراخ دم‌وبازدم دارند. سوراخ دم‌وبازدم لوله‌ای بالای سر آب‌بازسانان است که آنان با هر بار آمدن به روی آب، با آن دم‌وبازدم انجام می‌دهند. از آن‌جا که این سوراخ در بالای سر این جانوران جای گرفته، نهنگ‌ها برای انجام دم‌وبازدم نیازی به بیرون آوردن کامل سر از آب ندارند. در فرایند دَم، هوای دارای اکسیژن به درون شُش‌ها کشیده می‌شود و در بازدَم، فواره‌ای از آب بدون اکسیژن، از سوراخ دم‌وبازدم بیرون می‌رود.
پیشانی برآمده‌ی نهنگان دندان‌دار همچون دلفین‌ها، خربزه‌ای نام دارد که آنان را در پدیدآوردن امواج صوتی و پژواک‌یابی یاری می‌کند. دلفین‌ها با پیشانی برآمده‌ی خود امواجی صوتی پدید می‌آورند که پژواک آن‌ها از راه گیرنده‌های صوتی درون آرواره‌های‌شان دریافت می‌شود. پژواک‌یابی روشی بر پایه‌ی به‌کارگیری سونار یا ناوبری و فاصله‌یابی صوتی است که این جانوران برای موقعیت‌یابی، جهت‌یابی و یافتن شکار از آن بهره می‌برند. آنان صدایی را به پیرامون خود می‌فرستند و سپس با گوش دادن و بررسی پژواک آن، از جای اشیاء پیرامون خود آگاه می‌شوند.
 

سرده‌ی سرکمانی‌ها Balaena

نام: نهنگ سرکمانی (نهنگ قطبی) Bowhead whale
نام علمی: Balaena mysticetus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: ژرفای ۱۰۰ متری آب‌های شمالگان و زیرشمالگان (شمال اقیانوس‌های آرام و اطلس)
اندازه: وزن ۷۵ تا ۱۰۰ تن، سر و بدن به درازای ۱۴ تا ۱۷ متر برای نرها و ۱۶ تا ۱۸ متر برای ماده‌ها (ماده‌ها بزرگ‌ترند.)
نگاره: Paul Nicklen
(آشنایی بیشتر با نهنگ سرکمانی یا نهنگ قطبی)

سرده‌ی نهنگ‌های راستین یا نهنگ‌های شکار یا خوب‌نهنگ‌ها Eubalaena

نام: نهنگ راستین جنوبی Southern right whale
نام علمی: Eubalaena australis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: اقیانوس‌های جنوب خط استوا، میان مدارهای ۲۰ تا ۶۰ درجه‌ی جنوبی از عرض جغرافیایی (زمستان‌ها: زیرجنوبگان و تابستان‌ها: بیشتر کرانه‌های کشورهای آرژانتین، برزیل، شیلی، پرو، اروگوئه، نامیبیا، موزامبیک، ماداگاسکار، آفریقای جنوبی، استرالیا، نیوزلند و جزیره‌ی تریستان دا کونا (از سرزمین‌های فرادریایی بریتانیا))
اندازه: وزن ۳۶ تا ۷۳ تن، سر و بدن به درازای ۱۶ تا ۱۸ متر (ماده‌ها بزرگ‌ترند.)
نگاره: Timon Koch
(آشنایی بیشتر با نهنگ راستین جنوبی)

نام: نهنگ راستین اطلس شمالی North Atlantic right whale
نام علمی: Eubalaena glacialis
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل و زیرشمالگانی شمال اقیانوس اطلس، میان مدارهای ۳۰ تا ۷۵ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۴۰ تا ۷۰ (گاه ۱۰۶) تن، سر و بدن به درازای ۱۳ تا ۱۶ متر (گاه ۱۸/۵ متر) (ماده‌ها بزرگ‌ترند.)
نگاره: Georgia Wildlife Resources Division
(آشنایی بیشتر با نهنگ راستین اطلس شمالی)

نام: نهنگ راستین آرام شمالی North Pacific right whale
نام علمی: Eubalaena japonica
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل و زیرشمالگانی شمال اقیانوس آرام، میان مدارهای ۲۰ تا ۶۰ درجه‌ی شمالی از عرض جغرافیایی (از کرانه‌های کشورهای ژاپن و روسیه در غرب تا کرانه‌های ایالت آلاسکا و کرانه‌های غربی آمریکای شمالی در شرق)
اندازه: وزن ۷۰ تا ۱۰۰ تن، سر و بدن به درازای ۱۵ تا ۱۸/۳ متر (ماده‌ها بزرگ‌ترند.)
نگاره: Brenda K. Rone
(آشنایی بیشتر با نهنگ راستین آرام شمالی)

بن‌مایگان: wikipedia - animaldiversity
گردآوری: فرتورچین