خانوادهی قورباغههای شیشهای Centrolenidae، خانوادهای از زیرراستهی نوغوکسانیان، از راستهی بیدُمسانان و از ردهی دوزیستان هستند. از برجستهترین گونههای این خانواده میتوان قورباغههای شیشهای فلایشمان، زمردی، خالسرخ، غولپیکر و قورباغههای کاکرن را نام برد. گونههای خانوادهی قورباغههای شیشهای در آمریکای مرکزی و شمال آمریکای جنوبی زندگی میکنند. این جانوران بدنی کوتاه و بدون دُم، پوستی هموار، چشمانی درشت با مردمک افقی و دستهایی کوتاه و پاهایی بلند با انگشتانی چسبناک برای بالا رفتن از درختان دارند. همچنین این قورباغهها انگشتانی پردهدار برای شنا کردن دارند.
رنگ بیشتر گونههای خانوادهی قورباغههای شیشهای، سبز لیمویی تا سبز تیره است. همچنین برخی از گونهها شکمی شیشهگونه و شفاف یا نیمهشفاف دارند. بهگونهای که اندامهای درونی همچون قلب، کبد و دستگاه گوارش آنان کموبیش نمایان است. همچنین گونههای این خانواده همگی درختی هستند. قورباغهی شیشهای ماریا النا با درازای ۲ سانتیمتر و قورباغهی شیشهای غولپیکر لیمون با درازای ۳/۴ سانتیمتر، کوچکترین و بزرگترین گونههای خانوادهی قورباغههای شیشهای بهشمار میروند. در این نوشته که به بخش نخست خانوادهی قورباغههای شیشهای میپردازد با ۲۴ گونه (از ۴۷ گونه) آشنا میشویم.
چند نکته برای آشنایی بیشتر با دوزیستان و قورباغهها: قورباغه یا غوک جانوری دوزیست از راستهی بیدُمسانان است. دوزیستان جانورانی خونسرد هستند که از دیدگاه فرگشتی میان ماهیان و خزندگان جای میگیرند. بیشتر دوزیستان تخمگذارند. نوزادی که از تخم بیرون میآید لارو نامیده میشود. لاروها گام به گام و با فرآیندی بهنام دگردیسی به جانوری بالغ دگرگون میشوند. دوزیستان نوزادی خود را در آب و بزرگسالی خود را در خشکی و آب زندگی میکنند. آنان بدنی برهنه و بدون پولک دارند. بیشتر دوزیستان از راه ششها و پوست خود دموبازدم انجام میدهند. پوست باید همیشه نمناک باشد تا بتواند اکسیژن را دریافت کند. اگر پوست آنان خشک شود، نمیتوانند دموبازدم انجام دهند، پس میمیرند. اکسیژن دریافت شده از راه پوست به درون رگهای خونی زیر پوست میرود و رگها نیز اکسیژن را به بخشهای گوناگون بدن میرسانند. دوزیستان دارای سه گونه غده به نامهای غدههای موکوسی، غدههای دانهدار و غدههای لولهای هستند. غدههای موکوسی پوست را نمناک نگاه میدارند. غدههای دانهدار از پوست زهر تراوش میکنند و غدههای لولهای از پوست مادهای چسبناک تراوش میکنند. مادهی چسبناک برای چسبیدن جانور نر به ماده در هنگام جفتگیری کاربرد دارد.
قورباغهها خونسرد هستند، بهگونهای که درجهی دمای بدن آنان، همانند درجهی دمای هوا یا آب پیرامون آنان است. زمانی که بدنشان سرد میشود، آفتاب میگیرند تا گرم شوند و زمانی که بدنشان بیش از اندازه گرم میشود، به درون آب میروند تا خنک شوند. قورباغهها در آب تخمگذاری میکنند. تخمهای آنان درون لایهای از مادهای ژلاتینی جای گرفتهاند. هنگامی که نوزاد سر از تخم بیرون میآورد، مانند ماهیان باله دارد. او میتواند با بالهها و دُم بلندش شنا کند. قورباغهی نابالغ از راه آبشش دموبازدم انجام میدهد و تا زمانی که به بلوغ نرسیده است از آب بیرون نمیآید. با رشد نوزاد قورباغه، نخست پاهای پشتی و پس از آن پاهای جلویی او رشد میکنند. سپس ششها بزرگ میشوند و قورباغهی جوان با نگه داشتن سر خود در بالای آب، میتواند دموبازدم انجام داده و کمکم از آب بیرون بیاید. رفته رفته دُم او کوتاهتر میشود تا اینکه قورباغهی جوان همانند قورباغههای بالغ میشود.
قورباغهها دارای بدنی کوتاه و بدون دُم هستند. آنان همچنین زبان چسبندهی درازی دارند. درازای این زبان کموبیش یک سوم درازای بدن آنهاست. زبان قورباغهها بهجای پشت در جلوی دهان آنان جای گرفته است. آنان زبان خود را به بیرون پرتاب میکنند و با آن حشرات را شکار میکنند. زبان نیرومند آنان میتواند با سرعت فراوانی به شکار رسیده و با گرفتن آن به سوی دهان بازگردد. قورباغهها دندانهایی بهنام وومرین دارند که در آروارهی بالا و در بخش جلویی دهان آنان جای گرفته است. دندانهای آروارهی بالایی کمتوانند، آروارهی پایینی نیز دندان ندارند. از همین روی قورباغهها نمیتوانند خوراک را بجوند. آنان این دندانها را برای گرفتن و نگه داشتن شکار بهکارگیری میکنند و سپس خوراک را یکجا فرو میبرند. قورباغهها گوش بیرونی ندارند. بهجای آن تمپانوم یا طبلگوش یا پردهگوش دارند که در دو سوی سر آنان جای دارد. موجهای صدا پردهگوش را میلرزاند، سپس پردهگوش موجها را به گوش میانی و گوش میانی موجها را به مغز میرساند.
قورباغههای نر دارای کیسههای صدای درونی در گلو یا دو سوی گردن هستند. با آنکه این کیسهها در درون بدن قورباغه جای دارند، ولی در زمانی که از هوا پُر میشوند، پوست نرم بیرونی بدن نیز باد کرده و برآمده میشود. بهکارگیری کیسهی صدا بدین گونه است که قورباغهی نر هوا را فرو برده و سوراخهای بینی و دهان خود را میبندد. سپس با فشار، هوا را میان دهان و ششهای خود پس و پیش میکند. زمانی صدا پدید میآید که هوا از روی تارهای آوایی گذر کند و آنها را بلرزاند. زمانی که قورباغه آواز میخواند، کیسههای صدا همانند یک تشدیدگر کار میکند و توان صدای قورباغه را افزایش میدهد.
قورباغهها و وزغها همانند یکدیگرند، ولی ناهمگونیهایی با یکدیگر دارند. بیشتر قورباغهها پوستی هموار، نرم و نمنک دارند و در نزدیکی آبها زندگی میکنند. ولی بیشتر وزغها پوستی ناهموار، خشک و زگیلمانند دارند و بیشتر خشکیزی هستند. قورباغهها دستهایی کوتاه و پاهایی بلند دارند، از همین روی بهجای راه رفتن، میجهند. ولی وزغها دستها و پاهایی هماندازه دارند، از همین روی بهجای پریدن، راه میروند. بیشتر قورباغهها انگشتانی پردهدار برای شنا کردن دارند، ولی وزغها دارای انگشتانی بدون پرده هستند.
برخی از قورباغهها درختی هستند و بسیار کم به روی زمین میآیند. برخی نیز دالانساز هستند و در زیر زمین زندگی میکنند و تنها برای زادآوری به روی زمین میآیند. گروهی از قورباغهها زهرآگین هستند، بهگونهای که برخی از آنان از زهرآگینترین جانوران خشکیزی زمین بهشمار میروند.
زیرخانوادهی Hyalinobatrachinae
سردهی Hyalinobatrachinae
نام: قورباغهی شیشهای آتراتو Atrato glass frog
نام علمی: Hyalinobatrachium aureoguttatum
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای بارانی دشت و جنگلهای ابر شرق کشور پاناما، غرب کلمبیا و شمال غربی اکوادور در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۲ تا ۲/۴ سانتیمتر برای نرها و ۲/۳ تا ۲/۴ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Centro Jambatu
نام: قورباغهی شیشهای اندامنواری Banded-limb glassfrog
نام علمی: Hyalinobatrachium cappellei
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای بارانی کشورهای ونزوئلا، گویان، گویان فرانسه، سورینام و ایالتهای آمازوناس و ماتو گروسو در شمال غربی و غرب کشور برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱/۹ تا ۲/۵ سانتیمتر برای نرها و ۲/۱ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Frank Deschandol
نام: قورباغهی شیشهای سورتکا Suretka glass frog
نام علمی: Hyalinobatrachium chirripoi
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت نمناک و کوهستانی نمناک و چراگاههای کشورهای پاناما، کاستاریکا و هندوراس در آمریکای مرکزی و شمال اکوادور و شمال غربی کلمبیا در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۲/۴ تا ۲/۶ سانتیمتر برای نرها و ۲/۶ تا ۳ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Santiago R. Ron
نام: قورباغهی شیشهای دلبرهنه Bare-hearted glass frog
نام علمی: Hyalinobatrachium colymbiphyllum
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای نمناک کشورهای هندوراس، کاستاریکا و پاناما در آمریکای مرکزی و بخشهای چوکو و بایه دل کائوکا در غرب کلمبیا در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۲/۲ تا ۲/۷ سانتیمتر برای نرها و ۲/۵ تا ۲/۹ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: -
نام: قورباغهی شیشهای دلبرهنهی دایان Diane's bare-hearted glass frog
نام علمی: Hyalinobatrachium dianae
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای رشتهکوه تالامانکا در کشور کاستاریکا در آمریکای مرکزی
اندازه: بدن به درازای ۲/۸ تا ۳ سانتیمتر
نگاره: Fernando Iglesias
نام: قورباغهی شیشهای فلایشمان Fleischmann's glass frog
نام علمی: Hyalinobatrachium fleischmanni
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای بارانی و جنگلهای نمناک جنوب کشور مکزیک در آمریکای شمالی، کشورهای بلیز، کاستاریکا، السالوادور، گواتمالا، هندوراس، نیکاراگوئه و پاناما در آمریکای مرکزی و کشورهای کلمبیا و اکوادور در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱.۹ تا ۲/۸ سانتیمتر برای نرها و ۲/۳ تا ۳/۲ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Antoinefouquet
(آشنایی بیشتر با قورباغهی شیشهای فلایشمان)
نام: قورباغهی شیشهای یوروانی Yuruani glass frog
نام علمی: Hyalinobatrachium iaspidiense
پایندگی: گونهی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای گرمسیری کشورهای ونزوئلا، گویان، سورینام، گویان فرانسه، ایالتهای آمازوناس و ماتو گروسو در شمال غربی و غرب برزیل، شمال شرقی پرو و شمال شرقی اکوادور در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۲ سانتیمتر
نگاره: JP Vacher
نام: -
نام علمی: Hyalinobatrachium ibama
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای بخش سانتاندر کشور کلمبیا و ایالت باریناس ونزوئلا در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۲ تا ۲/۴ سانتیمتر برای نرها و ۲ تا ۲/۴ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: ProAves Colombia
نام: -
نام علمی: Hyalinobatrachium mondolfii
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای کشور گویان، شمال شرقی ونزوئلا، جنوب کلمبیا، شمال بولیوی و ایالتهای پارا و اکری برزیل در آمریکای جنوبی
اندازه: -
نگاره: Elodie Courtois
نام: قورباغهی شیشهای آمازون بالایی Upper Amazon glass frog
نام علمی: Hyalinobatrachium munozorum
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای کشورهای اکوادور، کلمبیا و شمال بولیوی در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۲ تا ۲/۲ سانتیمتر برای نرها و ۲/۱ تا ۲/۴ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: J.P. Lawrence
نام: قورباغهی شیشهای شرقی Eastern glass frog
نام علمی: Hyalinobatrachium orientale
پایندگی: گونهی آسیبپذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای بارانی گرمسیری کشور جزیرهای ترینیداد و توباگو و شمال شرقی ونزوئلا در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱/۸ تا ۲/۱ سانتیمتر برای نرها و ۲ تا ۲/۲ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Maykef
نام: قورباغهی شیشهای تالامانکا Talamanca glass frog
نام علمی: Hyalinobatrachium talamancae
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای نمناک پیشکوهستانی استان لیمون کشور کاستاریکا در آمریکای مرکزی
اندازه: بدن به درازای ۲/۴ تا ۲/۶ سانتیمتر برای نرها و ۲/۵ تا ۲/۷ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Fernando Iglesias
نام: قورباغهی شیشهای تیلور Taylor's glass frog
نام علمی: Hyalinobatrachium taylori
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای بارانی گرمسیری و جنگلهای کوهستانی کشورهای گویان، سورینام، گویان فرانسه و جنوب شرقی ونزوئلا در آمریکای جنوبی
اندازه: -
نگاره: Frank Deschandol
نام: قورباغهی شیشهای لا پالما La Palma glass frog
نام علمی: Hyalinobatrachium valerioi
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای مرکز کشور کاستاریکا و جنوب پاناما در آمریکای مرکزی و غرب کلمبیا و غرب اکوادور در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۲ تا ۲/۴ سانتیمتر برای نرها و ۲/۲ تا ۲/۶ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: John P Clare
نام: قورباغهی شیشهای استارت Starrett's glass frog
نام علمی: Hyalinobatrachium vireovittatum
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای کوهستانی نمناک کشورهای کاستاریکا و پاناما در آمریکای مرکزی
اندازه: بدن به درازای ۲/۱ تا ۲/۳ سانتیمتر برای نرها و ۲/۴ تا ۲/۵ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Brian Gratwicke
زیرخانوادهی Centroleninae
سردهی قورباغههای شیشهای غولپیکر Centrolene
نام: قورباغهی آلبان کاکرن Alban Cochran frog
نام علمی: Centrolene daidalea
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای ابری و پیشکوهستانی کشورهای کلمبیا و ونزوئلا در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۲ تا ۲/۴ سانتیمتر برای نرها و ۲/۶ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: ProAves Colombia
نام: قورباغهی شیشهای غولپیکر پیچینچا Pichincha giant glass frog
نام علمی: Centrolene heloderma
پایندگی: گونهی آسیبپذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای ابر بخشهای کائوکا، بایه دل کائوکا و ریسارالدا در غرب کشور کلمبیا و استان پیچینچا در شمال اکوادور در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۲/۷ تا ۳/۲ سانتیمتر برای نرها و ۳/۳ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Iucnsos
سردهی Chimerella
نام: قورباغهی شیشهای ماریا النا Maria Elena's glassfrog
نام علمی: Chimerella mariaelenae
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای همیشهسبز و کوهستانی شرق کشور اکوادور و شمال شرقی پرو در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۱/۹ سانتیمتر برای نرها و ۲ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Roberto Sindaco
سردهی قورباغههای کاکرِن Cochranella
نام: قورباغهی کاکرن سن خوزه San Jose Cochran frog
نام علمی: Cochranella euknemos
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت، کوهستانی و پیشکوهستانی نمناک کشورهای کاستاریکا و پاناما در آمریکای مرکزی و غرب کلمبیا در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۲/۱ تا ۲/۵ سانتیمتر برای نرها و ۲/۵ تا ۳/۲ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Matthias Jurczyk
نام: قورباغهی کاکرن دانهدار Grainy Cochran frog
نام علمی: Cochranella granulosa
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای دشت و کوهستانی نمناک کشورهای کاستاریکا، هندوراس، نیکاراگوئه و پاناما در آمریکای مرکزی
اندازه: بدن به درازای ۲/۳ تا ۲/۹ سانتیمتر برای نرها و ۲/۹ تا ۳/۲ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Noah K. Field
نام: قورباغهی کاکرن ماچه Mache Cochran frog
نام علمی: Cochranella mache
پایندگی: گونهی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای کوهپایهای همیشهسبز غرب کشور کلمبیا و شمال غربی اکوادور در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۲/۲ تا ۲/۶ سانتیمتر برای نرها و ۲/۶ تا ۳/۳ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Paul
نام: قورباغهی کاکرن درخشنده Resplendent Cochran frog
نام علمی: Cochranella resplendens
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای بارانی گرمسیری جنوب کشور کلمبیا، شرق اکوادور و شمال پرو در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۲/۷ سانتیمتر
نگاره: Ross Maynard
سردهی Espadarana
نام: قورباغهی شیشهای غولپیکر آند Andes giant glass frog
نام علمی: Espadarana andina
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای ابر و جنگلهای خشک همیشهسبز کوهستانی کشورهای کلمبیا و ونزوئلا در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۲/۲ تا ۲/۷ سانتیمتر برای نرها و ۲/۵ تا ۳ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: E-info
نام: قورباغهی شیشهای زمردی Emerald glass frog
نام علمی: Espadarana prosoblepon
پایندگی: گونهی با کمترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایهی سیاههی سرخ IUCN)
زیستگاه: جنگلهای بارانی و جنگلهای نمناک کشورهای هندوراس، نیکاراگوئه، کاستاریکا و پاناما در آمریکای مرکزی و غرب کشورهای کلمبیا و اکوادور در آمریکای جنوبی
اندازه: بدن به درازای ۲/۱ تا ۲/۸ سانتیمتر برای نرها و ۲/۵ تا ۳/۱ سانتیمتر برای مادهها
نگاره: Morgane Wauthier
(آشنایی بیشتر با قورباغهی شیشهای زمردی)
گونههای خانوادهی قورباغههای شیشهای (بخش نخست) - (بخش دوم)
بنمایگان: wikipedia - animaldiversity - amphibiaweb
گردآوری: فرتورچین