خانواده‌ی کپورماهیان سنگی یا لوچ‌ماهیان سنگی Nemacheilidae، خانواده‌ای از زیرراسته‌ی لوچ‌ماهی‌سانیان، از راسته‌ی کپورماهی‌سانان و از رده‌ی پرتوبالگان هستند. این خانواده دربرگیرنده‌ی ۷۵۴ گونه است که در ۴۸ سرده دسته‌بندی شده‌اند. از برجسته‌ترین گونه‌های این خانواده می‌توان لوچ‌های سنگی، نواری و خدنگی را نام برد. گونه‌های خانواده‌ی کپورماهیان سنگی در زیستگاه‌های آب شیرین قاره‌های آسیا و اروپا زندگی می‌کنند. منطقه‌ی پراکنش آنان بیشتر کشورهای هند و چین و کشورهای جنوب شرقی قاره‌ی آسیاست. هرچند گونه‌های سرده‌ی Afronemacheilus در شمال شرقی قاره‌ی آفریقا و در کشور اتیوپی یافت می‌شوند. بیشتر گونه‌های این خانواده در زیستگاه‌های آب شیرین همچون جویبارها و رودها زندگی می‌کنند، ولی در میان آنان گونه‌های آب لب‌شور نیز یافت می‌شوند. زیستگاه برخی نیز در آب‌های غارهای زیرزمینی‌ست.
این جانوران بدنی کشیده و پوشیده از پولک دارند. هرچند برخی از آنان بدون پولک هستند. همچنین آنان ۳ جفت سبیلک در نزدیکی دهان زیرین‌شان دارند. این ماهیان می‌توانند با این سبیلک‌ها خوراک خود را در آب‌های تیره و کدر و همچنین در شن‌ها و ماسه‌ها پیدا کنند. گونه‌های خانواده‌ی کپورماهیان سنگی دارای یک باله‌ی پشتی و باله‌ی دُمی دوشاخه هستند. باله‌ی پشتی در میان بدن و کم‌وبیش روبه‌روی باله‌های شکمی جای گرفته است. همچنین برخی از گونه‌های این خانواده دارای باله‌ی چربی هستند. Schistura diminuta (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۲ سانتی‌متر و Triplophysa siluroides (در فهرست زیر نیست.) با درازای ۵۰ سانتی‌متر، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین گونه‌های خانواده‌ی کپورماهیان سنگی به‌شمار می‌روند. در این نوشته که به بخش نخست خانواده‌ی کپورماهیان سنگی می‌پردازد با ۲۹ گونه (از ۵۵ گونه) آشنا می‌شویم.

سرده‌ی Aborichthys

نام: -
نام علمی: Aborichthys elongatus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارهای بخش دارجیلینگ در ایالت بنگال غربی کشور هند در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۷/۴ سانتی‌متر
نگاره: Flair Wang

نام: -
نام علمی: Aborichthys kempi
پایندگی: گونه‌ی در نزدیکی هشدار (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارهای کشورهای هند و میانمار در جنوب و جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۸/۱ سانتی‌متر
نگاره: Nilanjan Mukherjee

سرده‌ی Barbatula

نام: لوچ سنگی Stone loach
نام علمی: Barbatula barbatula
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل جویبارها، رودها و دریاچه‌های کشورهای اتریش، بلژیک، بلغارستان، جمهوری چک، دانمارک، فنلاند، فرانسه، آلمان، مجارستان، ایرلند، ایتالیا، لیختن‌اشتاین، لوکزامبورگ، مولداوی، هلند، لهستان، رومانی، صربستان، مونته‌نگرو، اسلواکی، اسلوونی، اسپانیا، سوئد، سوئیس و بریتانیا در قاره‌ی اروپا، میان مدارهای ۶۷ درجه‌ی شمالی تا ۳۹ درجه‌ی شمالی و ۶ درجه‌ی غربی تا ۵۹ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: وزن ۲۰۰ گرم، بدن به درازای ۲۱ سانتی‌متر
نگاره: Fabrice Teletchea

نام: لوچ سنگی لانگداک Languedoc stone loach
نام علمی: Barbatula quignardi
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های معتدل جویبارهای زهکشی‌های رودهای لز، تک، آدور و گارون در کشور فرانسه و زهکشی‌های رودهای ایبرو، بیداسوا و نرویون در کشور اسپانیا در قاره‌ی اروپا
اندازه: بدن به درازای ۷ سانتی‌متر
نگاره: Verneau

سرده‌ی Indoreonectes

نام: -
نام علمی: Indoreonectes evezardi
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارهای رشته‌کوه گهات غربی و رشته‌کوه ساتپورا در کشور هند در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۳/۸ سانتی‌متر
نگاره: Meenkaran

نام: -
نام علمی: Indoreonectes keralensis
پایندگی: گونه‌ی آسیب‌پذیر (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارهای رشته‌کوه گهات غربی در ایالت کرالا در جنوب غربی کشور هند در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۵/۳ سانتی‌متر
نگاره: Aravind Manoj

سرده‌ی Kapuasia

نام: -
نام علمی: Kapuasia falaris
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارهای استان کالیمانتان جنوبی کشور اندونزی در جزیره‌ی بورنئو در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۶/۶ سانتی‌متر
نگاره: Zierfische-Berlin

سرده‌ی Mesonoemacheilus

نام: -
نام علمی: Mesonoemacheilus herrei
پایندگی: گونه‌ی رو به نابودی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارهای ایالت‌های کرالا و تامیل نادو در جنوب کشور هند در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: -
نگاره: Aravind Manoj

نام: -
نام علمی: Mesonoemacheilus petrubanarescui
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارهای حوضه‌ی رودهای نتراواتی و کابانی در رشته‌کوه گهات غربی در ایالت‌های کرالا و کرناتکه در جنوب غربی کشور هند در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۳/۵ سانتی‌متر
نگاره: Beta Mahatvaraj

نام: -
نام علمی: Mesonoemacheilus tambaraparniensis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارهای ایالت‌های کرالا و تامیل نادو در جنوب کشور هند در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۵/۸ سانتی‌متر
نگاره: Aravind Manoj

نام: -
نام علمی: Mesonoemacheilus triangularis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارهای ایالت‌های کرالا و تامیل نادو در جنوب کشور هند در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۵/۸ سانتی‌متر
نگاره: Peter Maguire

سرده‌ی سگ‌ماهی‌ها Nemacheilus

نام: -
نام علمی: Nemacheilus chrysolaimos
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارها و رودهای جزیره‌ی جاوه‌ی کشور اندونزی در جنوب شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۵ سانتی‌متر
نگاره: Muhamad Azriel

نام: -
نام علمی: Nemacheilus corica
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارها و رودهای کشوهای هند، پاکستان، نپال و بنگلادش در جنوب قاره‌ی آسیا؛ گزارش شده از کشور افغانستان
اندازه: بدن به درازای ۴/۲ سانتی‌متر
نگاره: Frank Schafer

نام: لوچ نواری Barred loach
نام علمی: Nemacheilus fasciatus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارهای کوهستانی جزیره‌های جاوه و سوماترای کشور اندونزی در جنوب شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۷/۴ سانتی‌متر
نگاره: Ahsan al hidayat

نام: -
نام علمی: Nemacheilus pallidus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارها و رودهای کوچک حوضه‌ی رودهای مکونگ، چائو پرایا و مائه کلونگ در جنوب شرق قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۱۴ سانتی‌متر
نگاره: Martin Thoene

نام: -
نام علمی: Nemacheilus paucimaculatus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارها و رودهای جنوب شبه‌جزیره‌ی مالزی در جنوب شرق قاره‌ی آسیا، میان مدارهای ۳ درجه‌ی شمالی تا ۲ درجه‌ی شمالی و ۱۰۳ درجه‌ی شرقی تا ۱۰۴ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۶/۲ سانتی‌متر
نگاره: Vince Adam

نام: لوچ خدنگی Mongoose loach
نام علمی: Nemachilichthys rueppelli
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودهای رشته‌کوه گهات غربی در ایالت‌های کرناتکه و مهاراشترا در جنوب غربی کشور هند در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۷/۴ سانتی‌متر
نگاره: Robert Beke

نام: -
نام علمی: Nemacheilus stigmofasciatus
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رود سیتاناتی در ایالت کرناتکه در جنوب غربی کشور هند در جنوب قاره‌ی آسیا، میان مدارهای ۱۴ درجه‌ی شمالی تا ۱۳ درجه‌ی شمالی و ۷۵ درجه‌ی شرقی تا ۷۶ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی
اندازه: بدن به درازای ۳/۸ سانتی‌متر
نگاره: Aravind Manoj

سرده‌ی Neonoemacheilus

نام: -
نام علمی: Neonoemacheilus labeosus
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری رودها و جویبارهای کشورهای هند، میانمار و تایلند در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۱۰ سانتی‌متر
نگاره: Andy Gordon

سرده‌ی Oreonectes

نام: لوچ سرتخت Flat-headed loach
نام علمی: Oreonectes platycephalus
پایندگی: گونه‌ی دارای کمبود داده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارهای جنوب کشور چین، هنگ کنگ و شمال کشور ویتنام در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۱۰ سانتی‌متر
نگاره: Kit Yeung

سرده‌ی Oxynoemacheilus

نام: لوچ آنگورا Angora loach
نام علمی: Oxynoemacheilus angorae
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری جویبارها، رودها و دریاچه‌های کشورهای اسرائیل، اردن، لبنان، سوریه، ترکیه و ایران در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۸/۹ سانتی‌متر
نگاره: Boris A. Levin

نام: لوچ کورا Kura loach
نام علمی: Oxynoemacheilus brandtii
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری زهکشی‌های حوضه‌ی رود کورا در کشورهای ارمنستان، آذربایجان، ترکیه و ایران در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۷/۸ سانتی‌متر
نگاره: Cuneyt Kaya

نام: -
نام علمی: Oxynoemacheilus chaboras
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری جویبارها و رودهای کشور ترکیه در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۶ سانتی‌متر
نگاره: Cuneyt Kaya

نام: -
نام علمی: Oxynoemacheilus cilicicus
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های نیمه‌گرمسیری جویبارها و رودهای کشور ترکیه در غرب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۹/۹ سانتی‌متر
نگاره: Baran Yogurtcuoglu

سرده‌ی لپچ‌های زیپ‌دار Paracanthocobitis

نام: لوچ زیپ‌دار لکه‌دار Mottled zipper loach
نام علمی: Paracanthocobitis botia
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری حوضه‌ی رودهای سند، گنگ، چیندوین، ایراوادی، سیتانگ و مائه کلونگ در جنوب و جنوب شرقی قاره‌ی آسیا (از کشور پاکستان تا کشور تایلند؛ همچنین ثبت شده از رودهای استان یون‌نان کشور چین)
اندازه: بدن به درازای ۱۴/۹ سانتی‌متر
نگاره: IndianNativeFish

نام: لوچ زیپ‌دار مهاراشترا Maharashtra zipper loach
نام علمی: Paracanthocobitis mooreh
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارهای حوضه‌ی رودهای گوداواری، کریشنا و کاوری در غرب و جنوب کشور هند در جنوب قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۴/۴ سانتی‌متر
نگاره: Girish Gowda

نام: لوچ زیپ‌دار خط‌سیاه Blacklined zipper loach
نام علمی: Paracanthocobitis nigrolineata
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارهای زهکشی‌های رودهای ایراوادی و سیتانگ در کشور میانمار و زهکشی رود مائه کلونگ در کشور تایلند در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۴/۲ سانتی‌متر
نگاره: Andaman Kaosung

نام: لوچ زیپ‌دار پوکت Phuket zipper loach
نام علمی: Paracanthocobitis phuketensis
پایندگی: گونه‌ی بررسی نشده (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارها و رودهای شبه‌جزیره‌ی تایلند و شبه‌جزیره‌ی مالزی در جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۳/۳ سانتی‌متر
نگاره: Andaman Kaosung

نام: لوچ زیپ‌دار باله‌گیلاسی Cherryfin zipper loach
نام علمی: Paracanthocobitis rubidipinnis
پایندگی: گونه‌ی با کم‌ترین نگرانی (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زیستگاه: آب‌های گرمسیری جویبارهای کشورهای هند و میانمار در جنوب و جنوب شرقی قاره‌ی آسیا
اندازه: بدن به درازای ۱۰ سانتی‌متر
نگاره: Frank Schafer

گونه‌های خانواده‌ی کپورماهیان سنگی (بخش نخست) - (بخش دوم)

بن‌مایگان: wikipedia - fishbase
گردآوری: فرتورچین