نام: کوسه‌نهنگ Whale shark
نام علمی: Rhincodon typus
فرمان‌رو: جانوران
شاخه: طنابداران
رده: غضروف‌ماهیان
راسته: کوسه‌نهنگ‌سانان
خانواده: کوسه‌نهنگیان
سرده: کوسه‌نهنگ‌ها
پایندگی: گونه‌ی در دسترس آسیب (EX - EW - CR - EN - VU - NT - LC - DD - NE) (بر پایه‌ی سیاهه‌ی سرخ IUCN)
زمان زیست: دوره‌ی الیگوسن (۳۳/۹ تا ۲۳/۰۳ میلیون سال پیش) تا دوره‌ی هولوسن (۱۱۷۰۰ سال پیش تاکنون)
زیستگاه: ژرفای ۰ تا ۱۹۲۸ (بیشتر ۰ تا ۱۰۰) متری آب‌های نیمه‌گرمسیری همه‌ی اقیانوس‌های جهان، میان مدارهای ۴۵ درجه‌ی شمالی تا ۴۸ درجه‌ی جنوبی و ۱۸۰ درجه‌ی غربی تا ۱۸۰ درجه‌ی شرقی از عرض جغرافیایی
زندگانی: ۸۰ تا ۱۳۰ سال (بیشینه ۱۵۰ سال)
سن بلوغ: ۲۵ تا ۳۰ سالگی
زادآوری: تخم‌گذار زنده‌زا، ۳۰۰ نوزاد
خوراک: همه‌چیزخواری، ولی بیشتر شکار پلانکتون‌ها همچون پاروپایان، کریل‌ها، کرم‌های پیکانی و عروس دریایی، همچنین شکار تخم ماهیان، لارو خرچنگ سرخ جزیره‌ی کریسمس، ماهی مرکب کوچک، ماهیان کوچک همانند ساردین، موتوماهیان، تن‌ماهیان و ماهی خال‌خالی، گاهی نیز سارگاسوم (گونه‌ای جلبک)
شکارگران: آدمی، نهنگ قاتل، کوسه‌ی آبی، کوسه‌ی سفید بزرگ و نیزه‌ماهی آبی‌رنگ اطلس
رنگ: خاکستری تیره در پشت و سفید در شکم، با خال‌ها و نوارهای خاکستری روشن تا سفید
اندازه: وزن ۳۴ تن، بدن به درازای ۱۷ متر برای نرها و ۲۰ متر برای ماده‌ها
درباره‌ی جانور: کوسه‌نهنگ یا وال‌کوسه یا کرکوسه یا کرکولی، تنها گونه‌ی به‌جا مانده از خانواده‌ی کوسه‌نهنگیان یا کرکوسه‌ماهیان Rhincodontidae است. تاکنون ۴ گونه از خانواده‌ی کوسه‌نهنگیان نابود شده و از میان رفته‌اند. کوسه‌نهنگ بزرگ‌ترین ماهی جهان و یکی از سه کوسه‌ی پلانکتون‌خوار در کنار کوسه‌ی آسوده و کوسه‌ی دهان‌بزرگ است. افزون بر این، کوسه‌نهنگ جانوری دریازی، روزگرد و به‌جز زمان زادآوری، جانوری تنهازیست است. هرچند گاهی گروه‌زیست است و در دسته‌های تا ۱۰۰ کوسه دیده می‌شود. این جانوران بدنی کشیده، دوکی‌مانند و پوشیده از پولک دارند. همچنین آنان پوستی سخت و خشن با ۱۵ سانتی‌متر کلفتی دارند. کوسه‌نهنگ‌ها دارای ۳ برآمدگی برجسته در راستای پهلوهای‌شان هستند که از بالا و پشت سر آغاز شده و در پایه‌ی باله‌ی دُمی پایان می‌یابد. این کوسه‌ها سری پهن و هموار، پوزه‌ای کوتاه، چشمانی کوچک و سبیلک‌هایی کوتاه در پیرامون دهان‌شان دارند. دهان کوسه‌نهنگ‌ها بزرگ است و می‌تواند تا ۱۵۰ سانتی‌متر پهنا داشته باشد. همچنین دهان آنان دربرگیرنده‌ی ۳۰۰ ردیف از صدها دندان ریز و ۲۰ پد فیلترکننده‌ی خوراک است. این کوسه‌ها می‌توانند دندان‌های از دست داده یا شکسته‌ی خود را با دندان‌های تازه جایگزین کنند. دندان‌های کوسه‌نهنگ‌ها هیچ نقشی در خوردن خوراک ندارند. زیرا آنان پلانکتون‌خوار هستند. کوسه‌نهنگ در زمانی که به آرامی و با دهان باز شنا می‌کند، آب را به درون دهانش فرو برده و پلانکتون‌ها را در آبشش‌هایش به دام می‌اندازد. این کوسه‌ها ۵ شکاف آبششی دارند که پنجمین شکاف بالای باله‌ی سینه‌ای باز می‌شود. یکی از کارهایی که این شکاف‌ها انجام می‌دهند، پالایش آب و به‌دام انداختن پلانکتون‌هاست. کوسه‌نهنگ‌ها برای شکار پلانکتون‌ها، نخست آب فراوانی را فرو برده و سپس با بستن دهان‌شان، آب را به درون آبشش‌ها فشار می‌دهند. در این زمان پدهای سیاه الک‌مانند، جلو بیرون رفتن پلانکتون‌ها را گرفته و کوسه‌ها می‌توانند آنان را بخورند. کوسه‌نهنگ‌ها دارای باله‌های سینه‌ای بزرگ و دو باله‌ی پشتی هستند. باله‌ی پشتی نخست از باله‌ی پشتی دوم بزرگ‌تر است. همچنین باله‌ی پشتی نخست کم‌وبیش روبه‌روی باله‌های شکمی و باله‌ی پشتی دوم کم‌وبیش روبه‌روی باله‌ی مخرجی جای گرفته‌اند. این کوسه‌ها باله‌ی دُمی دگرباله‌ای یا هتروسرکال (ناهمسان) دارند. باله‌ی دُمی آنان هلالی‌مانند با لوب پایینی نیرومند است. کوسه‌نهنگ‌ها کوچ‌رو هستند و کوچ‌های میان‌اقیانوسی انجام می‌دهند. هرچند آنان کند هستند و آهسته شنا می‌کنند. سرعت شنای این کوسه‌ها ۰/۰۵ تا ۱ متر در ثانیه است، ولی آنان می‌توانند این کار را برای ساعت‌هایی دراز انجام دهند. کوسه‌نهنگ‌ها می‌توانند بیش از ۱۳۰۰۰ کیلومتر در ۳۷ ماه را با سرعت تا ۳/۹ کیلومتر در ساعت بپیمایند.
بن‌مایگان: wikipedia - animaldiversity - fishbase
نگاره: Erik Schlogl - Saunders Drukker
گردآوری: فرتورچین
