قمپوز توپی بود کوهستانی و سرپُر به‌نام قمپوز کوهی که دولت امپراطوری عثمانی در جنگ‌های با ایران مورد استفاده قرار می‌داد. این توپ اثر تخریبی نداشت. زیرا گلوله در آن به‌کار نمی‌رفت. بلکه مقدار زیادی باروت در آن می‌ریختند و پارچه‌های کهنه و مستعمل را با سنبه در آن به‌فشار جای می‌دادند و می‌کوبیدند تا کاملا سفت و محکم شود. سپس این توپ‌ها را در مناطق کوهستانی که موجب انعکاس و تقویت صدا می‌شد به‌طرف دشمن آتش می‌کردند. صدایی آن چنان مهیب و هولناک داشت که تمام کوهستان را به لرزه درمی‌آورد و تا مدتی صحنه‌ی جنگ را تحت‌الشعاع قرار می‌داد، ولی کاری صورت نمی‌داد زیرا گلوله نداشت.
در جنگ‌های اولیه بین ایران و عثمانی صدای عجیب و مهیب آن در روحیه‌ی سربازان ایرانی اثر می‌گذاشت و از پیشروی آنان تا حدود موثری جلوگیری می‌کرد، ولی بعدها که ایرانیان به ماهیت و توخالی بودن آن پی بردند، هرگاه صدای گوش‌خراش آن را می‌شنیدند، به یکدیگر می‌گفتند: «نترسید قمپوز درمی‌کنند.» یعنی تو خالی است و گلوله ندارد. کلمه‌ی قمپوز مانند بسیاری از کلمات، تحریف و تصحیف شده، رفته رفته به‌صورت قُمپُز تغییر شکل داده، ضرب المثل شده است.

آدمی ذاتا خوش دارد که از خود تعریف کند و به بعضی از اعمال و رفتار خود جنبه‌ی شاهکار و پهلوانی بدهد و گمان می‌برد اگر حرف‌های گنده بزند و کارهای مهمی را بر خلاف حقیقت به خود نسبت دهد، حقیقت مطلب همیشه مکتوم می‌ماند و رازش از پرده بیرون نمی‌افتد، در حالی که چنین نیست و قیافه‌ی حقیقی این‌گونه افراد خودخواه به زودی نمودار می‌گردد. این‌جاست که حاضران مجلس و شنوندگان به یکدیگر می‌گویند: «یارو قمپز درمی‌کند.» یعنی حرف‌هایش توخالی است، پایه و اساسی ندارد. بشنو و باور مکن.

نگاره: Rinoarashi (deviantart.com)
گردآوری: فرتورچین