در سال ۱۲۷۴ هجری قمری و در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار اولین خط تلگراف بین قصر گلستان و باغ لالهزار کشیده شد. پس از آن قراردادهایی با شرکتهای خارجی بسته شد که به مرور این خطوط به دیگر نقاط ایران هم گسترش یافت و بدین ترتیب ارتباط تلگرافی بین تهران و شهرهای بزرگ ایران برقرار شد. پس از افتتاح تلگرافخانه در تهران بسیاری از مردم باور نمیکردند که ارسال پیام از شهری به شهر دیگر امکان داشته باشد، همچنین افراد بیسواد و خرافاتی هم در بین مردم شایعه کرده بودند که در سیمهای تلگراف ارواح شیاطین وجود دارد و از این طریق مردم را از مخابرات تلگرافی بر حذر میداشتند. با وجود تشویق دولت برای استفاده از تلگراف در کارهای مهم و فوری، به دلایلی که گفته شد مردم از این کار پرهیز کرده و تلگراف و استفاده کنندگان از آن را مسخره میکردند.
مرحوم علیقلی مخبرالدوله که در آن زمان وزیر تلگراف بود دید که تشویق و تبلیغ دربارهی تلگراف هیچ فایدهای ندارد و برای اینکه مردم از تلگراف استفاده کنند باید فکر دیگری کرد. او تصمیم جدیدی اتخاذ کرد و پس از آن که از شاه اجازه گرفت به مردم اعلام کرد که دو روز میتوانند بهصورت رایگان با دوستانشان که در شهرهای دیگر هستند صحبت کنند. با این کار استفاده از تلگراف کم کم عادی میشد و دیگر عجیب بهنظر نمیرسید.
پس از اعلام خبر، مردم صف بسته و تلگرافهای بیشماری را ارسال و دریافت کردند. از آنجا که در این دو روز تلگراف رایگان بود، هر کس هر حرفی در دل داشت از سلام و تعارف و احوالپرسی و گله و گلایه و شوخی و جدی بهصورت پیغام تلگرافی بهطرف مخاطب ارسال میکرد و جواب میگرفت.
مدتی سپری و استفاده از تلگراف هم در بین مردم عادی شد، بدین ترتیب دولت به هدف خود رسید، اما متصدیان تلگرافخانهها که از مراجعات متقاضیان و طومارهای سلام و تعارف و احوالپرسی آنان برای مخابره و البته حرف مفت و مجانی به ستوه آمده بودند به مخبرالدوله اعلام کردند که حال باید برای این مشکل چارهای اندیشید. مخبرالدوله به متصدیان دستور داد تا این جمله را بر روی صفحهی کاغذی بنویسند و بر بالای در ورودی تلگرافخانه نصب نمایند: «از امروز به بعد حرف مفت قبول نمیشود.» و هر شخص باید برای مخابرهی هر کلمه مثلا یک عباسی یک پنجم ریال حق المخابره پرداخت کند.
مردم که به تلگراف مجانی و حرف مفت عادت کرده بودند، برایشان قابل قبول نبود که حالا متصدیان از آنها بابت حرفهایشان پول بگیرند یا به آنها بگویند که حرف مفت نزنید و برای هر کلمه باید پول پرداخت کنید. از آن زمان به بعد ضرب المثل «حرف مفت زدن» در بین مردم رواج پیدا کرد و دربارهی افرادی بهکار میرود که بدون فکر و برای توهین و تحقیر طرف مقابل سخنی بگویند.
نگاره: Absente (dreamstime.com)
گردآوری: فرتورچین